Hej muszę za karę napisać na 3 strony A4 wypracowanie o Archidiecezji Gnieźniejskiej. Mają tam być-h.... Question from @dobrochna

dobrochna @dobrochna

October 2018 1 21 Report

Hej muszę za karę napisać na 3 strony A4 wypracowanie o Archidiecezji Gnieźniejskiej. Mają tam być

-historia

-opisane wszystkie diecezje należące do metropoli(każda na pół strony a Gniezno na 2 strony)

-administracja

-historia

-dzieje w czasie wojny

i takie tam, będę wdzięczna za jakie kolwiek informacje, bo sama sobie napisze wypracowanie więc proszę tylko o informacje. Jak najwięcej informacji... błagam... Jak tego nie napisze na poniedziałek to będę miała zagrożenie z religii... Sowicie wynagrodzę....

kiri20

Arhidiecezja gnieźnieńska – jedna z 14 arhidiecezji obżądku łacińskiego w polskim Kościele katolickim, pierwsza metropolia kościelna od 1000, siedziba prymasuw Polski od 1418, oraz legatuw papieskih od 1515. Unia personalna aeque principaliter z arhidiecezją poznańską (1821-1946) i in persona episcopi z arhidiecezją warszawską (1946-1992).

Instytucje arhidiecezjalne:
Kuria Metropolitarna
Gnieźnieńska Kapituła Katedralna
Wyższe Seminarium Duhowne w Gnieźnie
Trybunał Metropolitalny
Caritas Arhidiecezjalne
Dom Rekolekcyjny
Muzeum

HISTORIA-ŚREDNIOWIECZE
Fundacja i erekcja archidiecezji gnieźnieńskiej miała miejsce w latach 999/1000 za rządów Bolesława Chrobrego i pontyfikatu pap. Sylwestra II. Na synodzie rzymskim w r. 999 łącznie z kanonizacją św. Wojciecha dokonał papież kanonicznej erekcji archidiecezji i na jej pasterza prekonizował brata Męczennika Radzyma-Gaudentego, którego źródła historyczne nazywają "archiepiscopus sancti Adalberti". W następnym roku (1000) na słynnym zjeździe gnieźnieńskim dekret o erekcji arcybiskupstwa został zrealizowany przez legata papieskiego kardynała oblacjonariusza Roberta. Pierwszy wstrząs przeżyła archidiecezja gnieźnieńska, w latach 1036-38, kiedy reakcja pogańska, a następnie najazd Brzetysława Czeskiego całkowicie zdezorganizowały życie kościelne. Wydarzenia te tak opisuje Anonim zw. Gallem w swojej "Kronice": "Nadto jeszcze, porzucając wiarę katolicką - czego nie możemy wypowiedzieć bez płaczu i lamentu - podnieśli bunt przeciw biskupom i kapłanom Bożym i niektórych z nich, jakoby w zaszczytniejszy sposób, mieczem zgładzili, a innych, jakoby rzekomo godnych lichszej śmierci, ukamienowali. W końcu zarówno od obcych, jak i od własnych mieszkańców Polska doznała takiego spustoszenia, że w zupełności niemal obraną została z bogactw i ludzi. Wtedy to Czesi zniszczyli Gniezno i Poznań i zabrali ciało św. Wojciecha. Ci zaś, co uszli z rąk wrogów lub którzy uciekli przed buntem swoich poddanych, uchodzili za rzekę Wisłę na Mazowsze. A wspomniane miasta tak długo pozostały w opuszczeniu, że w kościele św. Wojciecha męczennika i św. Piotra Apostoła dzikie zwierzęta założyły swe legowiska".

Pełną organizację archidiecezji gnieźnieńskiej przywrócił dopiero król Bolesław Śmiały (1058-1079). Można przypuszczać, że od samego początku archidiecezja otrzymała granice stałe, ze względu jednak na brak dokumentu erekcyjnego nie sposób dzisiaj je dokładnie określić. Przyjmuje się, że w skład ówczesnej archidiecezji gnieźnieńskiej wchodziła wschodnia część Wielkopolski, Kujawy, Łęczyckie, Sieradzkie, rozległe tereny Mazowsza i prawdopodobnie również leżąca na prawym brzegu Noteci kasztelania nakielska. Po raz pierwszy terytorium archidiecezji gnieźnieńskiej określiła bulla papieża Innocentego II "Ex commisso nobis" z dn. 7 VII 1136 r., wymieniając na jej obszarze kasztelanie: gnieźnieńską, ostrowską, łeknińską, nakielską, żnińską, kaliską, czestramską (nad Baryczą), rudzką, część milickiej, sieradzką, spicimierską, małogoską, rozpierską, łęczycką, łowicką, wolborską, żarnowską i skarżyńską oraz niezidentyfikowane kasztelanie "Trablovici et Radlici". Po 1226 r. arcybiskup gnieźnieński posiadał jurysdykcję nad terytorium kasztelanii słupskiej, którą biskup Henryk Wachholz wcielił samowolnie w 1307 r. na powrót do diecezji kamieńskiej (spór o tę kasztelanię toczył się jeszcze w 1319 r. przed trybunałem papieskim). Drobne zmiany terytorialne miały miejsce w drugiej połowie XIV w. na granicy z diecezją poznańską i krakowską. Włączono wówczas do archidiecezji gnieźnieńskiej parafie: Żoń, Grylewo, Jaktorowo, Kłobuck i Krzepice. W połowie XV stulecia parafia Czestram została odłączona od Gniezna i wcielona do diecezji poznańskiej. Inne zmiany terytorialne, dokonane na przestrzeni XV i XVI w. są bez większego znaczenia.

Obszar archidiecezji gnieźnieńskiej, ukształtowany w średniowieczu, wynosił ok. 40 100 km2 i był opisany następującymi granicami: "najdalej wysuniętym na północ punktem archidiecezji była parafia Borzyszków k. Bytowa. Od miasta Białoborga na Pomorzu linię graniczną między archidiecezją a biskupstwem poznańskim stanowiła rzeka Głód aż do Noteci pod Miasteczkiem, a stąd biegła na południe do Pobiedzisk (...) i dalej zwężała się na niekorzyść archidiecezji ku południowi aż do rzeki Lutyni, pozostawiając Wrześnię po stronie archidiecezji. Od Lutyni poprzez Grabów, Wieruszów i Bolesławiec, dalej Prosną biegła granica aż do Krzepic, gdzie rozpoczynało się sąsiedztwo z diecezją krakowską. Ostrzeszów, Kępno i Byczyna pozostawały po stronie wrocławskiej. Od Krzepic granica biegła w kierunku południowo-wschodnim aż do źródeł Nidy i Chęcin w rejonie Kielc. Od Chęcin linia graniczna szła w kierunku zachodnim korytem rzeki Pilicy aż do Nowego Miasta, a następnie w kierunku północnym aż do parafii Kociarzów, Gębice i Kwieciszewo. Od Kwieciszewa na Kujawach lina graniczna biegła na północ i korytem Noteci aż do Nakła, a stąd do Borzyszkowa k. Bytowa". "Do archidiecezji należała nadto enklawa na pograniczu diecezji poznańskiej i wrocławskiej z parafiami Kobylin, Krotoszyn i Zduny" (B. Kumor).

Zasadniczy zrąb sieci parafialnej ukształtował się w średniowieczu, choć nie zachowały się z tamtych czasów pochodzące dekrety erekcyjne. Pierwszy spis parafii znajdujemy dopiero w "Liber beneficiorum" abp. Jana Łaskiego z ok. 1512 r. Archidiecezja liczyła wówczas ok. 680 parafii. Również w średniowieczu nastąpił podział archidiecezji gnieźnieńskiej na archidiakonaty, oficjalaty i dekanaty. Pierwsza wzmianka o urzędzie archidiakona w Polsce pochodzi z r. 1108 i dotyczy prawdopodobnie archidiakona gnieźnieńskiego, jednego dla całej archidiecezji (zajmował 3 miejsce wśród prałatów kapituły metropolitalnej). Podział diecezji na archidiakonaty dokonali jednak dopiero arcybiskupi w XIII w. Powstały wówczas obok gnieźnieńskiego, archidiakonat łęczycki (przed 1218 r.) kaliski (przed 1234 r.) rudzki (przed 1239 r.) zwana później "territorium Vielunense", uniejowski (przed 1301 r.) i kurzelowski (przed 1306 r.). W tymże wieku został powołany do życia po r. 1226 archidiakonat pomorski z siedzibą w Słupsku, ale w 1307 r. odpadł on od archidiecezji gnieźnieńskiej. Na początku XVI w. abp Jan Łaski utworzył jeszcze dwa archidiakonaty: w 1512 r. - kamieński, dla pomorskiej części archidiecezji gnieźnieńskiej oraz w 1522 r. - archidiakonat łowicki. Taki podział diecezji przetrwał aż do początków XIX w. Oficjał był stałym sędzią biskupim. Pojawił się w Polsce w drugiej połowie XIII w. Rezydował z reguły w stolicy diecezji i obejmował swoją jurysdykcją cały obszar. Od XV w. coraz częściej używał określenia generalis. Już u schyłku XIII w. pojawili się jednak w Polsce pierwsi oficjałowie okręgowi (foralni), którzy sprawowali funkcje oficjalskie na mniejszym, określonym obszarze diecezji. Najstarszym, znanym oficjałem gnieźnieńskim, był Konrad występujący 28.I.1264 r. Rezydujący w Gnieźnie oficjał generalny był na specjalnych prawach, spełniał bowiem obok dwu funkcji sądowych: 1) zastępcy arcybiskupa na obszarze archidiecezji i 2) takiegoż zastępcy metropolity, także funkcję trzecią: sędziego arcybiskupiego pierwszej instancji na terenie Gniezna i okolic (w tym sensie można mówić o terytorium oficjalatu gnieźnieńskiego). Gnieźnieński oficjał nosił nazwę generalnego. Od XV w. pełnił również funkcję wikariusza generalnego arcybiskupa (vicarius generalis in spiritualibus). W XVII w. został utworzony drugi oficjalat i wikariat generalny w Łowiczu dla południowo-wschodniej części archidiecezji. Oficjalaty okręgowe (foralne) powstawały mocą rozporządzenia arcybiskupa stopniowo, w miarę narastania potrzeb. Nie znamy żadnego aktu prawnego powołującego do życia jakikolwiek oficjalat w średniowiecznej archidiecezji gnieźnieńskiej: o jego istnieniu dowiadujemy się z reguły z przypadkowych wzmianek o oficjałach. Pod koniec średniowiecza na terenie archidiecezji istniały, poza oficjalatem w Gnieźnie, oficjalaty foralne w Kamieniu Kraj., Kaliszu (efemerycznie w Iwanowicach), Wieluniu, Uniejowie, Łęczycy, Łowiczu, Łęgnicach i Kurzelowie. W wiekach następnych zostały powołane jeszcze oficjalaty w Wolborzu (przed 1547 r., od 1764 r. w Piotrkowie Trybunalskim, Radomsku (ok. 1630 r.) i Skrzynnie (1785 r.). Pod koniec XVIII w. istniało na terenie archidiecezji gnieźnieńskiej 12 oficjalatów, w tym dwa generalne (Gniezno i Łowicz).

Podział na dekanaty dokonał się już w średniowieczu, na temat ich liczby nie posiadamy żadnych informacji. Pierwsze, acz niekompletne, dane pochodzą dopiero z początku XVI w. "Liber beneficiorum" Jana Łaskiego wymienia w 3 archidiakonatach (gnieźnieńskim, uniejowskim i Łęczyckim) i 14 dekanatów. Rozwój tej jednostki terytorialnej nastąpił dopiero w następnych wiekach. Dzięki poparciu przez Sobór Trydencki instytucji dekanatów, w archidiecezji gnieźnieńskiej nastąpiła w latach 1583-1589 reorganizacja i rozbudowa sieci dekanalnej. Od początku XVII w. do połowy XVIII archidiecezja podzielona była na 40 dekanatów. W drugiej połowie XVIII stulecia zostały utworzone 3 nowe dekanaty: Lutomiersk, Rogowo i Kcynia. Aż do III rozbioru archidiecezja była podzielona na 43 dekanaty. Na okres średniowiecza przypada tworzenie się instytucji oświatowych (szkoła katedralna, szkoły kolegiackie, zakonne i parafialne). Instytucje te w różnych okresach przeżywały swoje wzloty i upadki. Szkoła katedralna, powstała prawdopodobnie w XI w., miała początkowo charakter wyższej uczelni, która przygotowała duchowieństwo dla katedry i okolic. Z czasem jej rola zmalała, zwłaszcza po założeniu seminarium duchownego w Gnieźnie (1602 r.). Pod koniec XVIII w., z uwagi na brak funduszy, spadła do rzędu szkół elementarnych, a w XIX w. została zamknięta. O szkołach parafialnych posiadamy wiadomości dopiero z początków XVI w., choć na pewno istniały wcześniej. Według "Liber beneficiorum" na 600 parafii, 546 prowadziło szkoły parafialne (91 %). Prowadzenie szkół parafialnych zależało od kilku warunków, w głównej jednak mierze od istnienia wystarczającego uposażenia i gorliwości proboszcza. Brak jednak badań tego odcinka życia diecezjalnego nie pozwala na wysuwanie zbyt pochopnych wniosków, niemniej wiadomo, że zawsze istniał pewien procent parafii, w których nie było szkoły.

Podobnie średniowieczną metrykę posiadają szpitale, pełniące funkcję przytułków. Do najstarszych, należą powstałe w XIII w., szpitale w Gnieźnie (1232 r., przekazany bożogrobcom w 1243 r.), Uniejowie (1283 r.), Kaliszu (ok. 1280 r.). Na początku XVI na 600 parafii tylko 29 posiadało szpital. Podobnie, jak szkoły parafialne, istnienie instytucji charytatywnych uwarunkowane było istnieniem uposażenia, jego wielkością i zapobiegliwością proboszcza. Na ogół znacznie rzadziej występowały niż szkoły, np. w 1810 r. na 607 parafii szpitali było tylko 38. Prawdopodobnie w czasach Bolesława Chrobrego założono opactwa benedyktyńskie w Trzemesznie i Łęczycy, które uległy zniszczeniu w czasie walk wewnętrznych w latach 1034-38. Pierwsze trwałe fundacje benedyktyńskie powstały w Mogilnie (2 poł. XI w.), Jeżowie (poł. XII w. i Kościelnej Wsi (ok. 1190 r.). W XII w. założyli swoje klasztory cystersi (3), kanonicy regularni (1 opactwo, 4 klasztory, 11 prepozytur), bożogrobcy (7), norbertanie (1); w XIII w. - dominikanie (6), franciszkanie konwentualni (7), augustianie eremici (4) i duchaczy (2); w XIV w. - paulini (4 i 2 rezydencje); w XV w. - bernardyni (19), w XVI w - jezuici (6); XVII w. - franciszkanie-reformaci (7), karmelici trzewiczkowi (2), bonifratrzy (2), kartuzi (1), filipini (1), pijarzy (4), kameduli (1), kapucyni (1); XVIII - misjonarze św. Wincentego a Paulo (2) oraz trynitarze (1). Żeńskie wspólnoty zakonne przed rozbiorami miały w archidiecezji gnieźnieńskiej słabo rozwiniętą sieć swych domów. Pierwsze osiedliły się w Witowie norbertanki (1179-1265), które następne domy założyły dopiero w XVII w. (3). Od XIII w. zakładały klasztory cysterki (1), klaryski (3); od XV w. - bernardynki (6) oraz dominikanki (1), a w 1765 r., w przyłączonej do archidiecezji Bydgoszczy istniały dwa klasztory - klarysek i bernardynek. W roku 1773 dwadzieścia dwa zakony męskie posiadały na terytorium archidiecezji gnieźnieńskiej 103 klasztory oraz 5 zakonów żeńskich - 14 klasztorów.
CZASY NOWOŻYTNE
Rozprzestrzeniająca się w XVI w. na ziemiach polskich Reformacja wprowadziła w funkcjonowaniu diecezji pewne zakłócenia. Dotknęły one w szczególny sposób północno-zachodnie tereny arcybiskupstwa, głównie archidiakonat kamieński, gdzie wielu patronów i proboszczów przeszło na protestantyzm. Rozmiary tego zjawiska, z uwagi na brak badań, trudno określić, wiadomo tylko, że spośród kilkudziesięciu kościołów zabranych przez protestantów, nie udało się odzyskać nigdy 21. Na pozostałych częściach archidiecezji gnieźnieńskiej w bardzo nieznacznym stopniu zakorzenił się kalwinizm.

Pod koniec XVI w. arcybp Stanisław Karnkowski rozpoczął wprowadzanie w życie reformy trydenckiej (m. in. sprowadził jezuitów, założył 2 seminaria duchowne, bursę dla młodzieży szlacheckiej w Kaliszu), której percepcja trwała prawie dwa następne wieki. Kolejne zmiany terytorialne nastąpiły w latach sześćdziesiątych XVIII w. W wyniku zamiany diecezja włocławska otrzymała od Gniezna 8 parafii w okolicach Wolborza, archidiecezji gnieźnieńskiej oddała zaś 12 parafii: Bydgoszcz, Gębice, Barcin, Strzelów, Dąbrowa, Ostrów k. Kościelca, Ludzisko, Skulsk, Wawrzynowo, Broniszewo, Brdów i Modzerowo.

W statystycznym ujęciu, już po pierwszym rozbiorze Polski, w 1787 r. archidiecezja gnieźnieńska posiadała 8 archidiakonatów, 3 oficjalaty generalne (Gniezno, Łowicz, Kamień Kraj.), 41 dekanatów, 808 parafii (w tym 666 w Polsce i 142 w zaborze pruskim), 11 kolegiat, 1140 kościołów i kaplic (w tym 104 kaplice publiczne i 52 kościoły szpitalne), 14 opactw i prepozytur zakonnych, 2 seminaria duchowne (Gniezno, Łowicz), 1031 kapłanów diecezjalnych, 697 zakonników, 106 sióstr zakonnych, 513203 osób sposobnych do sakramentów. Pod względem wyznaniowym było na jej terenie 25551 Protestantów i 23721 Żydów.