brąz, stop miedzi (gęstość 7,5–9,2 g/cm3), w którym gł. dodatkiem stopowym w ilości powyżej 2% jest cyna (Sn) albo aluminium (Al), krzem (Si), beryl (Be), ołów (Pb) lub mangan (Mn), stąd nazwy: b. cynowe, b. aluminiowe (zw. dawniej brązalami), b. krzemowe itd.; znane są też brązy zawierające więcej niż jeden gł. dodatek stopowy, np. cynowo-cynkowo-ołowiowe (zw. dawniej spiżami). Brązy aluminiowe podlegają ulepszaniu cieplnemu, brązy krzemowe i berylowe utwardzaniu dyspersyjnemu. Rozróżnia się brązy odlewnicze i brązy do przeróbki plastycznej
mosiądze, stopy miedzi, w których gł. dodatkiem stopowym (powyżej 2%) jest cynk. M. odlewnicze cechuje dobra lejność (dobre wypełnianie form), ich wadą jest parowanie cynku w temperaturze odlewania (950–1100°C) oraz duży skurcz odlewniczy (do 2%); stosowane na części maszyn, armatury, silników. M. do przeróbki plastycznej dzieli się na dwuskładnikowe ołowiowe oraz wieloskładnikowe bezołowiowe, zw. także mosiądzami specjalnymi. M. dwuskładnikowe (3–41% cynku) są najbardziej rozpowszechnionymi stopami miedzi; do zawartości 30% cynku stosuje się obróbkę plast.
stal [niem.], przerobiony plastycznie techn. stop żelaza z węglem zawierający do 2,11% węgla oraz inne pierwiastki pochodzące z surowców i paliw stosowanych podczas otrzymywania s. (składniki zwykłe i domieszki) lub dodawane celowo (składniki stopowe). Materiałem wyjściowym do wytwarzania s. jest surówka wielkopiecowa oraz złom stalowy; zależnie od rodzaju urządzenia użytego do wytapiania rozróżnia się proces konwertorowy (w tym najbardziej rozpowszechniony tlenowy proces konwertorowy), elektr. (m.in. w piecu łukowym, piecu indukcyjnym, piecu przem.) oraz, stosowany do niedawna, proces martenowski; ob. wszystkie te procesy wymagają zastosowania metod metalurgii pozapiecowej, której celem jest poprawa czystości s. (zmniejszenie zawartości szkodliwych domieszek: gazów, siarki i fosforu) oraz zwiększenie jednorodności składu chem. i temperatury ciekłej s., a tym samym poprawa jakości odlanych wlewków. S. odlewa się metodami konwencjonalnymi (odlewanie syfonowe, z góry), ciągłymi (pionowe, łukowe, poziome, na gotowy wymiar) lub w procesach zintegrowanych (odlewanie i walcowanie blach). S. nie przerobiona plastycznie (lana), w odlewach, nazywa się staliwem. Odlana s. jest poddawana obróbce plast., celem nadania jej odpowiedniej postaci (s. kuta, walcowana na gorąco lub na zimno, ciągniona i in.), a następnie odpowiedniej obróbce cieplnej lub cieplno-chem., w wyniku których uzyskuje bardzo różnorodne i cenne właściwości. Występowanie składników strukturalnych (np. austenitu, cementytu, martenzytu; żelaza stopy) w s., a więc i właściwości s., zależą od jej składu chem. (zawartości węgla oraz dodatków stopowych) i od sposobu chłodzenia ciekłej s. oraz jej obróbki cieplnej.
Często te surowce są stosowane w przemyśle chemicznym .wykorzystywane w budowie malarstwie rzeżbiarstwie rzemieslnictwie i wielu innych.
brąz, stop miedzi (gęstość 7,5–9,2 g/cm3), w którym gł. dodatkiem stopowym w ilości powyżej 2% jest cyna (Sn) albo aluminium (Al), krzem (Si), beryl (Be), ołów (Pb) lub mangan (Mn), stąd nazwy: b. cynowe, b. aluminiowe (zw. dawniej brązalami), b. krzemowe itd.; znane są też brązy zawierające więcej niż jeden gł. dodatek stopowy, np. cynowo-cynkowo-ołowiowe (zw. dawniej spiżami). Brązy aluminiowe podlegają ulepszaniu cieplnemu, brązy krzemowe i berylowe utwardzaniu dyspersyjnemu. Rozróżnia się brązy odlewnicze i brązy do przeróbki plastycznej
mosiądze, stopy miedzi, w których gł. dodatkiem stopowym (powyżej 2%) jest cynk. M. odlewnicze cechuje dobra lejność (dobre wypełnianie form), ich wadą jest parowanie cynku w temperaturze odlewania (950–1100°C) oraz duży skurcz odlewniczy (do 2%); stosowane na części maszyn, armatury, silników. M. do przeróbki plastycznej dzieli się na dwuskładnikowe ołowiowe oraz wieloskładnikowe bezołowiowe, zw. także mosiądzami specjalnymi. M. dwuskładnikowe (3–41% cynku) są najbardziej rozpowszechnionymi stopami miedzi; do zawartości 30% cynku stosuje się obróbkę plast.
stal [niem.], przerobiony plastycznie techn. stop żelaza z węglem zawierający do 2,11% węgla oraz inne pierwiastki pochodzące z surowców i paliw stosowanych podczas otrzymywania s. (składniki zwykłe i domieszki) lub dodawane celowo (składniki stopowe). Materiałem wyjściowym do wytwarzania s. jest surówka wielkopiecowa oraz złom stalowy; zależnie od rodzaju urządzenia użytego do wytapiania rozróżnia się proces konwertorowy (w tym najbardziej rozpowszechniony tlenowy proces konwertorowy), elektr. (m.in. w piecu łukowym, piecu indukcyjnym, piecu przem.) oraz, stosowany do niedawna, proces martenowski; ob. wszystkie te procesy wymagają zastosowania metod metalurgii pozapiecowej, której celem jest poprawa czystości s. (zmniejszenie zawartości szkodliwych domieszek: gazów, siarki i fosforu) oraz zwiększenie jednorodności składu chem. i temperatury ciekłej s., a tym samym poprawa jakości odlanych wlewków. S. odlewa się metodami konwencjonalnymi (odlewanie syfonowe, z góry), ciągłymi (pionowe, łukowe, poziome, na gotowy wymiar) lub w procesach zintegrowanych (odlewanie i walcowanie blach). S. nie przerobiona plastycznie (lana), w odlewach, nazywa się staliwem. Odlana s. jest poddawana obróbce plast., celem nadania jej odpowiedniej postaci (s. kuta, walcowana na gorąco lub na zimno, ciągniona i in.), a następnie odpowiedniej obróbce cieplnej lub cieplno-chem., w wyniku których uzyskuje bardzo różnorodne i cenne właściwości. Występowanie składników strukturalnych (np. austenitu, cementytu, martenzytu; żelaza stopy) w s., a więc i właściwości s., zależą od jej składu chem. (zawartości węgla oraz dodatków stopowych) i od sposobu chłodzenia ciekłej s. oraz jej obróbki cieplnej.
Często te surowce są stosowane w przemyśle chemicznym .wykorzystywane w budowie malarstwie rzeżbiarstwie rzemieslnictwie i wielu innych.