Question

Wymień ograniczenia praw i wolności człowieka dopuszczalne w państwach demokratycznych.

Answer 1

OGRANICZENIA PRAW I WOLNOŚCI

– konstytucyjne zasady ograniczeń praw i wolności (art. 31 ust. 3):

* aspekt formalny – ustanawiane jedynie w ustawie;

* aspekt materialny – ustanowione dla ochrony następujących zasad:

→ bezpieczeństwa państwa

→ porządku publicznego

→ środowiska

→ zdrowia publicznego

→ moralności publicznej

→ wolności i praw innych osób

– „ograniczenia ograniczeń”: zasada proporcjonalności oraz koncepcja istoty poszczególnych praw i wolności.

* ZASADA PROPORCJONALNOŚCI – opiera się na idei zakazu nadmiernej ingerencji, tzn. wprowadzenie ograniczeń tylko w zakresie niezbędnym, a podstawową miarą tego, co niezbędne jest porównanie rangi interesu publicznego, któremu dane ograniczenie ma służyć i rangi prawa czy wolności, które ma zostać ograniczone („… gdy są konieczne w demokratycznym państwie…”) → 2 idee:

→ ograniczenie może być wprowadzone tylko w koniecznym zakresie, tzn. (według TK z 1995) ważne jest udzielenie odpowiedzi na trzy pytania: (1) czy wprowadzana regulacja ustawodawcza jest w stanie doprowadzić do zamierzonych przez nią skutków; (2) czy regulacja ta jest niezbędna dla ochrony interesu publicznego, z którym jest powiązana; (3) czy efekty wprowadzonej regulacji pozostaną w proporcji do ciężarów nakładanych przez nią na obywatela;

→ ocena odpowiedzi na pytanie czy proporcja zachodzi odniesiono do pojęcia państwa demokratycznego (inaczej demokratyczne państwo prawa), a więc konieczne jest uwzględnienie wszystkich elementów określających istotę demokratycznego państwa prawa. Problem ograniczeń koniecznych w społeczeństwie demokratycznym znalazł szerokie rozwinięcie w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka;

* KONCEPCJA ISTOTY POSZCZEGÓLNYCH PRAW I WOLNOŚCI – opiera się na założeniu istnienia takiej części prawa, bez którego dane prawo nie istnieje i takiej części prawa, które stanowi jedynie otoczkę tego prawa, więc bez niego istnienie prawa nie jest zagrożone. Naruszenie istoty prawa należy rozpatrywać w dwóch wymiarach:

 negatywnym – oznaczający nakaz miarkowania ograniczeń;

 pozytywnym – nawet w przypadku chronienia wartości wymienionych w art. 32 ust. 3 nie można naruszyć rdzenia praw i wolności;

→ naruszenie to nie tylko zniesienie, ale również wprowadzenie takich ograniczeń, które uniemożliwiają realizację prawa;

– TECHNIKA HARMONIZOWANIA/BALANSOWANIA KOLIDUJĄCYCH ZE SOBĄ INTERESÓW:

* ograniczenia możliwe tylko gdy konstytucja to wyraźnie dopuszcza;

* stosowanie tej techniki musi opierać się na kryteriach aksjologicznych, które należy odnaleźć w Konstytucji, jak demokratyczne państwo prawne, zasada godności, równości i wolności;

* poszczególne prawa i wolności mają różną rangę ze względu na stopień związku z w/w naczelnymi zasadami → podział na prawa pierwszej (osobiste i polityczne) i drugiej (socjalne i ekonomiczne) kategorii;

* wskazówką powinny być też uregulowania dotyczące poszczególnych praw i możliwości ich ograniczania (art. 53 ust. 3, art. 58 ust. 2, art. 59 ust. 4, art. 60 ust. 3, art. 64 ust. 3);

– szczególna sytuacja → w razie wystąpienia STANU NADZWYCZAJNEGO – 3 kwestie:

* istotą stanu nadzwyczajnego jest wprowadzenie ograniczeń praw i wolności jednostki, więc najważniejsze jest ustalenie zakresu i procedur wprowadzania tych ograniczeń;

* unormowania w prawie międzynarodowym – specjalny tryb notyfikacji i zakaz ograniczania najbardziej podstawowych praw (MPPO rat. w 1977 i EKPCz rat. w 1992);

* Konstytucja ustanawia trzy typy stanów nadzwyczajnych, i dla każdego ustanowiony jest odrębny reżim prawny, w tym dopuszczający ograniczenia praw i wolności jednostki;