Question

Powstanie chmielnickiego tak krótko

Answer 1

Przyczyny wybuchu powstania:
pośrednie:
- narodowościowe: panowie kresowi to Polacy, a poddani to Rusini
- religijne: Polacy byli katolikami, a chłopi ukraińscy byli wyznania prawosławnego, ponadto duchowieństwo katolickie chciało aby ludność Ukrainy przeszła na wiarę katolicką
- społeczne: kolonizacja Ukrainy przez Polaków, wzrost ucisku chłopstwa ukraińskiego – pańszczyzna, nadużycia przy ściąganiu opłat za dzierżawę ziem. Podział kozaków na rejestrowych (którzy otrzymywali żołd, byli zwolnieni z płacenia podatków w zamian za służbę wojskową ) i nierejestrowych (którzy byli uznawani za poddanych szlachcie chłopów).
bezpośrednie:
- fiasko planów wojny z Turcją, w której znaczącą role mieli odegrać właśnie Kozacy, którzy liczyli, że w owej wojnie zdobędą liczne łupy, które pozwolą poprawić ich położenia oraz na podwyższenie rejestru, jednakże sejm nie zgodził się na wojnę i nastąpił wybuch Kozaków.

Okres I :
- wiosna 1648 – wybuch powstania kozackiego na Ukrainie
- maj 1648 – klęska husarii polskiej pod Żółtymi Wodami i Korsuniem (gdzie do niewoli dostali się polscy hetmani).
- śmierć króla – Władysława IV
- wrzesień 1648 - klęska wojsk polskich pod Piławcami (na wieść o nadciąganiu czambułów tatarskich, wojska polskie uciekły z pola bitwy, co doprowadziło do tego że Chmielnicki zaniechał własnej zemsty w zamian za to że Ukraina stanie się niepodległym państwem).
- koronacja na króla Polski Jana Kazimierza (brata Władysława IV)
Od samego początku walkę przeciwko powstańcom toczył jeden z magnatów kresowych – Jeremi Wiśniowiecki.
- lipiec-sierpień 1649 – Jeremi Wiśniowiecki zamyka się ze swoim 16-tysięcznym wojskiem w twierdzy Zbaraż, gdzie przez 6 tygodni odpiera oblężenie 100-tysięcznych wojsk kozacko-tatarskich. Gdy obrońcom zaczynało brakować pożywienia i prochów jeden z posłańców przedarł się przez obozy wroga i powiadomił króla o położeniu powstańców. Król natychmiast ruszył z odsieczą, jednakże dał się zaskoczyć pod Zborowem. Do bitwy nie doszło, gdyż król przekupił Tatarów, którzy wycofali się z dalszego oblężenia. (wojskom kozacko-tatarskim wie udało się zdobyć twierdzy). Dzięki interwencji Jerzego Ossolińskiego podpisano z Tatarami ugodę Zborowską. Przewidywała ona:
a) zwiększenie rejestru Kozaków do 40 tys.
b) wydzielenie województwa kijowskiego, bracławskiego i czernihowskiego pod władzę Chmielnickiego (wojska koronne nie miały tam wstępu).
c) król został zmuszony do zawarcia przymierza z chanem tatarskim i płacenia mu corocznych kosztownych podarków.
d) ludność kozacka nie objęta rejestrem miała wrócić do odrabiania pańszczyzny.
Ugoda nie weszła w życie, gdyż jej postanowienia zbyt mocno obciążały Rzeczpospolitą, a Kozacy nie objęci rejestrem nie chcieli słyszeć o powrocie pod zwierzchnictwo polskich panów i wojna rozgorzała na nowo.
- czerwiec 1651 Beresteczko – bitwa 60-tys. oddziałów polskich (dowodzonych przez samego króla) przeciwko 100-tys.armii kozacko-tatarskiej. Bitwa zakończyła się zwycięstwem Polaków, rzezią kozaków, oraz powtórną zdradą Tatarów (chan widząc przegraną nakazał odwrót wojsk, a widząc, że Chmielnicki chce walczyć nadal kazał porwać go z pola bitwy).

Okres II:
Chmielnicki nie miał dość sił, by toczyć dalsze walki, gdyż Ukraina otoczona przez trzy wielkie mocarstwa (Polska, Rosja, Turcja) nie miała szans na niepodległość. Dlatego zaczął szukać przymierza z Rosją. Skłoniła go do tej decyzji bliskość języków, religii, historii i obyczajów. Dlatego:
- styczeń 1654 Perejasław – Rada Kozacka wraz z delegacją moskiewskiego Soboru Ziemskiego zawarła ugodę. Głosiła ona, że:
a) Kozacy oddają Ukrainę carowi (Rosji)
W zamian Kozacy otrzymali:
b) prawo do wyboru własnego hetmana
c) obietnicę wszelkich swobód
d) rejestr miał wynosić od tej pory 60 tys.
Decyzja rady Kozackiej spowodowała spadek znaczenia Rzeczpospolitej w Europie i stała się przyczyną wznowienia wojny polsko-rosyjskiej. Ugoda w Perejasławiu przekształciła się z wojny domowej polsko-ukraińskiej w konflikt zbrojny polsko-rosyjską. Polska wspomagana przez Tatarów wypchnęła siły rosyjskie w głąb Ukrainy gdy na Polskę spadł niespodziewany atak szwedzki (1655r.) Podczas potopu zmarł sam Chmielnicki i jego następcy starali się szukać porozumienia z Polską.
- 1658 Hadziacz – podpisanie ugody z Kozakami. Od tej pory Rzeczpospolita miała składać się z trzech równorzędnych państw – Polski, Litwy i Ukrainy. Postanowienia:
a) Ukraina otrzymała podobne prawa które otrzymała Litwa po podpisaniu unii lubelskiej (Wspólne najwyższe władze(król/sejm/senat), polityka zagraniczna i obronna, moneta, prawa dla szlachty.
Odrębne: wojsko, skarb, terytoria, urzędy i urzędnicy, prawa, języki narodowe).
b) z trzech ukraińskich województw utworzono Księstwo Ruskie, które miał oddzielne urzędy
c) prawosławie zostało zrównane w prawach z katolicyzmem
d) biskupi prawosławni zostali dopuszczeni do senatu
e) król zobowiązał się nadać szlachectwo tysiącom Kozaków
Ugoda w Hadziaczu doprowadziła do kolejnej wojny z Rosją, która uważała Ukrainę za swoją własność. Gdy jeden z atamanów kozackich przekazał Ukrainę Turkom (co groziło wmieszaniem Turcji w wojnę polsko-rosyjską), Polacy i Rosjanie zdecydowali się podpisać rozejm w Andruszewie 1667 na mocy, którego:
a) podzielono Ukrainę między oba państwa, wzdłuż rzeki Dniepr
b) zwrócono Rosji ziemie zagarnięte podczas „wielkiej smuty” (ziemia smoleńska, czernihowska, siewierska).
c) dodatkowy punk przewidywał także współpracę obu państw przeciwko Turcji i Tatarom w razie gdyby miała miejsca taka wojna.

Answer 2

1648 - sojusz Kozacko-Tatarski (rozpoczyna sie powstanie) [wojna domowa Kozacy przeciwko szlachcie]

1 bitwa 1648 - Żółte Wody (przegrana polaków)
Tatarami dowodzi Tu haj bej
2 bitwa 1648 - Korsuń (przegrana polaków)
3 bitwa 1648 - Piławce (przegrana polaków)

1649 - oblężenie Zabarża i ugoda w Zborowie (Pl + Turcja)
1651 - Beresteczko (wygrana polaków)
1652 - Batoh (wygrana pl)
1654 - ugoda perejesławska z Rosją
1658 - ugoda hadziacka (kozacy + Pl)