Question

podział doktryn i ich charakterystyka

Answer 1

Pojęcie ,,doktryna’’ pochodzi od łacińskiego słowa doctrina – nauczanie, wiedza. Pierwotnie oznaczała ona naukę lub ogół wiedzy z danej dyscypliny. Dopiero z czasem terminem tym zaczęto określać rozmaite teorie, idee i założenia powiązane ze sobą w jakiś sposób, które razem tworzyły fundament określonej koncepcji naukowej, filozoficznej, gospodarczej czy też politycznej.
Współcześnie doktryną określamy zbiór ogólnie uporządkowanych założeń, twierdzeń, poglądów i przekonań na temat określonej dziedziny wiedzy. W doktrynach znajdujemy różne twierdzenia nawiązujące do dorobku nauki, oraz wnioski wynikające z przyjmowanych założeń światopoglądowych, etycznych, czy moralnych. Dotyczą one przede wszystkim tego co i jak być powinno, czyli określają główne kierunki i cele do jakich należy dążyć oraz mówią jak należy postępować, aby te cele osiągnąć.
Doktryny różnią się od teorii naukowych brakiem pełnego uzasadnienia całości przyjmowanych przesłanek i wyprowadzanych z nich wniosków. Opierają się na określonym światopoglądzie, a czasem nawet na doświadczeniach i autorytecie tworzących je ludzi, którzy dają w ten sposób wyraz własnym przekonaniom.
Doktryna polityczna jest to wynikający z określonej ideologii oraz uporządkowany zbiór poglądów na życie polityczne danego społeczeństwa kładący główny nacisk na zagadnienia władzy i ustroju politycznego państwa. Musi ona zawierać praktyczne metody postępowania w celu realizacji tych poglądów w określonym czasie i miejscu. Jest instrumentalną wersją ideologii. Ma mniejszą niż ideologia podbudowę filozoficzną, ale za to bardziej wyrazisty związek z praktyka polityczną. Najbardziej konkretny kształt doktryna polityczna przybiera wówczas gdy jest sprecyzowana poprzez program sformułowany przez partie polityczne lub ruchy społeczne. Programy te zawierają postulaty dotyczące kwestii społecznych, gospodarczych, ustrojowych i międzynarodowych. Partie i organizacje społeczne określają swoje programy odwołując się do wybranych doktryn. Można przyjąć, że doktryna przekłada sens polityki na tory praktycznego działania, przenosząc teorię na grunt programu politycznego.
Doktryną polityczną określamy także zespół poglądów dotyczących polityki wewnętrznej i zagranicznej państwa. Tak określana jest wypowiedź każdego prezydenta USA na początku kadencji (doktryna Monroe’a, Cartera, Reagana itp.) Tym określeniem opisujemy też długofalową politykę państwa wobec, jakiegoś problemu.
W stosunkach międzynarodowych doktryną polityczną nazywamy całokształt poglądów grupy społecznej lub klasy politycznej na problem lub interes międzynarodowy. Rozumiemy przez nią także konkretny program działania państwa czy grupy państw w polityce zagranicznej i stosunkach międzynarodowych. Doktryna polityczna często powiązana jest z doktryną wojenną.
W nauce terminem doktryna określa się teoretyczne interpretacje prawa oraz badania nad normami prawnymi.
Ogólnie doktrynę polityczną możemy rozumieć jako pewną ideę organizacji życia społecznego w ramach której podejmowane są wątki równości, sprawiedliwości, wolności czy kwestie własności środków produkcji. W tym wypadku doktrynę utożsamiamy z koncepcją życia zbiorowego dotyczącą kwestii podziału władzy i struktury życia społecznego.
Z reguły doktryna zawiera wiele elementów właściwych ideologii, a dana ideologia mieści w sobie części składowe doktryny. Dlatego też zagadnienia te na ogół badane i analizowane są łącznie. W praktyce politycznej nie ma wyraźnego rozgraniczenia między ideologią, doktryną i programem.
Przyjmując że doktryna polityczna to sformułowane zasady działania, cele i środki państwa, ruchu społecznego czy partii, dotyczące całokształtu zagospodarowania sfery społecznej, gospodarczej i kulturowej możemy określić 4 funkcje przez nią spełniane. Są to:

- narzędzie walki o władzę
- funkcja programowa
- funkcja propagandowa i agitacyjna
- funkcja identyfikacyjna.

Ze względu na stosunek do istniejącej rzeczywistości doktryny polityczne dzielimy na:

- reakcyjne
- konserwatywne
- reformistyczne
- rewolucyjne
- utopijne.

- elitarne
- egalitarne
- solidarystyczne

Doktryny elitarne głoszą konieczność istnienia elit ( tj. grup dominujących w różnych dziedzinach życia społecznego), oraz aprobują zróżnicowanie polityczne, ekonomiczne społeczeństwa przypisując elitom większe prawa, jako rekompensatę zwiększonych obowiązków.
Doktryny egalitarne propagują równość wszystkich ludzi, którą uważają za podstawową wartość w życiu politycznym i ekonomicznym. Na straży tej wolności powinno stać państwo i jego instytucje.
Doktryny solidarystyczne uznają za konieczne zachowanie zróżnicowanego ekonomicznie społeczeństwa, jednocześnie głosząc harmonijną współpracę wszystkich grup w imię wspólnego dobra..
Ostatnim opisywanym tu podziałem jest podział ze względu na stosunek zwolenników danej doktryny do niej samej i środki służące do jej realizacji. Według tego kryterium doktryny dzielimy na:

-doktryny monopolistyczne ( zamknięte )
-niemonopolistyczne ( otwarte )

Doktryny monopolistyczne wykluczają dyskusję nad własnymi założeniami i aspirują do posiadania jedynie słusznej koncepcji. Do tej grupy należą np. totalitaryzm i fundamentalizm.
Doktryny niemonopolistyczne są gotowe do dyskusji nad swoimi założeniami, zakładają pluralizm życia politycznego i konkurencyjność idei oraz przyjmują możliwość porażki.
Biorąc pod uwagę różnorodność i wielość doktryn politycznych oraz ich wpływ na codzienne życie polityczne można stwierdzić, że spełniają one następujące funkcje społeczne:

-wyjaśniającą – która sprowadza się do przekazywania wiedzy o doktrynach wpływających na rozumienie określonych zasad ustrojowych np. doktryny zwierzchnictwa narodu, podziału władzy.
-krytyki – czyli konkretyzacji założeń doktrynalnych i praktyki społecznej.
-określania – czyli wskazywania modelu ustrojowo – politycznego zmierzającego do dostosowania systemu odpowiadającego wymogom życia społecznego i stanu świadomości politycznej społeczeństwa.
-integracji postaw – co sprowadza się do jednoczenia grup społecznych do poparcia uznanych, racjonalnych modeli ustrojowych i zapewnienia legitymizacji instytucji systemu politycznego.