Question

Charakterystyka liberalizmu i socjalizmu pod kątem:
-podstawowych wartości
-miejsce jednostki w społeczeństwie
-społeczeństwo
-stosunek do demokracji
-gospodarka

prosze o pomoc,potrzebna na dziś ;]

Answer 1

Ogólna charakterystyka. Liberalizm był najbardziej reprezentatywnym nurtem myli politycznoprawnej
XIX stulecia. Stanowił on dziedzictwo teoretycznych konstrukcji ukształtowanych wczeniej. Ju
u schyłku XVII w. przedstawił jego podstawowe załoenia wielki apologeta dzieła chwalebnej rewolucji
angielskiej, John Locke. W wieku owiecenia zasady liberalizmu rozwijali, w rónej zreszt mierze
Montesuieu, a nastpnie Voltaire, Diderot, francuscy fizjokraci. Wielkie zasługi połoył w tej dziedzinie
angielski ekonomista Adam Smith. Wiadomo, e wspóln przesłank wszystkich tych programów
była rozmaicie — jak ju wiemy — rozumiana, niech do królewskiego absolutyzmu. Zreszt
liberalizm XVIIIw. wyraał róne aspiracje i głosił róne programy polityczne. Decydujce znaczenie
dla ukształtowania si liberalizmu politycznego jako ideologii mieszczaskiej miały wielkie rewolucje:
angielska, amerykaska, francuska. To one sprawiły ostatecznie, e z ideologii podskórnej, opozycyjnej
w stosunku do pastwa, liberalizm stał si ideologi mieszczastwa jako siły panujcej politycznie,
dziercej de facto ster władzy. Nie pozostało to bez istotngo wpływu na treci klasowe i propozycje
ustrojowe liberalizmu, a take na kierunki jego ewolucji.
Liberalizm zyskał sobie słusznie miano doktryny najbardziej typowej dla kapitalizmu w jego
stadium wolnokonkurencyjnym. Wyrastał z liberalizmu gospodarczego, głoszcego zasady leseferyzmu
(laissez faire, laisser passer — pozwólcie działa, pozwólcie przechodzi), wedle których gospodarka
rozwija si najlepiej przy pełnej swobodzie gospodarczej jednostek, bez ingerencji pastwa. Okrelał
człowieka jako jednostk gospodarujc {homo oeconomi-cus), która kieruje si w swym postpowaniu
tylko motywacj ekonomiczn, tj. deniem do maksymalnego zysku lub maksymalnego zmniejszania
strat. Zwolennicy liberalizmu gospodarczego zakładali, e człowiek produkujcy działa w idealnych
warunkach, na które składaj si: nieorganiczona własno prywatna, całkowita wolno umów,
doskonała znajomo sytuacji na rynku oraz całkowicie racjonalne postpownie w stosunkach
społecznych. Konsekwencj tych załoe był skrajny indywidualizm.
Na gruncie rozwaa społecznych i politycznych indywidualizm i łczcy si z nim utylitaryzm
uzasadniały autonomi gospodarcz producenta i jego niezaleno od pastwa. W zasadzie pastwo
nie powinno wykonywa funkcji gospodarczych. Jego rol sprowadzono do roli stróa nocnego,
chronicego własno prywatn, czuwajcego nad przestrzeganiem zasad porzdku publicznego oraz
nad stosowaniem przez jednostki gospodarujce reguł uczciwej gry. Wyjtkowo tylko przyznawano
organizacji pastwowej prawo prowadzenia takich agend gospodarczych, które przerastały moliwoci
prywatnego kapitału, a których poyteczno nie mogła budzi wtpliwoci (np. roboty publiczne,
budowa dróg, poczta, kolejnictwo).
Indywidualizm liberałów znajdował wyraz w podkreleniu praw politycznych jednostki. Uzasadniał
autonomi myli i sumienia, wolno słowa i druku,prawo jednostki do zrzeszania si, do wyboru
zawodu. Podejmował — w miar upływu czasu coraz czciej — problem równoci praw politycznych.
Wspierał tym samym konstrukcj demokracji politycznej. Trzeba zreszt podkreli, e zrazu — w
pierwszej połowie stulecia — nie było koniecznego zwizku midzy liberalizmem a demokracj. Droga
prowadzca do umocnienia si liberalizmu jako ideologii bez reszty antyfeudalnej była długa i pełna
zygzaków. Faktycznie liberalizm rozwijał si w wielu nurtach. Miał swoj histori, cile zwizan z
kierunkami przemian porewolucyjnych w gospodarce i ustroju. Pocztkowo przewaał jeszcze
liberalizm arystokratyczny. Liberalizm demokratyczny (tzw. demoliberalizm) zatriumfował dopiero w
drugiej połowie stulecia. Zaznaczył si właciwie dopiero w twórczoci Milla i Tocqueville'a.
Niezalenie od wszelkich odmian i niuansów liberalizm był doktryn wrog pastwu
absolutystycznemu i policyjnemu. Zrozumiałe zatem, e jego ojczyzn były przede wszystkim te kraje, w
których bogate mieszczastwo zerwało wizy stanowe. Na gruncie europejskim rozwijał si przede
wszytskim w Anglii i Francji. Ewolucja przebiegała jednak w obu tych krajach odmiennie, co było
znów rezultatem odmiennoci dróg historycznego rozwoju. Liberalizm okresu Restauracji francuskiej
(1814-1830) i nastpnie monarchii lipcowej (1830-1848) musiał uwzgldnia jeszcze fakt, e elementy
feudalne były nadal silne — zarówno w gospodarce, jak i w ustroju politycznym. To rodziło
konieczno kompromisów. Oczywicie, elementy nowe przewaały, niemniej w doktrynie naleało
podj teoretyczny wysiłek na rzecz takiej interpretacji pozostałych elementów, by przekształci je w