Question

Praca kontrolna na temat " Źródła prawa w Polsce".

Answer 1

ŹRÓDŁA PRAWA W POLSCE
Źródłami prawa w znaczeniu materialnym są wszelkiego rodzaju stosunki międzyludzkie. W znaczeniu formalnym źródłem prawa jest forma jego występowania i pochodzenia.
Rodzaje źródeł prawa:
a) zwyczaje (prawo zwyczajowe, niepisane) - wytwór historycznego procesu kształtowania się stosunków społecznych;
b) akty normatywne (prawo stanowione, pisane) - akty wydane przez organy państwowe, złożone z przepisów prawnych i zawierające normy prawne, mające określoną strukturę.
System źródeł prawa to całokształt aktów normatywnych obowiązujących w danym państwie, charakteryzujący się hierarchiczną strukturą, która polega na tym, że jedne akty normatywne mają nadrzędny charakter w stosunku do innych (powoduje to, że żadne prawo nie może być sprzeczne z prawem stopnia wyższego).
Delegacja ustawowa to zawarte w ustawie upoważnienie do wydania przez dany organ administracji państwowej konkretnego aktu normatywnego (źródła stopnia niższego są wydawane na podstawie źródeł stopnia wyższego i celem ich wykonania).
Polska Konstytucja stanowi, że w Polsce źródłami powszechnie obowiązującego prawa są:
a) Konstytucja (ustawa zasadnicza),
b) ustawy,
c) ratyfikowane umowy międzynarodowe,
d) rozporządzenia,
e) akty prawa miejscowego.
Konstytucja jest źródłem prawa najwyższej rangi, więc żaden inny akt normatywny nie może być z nią sprzeczny. Określa ona zasady ustroju politycznego i gospodarczego państwa, jego strukturę organizacyjną oraz wolności, prawa i obowiązki obywateli.
Ustawa to akt normatywny nadrzędny w stosunku do innych (z wyjątkiem konstytucji i ratyfikowanych umów międzynarodowych), którym reguluje się istotne sprawy życia politycznego, społecznego i gospodarczego państwa (podstawowe prawa i obowiązki obywatelskie, budżet).
Tryb tworzenia ustaw reguluje regulamin sejmowy. Pierwszym etapem jest zgłoszenie projektu ustawy przez uprawnione organy lub osoby. Inicjatywa ustawodawcza (prawo do zgłoszenia projektu ustawy, powiązane z obowiązkiem rozpatrzenia go przez Sejm) przysługuje: posłom, Senatowi, Prezydentowi, Radzie Ministrów i grupie 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu. Uchwaloną przez Sejm ustawę rozpatruje Senat, który może w niej dokonać poprawek lub ją odrzucić. Uchwalone przez parlament ustawy podpisuje Prezydent i zarządza ich ogłoszenie w Dzienniku Ustaw.
Rozporządzenie to akt normatywny wydawany zawsze na podstawie upoważnienia ustawowego i mający na celu wykonanie jakiejś ustawy (rozporządzenie wykonawcze do ustawy), publikowany w Dzienniku Ustaw. Może je wydawać: Prezydent, Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów, poszczególni ministrowie oraz Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji.
Uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów mają charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu te akty. Podlegają one kontroli zgodności z powszechnie obowiązującym prawem przez Trybunał Konstytucyjny. Publikowane są w Monitorze Polskim.
Zarządzenia mogą być wydawane tylko na podstawie ustawy i nie mogą stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych i innych podmiotów.
Uchwała jest aktem wydawanym tylko przez organ kolegialny. Uprawnienia uchwałodawcze mają: Sejm, Senat, Zgromadzenie Narodowe, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji oraz Państwowa Komisja Wyborcza.
Akty prawa miejscowego są wydawane przez terenowe organy administracji rządowej oraz organy samorządu terytorialnego i obowiązują tylko na obszarze działania tych organów (województwo, powiat, gmina); publikowane są w wojewódzkich dziennikach urzędowych.
Umowy międzynarodowe (traktaty, konwencje, pakty, układy) stanowią źródła międzynarodowego prawa publicznego i regulują stosunki między państwami.
Ratyfikacja to akt, w którym organ upoważniony od reprezentowania państwa wyraża zgodę na obowiązywanie umowy międzynarodowej w danym państwie (związania go tą umową); w Polsce umowy międzynarodowe ratyfikuje Prezydent.
Ratyfikacji nie podlegają umowy handlowe oraz umowy rządowe i resortowe. Umowy międzynarodowe ratyfikowane stają się częścią krajowego porządku prawnego po ich opublikowaniu w Dzienniku Ustaw i stosowane są bezpośrednio, chyba że konieczne jest do tego wydanie ustawy.
Niektóre umowy ratyfikuje Prezydent zawiadamiając o tym Sejm i Senat, a inne wymagają wydania umowy upoważniającej do ratyfikacji (umowy dotyczące pokoju, sojuszów, układów politycznych lub wojskowych, członkostwa w organizacjach międzynarodowych).
Umowa międzynarodowa ratyfikowana na podstawie upoważnienia wynikającego z ustawy ma pierwszeństwo przed ustawą krajową, w przypadku gdy jej treści nie da się pogodzić z treścią tej ustawy krajowej.

Answer 2

 

Konstytucja z 1997 r. wprowadziła dualizm źródeł prawa. Rozróżniamy bowiem przepisy prawa powszechnie obowiązującego oraz przepisy prawa wewnętrznie obowiązującego.

            Istotą przepisów powszechnie obowiązujących jest ich zakres obowiązywania. Mogą one wiązać wszystkie podmioty w państwie.

Konstytucja ustanowiła zasadę zamkniętego systemu źródeł prawa powszechnie obowiązującego. System ten jest zamknięty zarówno pod względem przedmiotowym jak i podmiotowym:

- zamknięcie pod względem przedmiotowym oznacza, że Konstytucja w sposób wyczerpujący określiła formy aktów (rodzaje), które mogą zawierać normy o charakterze powszechnie obowiązującym – art. 87.

- zamknięcie pod względem podmiotowym systemu źródeł prawa powszechnie obowiązującego oznacza, że Konstytucja wymieniła w sposób wyczerpujący katalog organów upoważnionych do stanowienia powszechnie obowiązującego prawa, np.: ustawę może uchwalać wyłącznie Sejm przy udziale Senatu; rozporządzenia mogą być wydawane przez Prezydenta RP, Radę Ministrów, Prezesa Rady Ministrów, ministra kierującego określonym działem administracji rządowej, przewodniczący określonych w ustawach komitetów wchodzących w skład RM i KRRiTV.

Przepisy prawa wewnętrznie obowiązujące.

Zakres obowiązywania tych aktów jest ograniczony tylko do jednostek organizacyjnie podległych organowi wydającemu te akty. W przypadku aktu wewnętrznie obowiązującego musi istnieć pewien węzeł podległości pomiędzy autorem a adresatem aktu. Katalog aktów wewnętrznie obowiązujących nie ma charakteru zamkniętego. Konstytucja wymienia tylko niektóre z tych aktów: uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa RM i ministrów.

Akty prawa wewnętrznego może wydać każdy organ władzy publicznej, o ile istnieją jednostki organizacyjne mu podporządkowane i o ile kompetencja do wydawania takich aktów jest przewidziana ustawą. Każdy akt wewnętrznie obowiązujący nie może być podstawą decyzji wobec obywateli, osób prawnych i innych podmiotów. Musi też być zgodny z powszechnie obowiązującym prawem. Zapewnienie tej zgodności jest gwarantowane przez władzę sądowniczą, która może uchylić ten akt (Trybunał Konstytucyjny), bądź odmówić jego zastosowania (inne Sądy).

Źródła prawa (hierarchicznie)

1. Konstytucja – jest najwyższym aktem prawnym. Wszystkie akty muszą być zgodne z Konstytucją. Ustanowiono gwarancję kontroli konstytucyjności prawa.

            Ustawa konstytucyjna – jest to akt prawny o mocy prawnej równej Konstytucji, różniący się od Konstytucji tym, że reguluje jedynie pewien aspekt tzw. Tradycyjnej materii konstytucyjnej, bądź służy przygotowaniu i uchwaleniu Konstytucji.

2. Ustawa.

            Cechy ustawy:

- akt parlamentu – żaden inny organ państwowy nie może stanowić ustaw. Ustawa jest uchwalana przez Sejm przy udziale Senatu;

- ustawa ma charakter normatywny, co oznacza, że wszystkie postanowienia ustawy powinny mieć treść normatywną, czyli prawną;

- ustawy zajmują najwyższe miejsce poza Konstytucją w systemie prawa krajowego;

- ustawa ma nieograniczony zakres przedmiotowy, przy czym niektóre materie mogą być regulowane wyłącznie w drodze ustawy, np. ograniczenia praw i wolności człowieka i obywatela określone w Konstytucji mogą być dokonywane wyłącznie w trybie ustawy;

- jest to akt dochodzący do skutku w szczególnej procedurze. Prawo inicjatywy ustawodawczej przysługuje posłom, senatorom, Prezydentowi RP, Radzie Ministrów. Prawo inicjatywy ustawodawczej przysługuje również grupie co najmniej 100 tys. obywateli mających prawo wybierania do Sejmu.

3. Ratyfikowana umowa międzynarodowa.

            Zgodnie z Konstytucją Rzeczpospolita Polska przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego. Umowy międzynarodowe dzielimy na umowy ratyfikowane i umowy nieratyfikowane.

Ratyfikacja umowy międzynarodowej to akt z reguły głowy państwa ostatecznego potwierdzenia woli państwa związania się tą umową międzynarodową. Od chwili ratyfikacji umowa ma moc wiążącą.

Ratyfikacja jest to akt finalny poprzedzony negocjacjami w odniesieniu do jej treści. Zgodnie z Konstytucją Rada Ministrów zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji. Zgodnie z Konstytucją ratyfikacja najważniejszych umów międzynarodowych może nastąpić za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie (ustawa akceptująca). Wymóg uzyskania zgody ustawowej odnosi się do umów dotyczących:

- pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych;

- wolności praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji;

- członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej;

- znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym;

- spraw uregulowanych w ustawie, lub w których Konstytucja wymaga ustawy.

Ratyfikowana umowa międzynarodowa po jej ogłoszeniu w dzienniku ustaw stanowi część krajowego porządku prawnego i jest stosowana bezpośrednio, chyba, że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy.

Miejsce umowy międzynarodowej w systemie prawa jest uzależnione od trybu ratyfikacji. Ustawa ma pierwszeństwo przed umową ratyfikowaną w zwykłym trybie. Natomiast umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową.

4. Rozporządzenie.

            Rozporządzenie jest aktem wykonawczym względem ustawy. Może być wydane wyłącznie na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upoważnienie może mieć charakter fakultatywny, tzn. może przyzwalać na wydanie rozporządzenia, bądź charakter obligatoryjny, tzn. może nakazywać wydanie rozporządzenia. Upoważnienie powinno być odpowiednio szczegółowe, tzn.:

- przepis ustawy, który formułuje upoważnienie musi wskazywać organ uprawniony do wydania rozporządzenia;

- przepis ustawy, który formułuje upoważnienie musi wskazywać zakres spraw przekazanych do uregulowania. Organ uprawniony może bowiem regulować jedynie te materie, które są wskazane upoważnieniem;

- przepis ustawowy formułujący upoważnienie musi określać wytyczne dotyczące treści rozporządzenia. Organ, który jest uprawniony do wydania rozporządzenia ma zakaz subdelegacji, co oznacza, że nie może przekazać tych kompetencji na rzecz innych organów.

Rozporządzenie podlega kontroli władzy sądowniczej. Może być zaskarżane przed Trybunał Konstytucyjny, który może orzec o utracie mocy obowiązującej całego rozporządzenia lub jego części. Rozporządzenie może być też zakwestionowane przed sądami powszechnymi lub administracyjnymi.

5. Akty prawa miejscowego na obszarze działania organów, które je ustanowiły.

            Akty prawa miejscowego mogą być ustanawiane na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie. Wymogi w tym zakresie są jednako łagodniejsze niż te, które zostały sformułowane w odniesieniu  do rozporządzeń. Nie jest wymagane, by akty prawa miejscowego były wydawane na podstawie szczegółowego upoważnienia ustawowego i tylko w celu wydania ustawy. Prawo miejscowe może być stanowione przez organy samorządu terytorialnego oraz przez terenowe organy administracji rządowej.

6. Rozporządzenia Prezydenta RP z mocą ustawy wydawane w czasie stanu wojennego, gdy Sejm nie może zebrać się na posiedzeniu. Prezydent wydaje rozporządzenia na wniosek Rady Ministrów i rozporządzenia te podlegają zatwierdzeniu przez Sejm na najbliższym posiedzeniu.

7. Przepisy stanowione przez organizację międzynarodową, do której należy Polska, jeżeli umowa międzynarodowa konstytuująca tą organizację przewiduje taką skuteczność prawną tych przepisów w prawie wewnętrznym. Prawo stanowione przez tą organizację jest stosowane bezpośrednio mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami. Jest to przede wszystkim tzw. pochodne prawo wspólnotowe, stanowione prawa UE.

Zasady prawa wspólnotowego:

- zasada bezpośredniej skuteczności prawa UE w krajowych porządkach prawnych, zarówno traktaty założycielskie jak i akty prawa pochodnego przez sam fakt ustanowienia uzyskują moc wiążącą we wszystkich państwach UE. Normy w nich zawarte podlegają bezpośredniemu stosowaniu przez wszystkie organy na szczeblu państwowym.

- zasada pierwszeństwa prawa UE przed prawem krajowym. W przypadku kolizji między prawem UE a prawem krajowym przeważają normy UE.

- zasada jednolitości prawa UE. Zasada ta oznacza konieczność jednakowego stosowania norm prawa UE we wszystkich państwach członkowskich. W praktyce oznacza to monopol Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości do ustalania wykładni tego prawa. Zgodnie z Konstytucją prawo wspólnotowe jest stosowane bezpośrednio mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.

Źródła prawa mają charakter dyhotomiczny, oznacza to, że każdy akt normatywny musi mieć postać albo aktu prawa powszechnie obowiązującego bądź aktu prawa wewnętrznego.

Przepisy Konstytucji nie dają żadnych podstaw do wyodrębnienia III kategorii aktów prawnych.