Obowiązki - wierność Rzeczpospolitej i troska o dobro wspólne - przestrzeganie prawa Rzeczpospolitej - ponoszenie ciężarów świadczeń publicznych, w tym podatków - obrona ojczyzny – jeśli komuś przekonania religijne lub wyznawane zasady moralne nie pozwalają na odbywanie służby wojskowej, może być on obowiązany do służby zastępczej - dbałość o stan środowiska i ponoszenie odpowiedzialności za spowodowane przez siebie jego pogorszenie.
Prawo do: - ochrony życia - zachowania godności - nietykalności i wolności osobistej; zatrzymany powinien być poinformowany o przyczynach, w ciągu 48 godzin powinien być przekazany do dyspozycji sądu, a sąd w ciągu 24 godzin powinien dostarczyć zawiadomienie o tymczasowym aresztowaniu; aresztowany ma prawo do obrony - ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz decydowania o swoim życiu osobistym - tajemnicy komunikowania się - nienaruszalności mieszkania - wolności poruszania się po terytorium Polski oraz wyboru miejsca zamieszkania i pobytu - wolności sumienia i religii - wolności wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji - wolności organizowania pokojowych zgromadzeń i uczestniczenia w nich - wolności zrzeszania się, także w związkach zawodowych, organizacjach społeczno-zawodowych rolników, organizacjach pracodawców, istnieje możliwość organizacji strajków (odniesienie do ustawy) - dostępu do służby publicznej - udziału w referendum, wyboru prezydenta, posłów, senatorów, przedstawicieli organów samorządu terytorialnego, jeżeli najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat. - Składania petycji, wniosków i skarg - Własności, innych praw majątkowych i dziedziczenia - Wolności wyboru i wykonywania zawodu, bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, dni wolnych od pracy i corocznych płatnych urlopów; zakazane jest zatrudnianie osób, które nie ukończyły 16 roku życia - Zabezpieczenia społecznego, w razie niezdolności do pracy (choroba inwalidztwo) i po osiągnięciu wieku emerytalnego; zabezpieczenie społeczne dla osób bez pracy nie z własnej woli nie mających innych środków utrzymania - Ochrony zdrowia – równy dostęp do bezpłatnej opieki zdrowotnej - Nauki – obowiązkowa do 18 roku życia, bezpłatna w szkołach publicznych - Szczególnej opiece podlegają rodziny wielodzietne lub niepełne, oraz matki przed i po urodzeniu dziecka - ochrona praw dziecka - wolności twórczości artystycznej, badań naukowych oraz korzystania z dóbr kultury - wynagrodzenia szkody, która została mu wyrządzona
Prawa obywatelskie:Prawo uzyskiwania informacji Służy zapobieżeniu sytuacji w której strona ponosi szkodę wynikającą z nieznajomości przepisów prawa. Obywatel może żądać szczegółowych informacji o procedurze załatwienia sprawy i przysługujących mu prawach i obowiązkach. Prawo uczestnictwa w postępowaniu Strona ma prawo uczestniczyć w postępowaniu dotyczącym jej praw lub obowiązków. Przed zakończeniem postępowania może zgłaszać żądania i wypowiadać się co do zgromadzonych w sprawie dowodów. Wyjątkiem są sytuacje w których istnieje konieczność podjęcia natychmiastowych działań dla ochrony życia lub zdrowia ludzkiego albo zapobieżenia powstania niepowetowanej szkody materialnej. Prawo do terminowego załatwiania spraw Wszystkie sprawy powinny być załatwiane bez zbędnej zwłoki, z zachowaniem określonych terminów oraz w oparciu o procedury wynikające z obowiązujących przepisów. Jeśli zaistnieją przyczyny uniemożliwiające załatwienie sprawy w określonym terminie, strona powinna zostać poinformowana o przyczynach zwłoki oraz nowym terminie załatwienia sprawy. Prawo składania odwołania Na wydanej decyzji powinna widnieć informacja o przysługującym stronie prawie do odwołania się do organu wyższej instancji z określeniem nazwy tego organu oraz terminu w jakim odwołanie można wnieść. Prawo do wniesienia skargi Przedmiotem skargi może być w szczególności zaniedbanie lub nienależyte wykonywanie zadań przez właściwe organy albo przez ich pracowników, naruszenie praworządności lub interesów skarżących, a także przewlekłe lub biurokratyczne załatwianie spraw.
Obowiązki
- wierność Rzeczpospolitej i troska o dobro wspólne
- przestrzeganie prawa Rzeczpospolitej
- ponoszenie ciężarów świadczeń publicznych, w tym podatków
- obrona ojczyzny – jeśli komuś przekonania religijne lub wyznawane zasady moralne nie pozwalają na odbywanie służby wojskowej, może być on obowiązany do służby zastępczej
- dbałość o stan środowiska i ponoszenie odpowiedzialności za spowodowane przez siebie jego pogorszenie.
Prawo do:
- ochrony życia
- zachowania godności
- nietykalności i wolności osobistej; zatrzymany powinien być poinformowany o przyczynach, w ciągu 48 godzin powinien być przekazany do dyspozycji sądu, a sąd w ciągu 24 godzin powinien dostarczyć zawiadomienie o tymczasowym aresztowaniu; aresztowany ma prawo do obrony
- ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz decydowania o swoim życiu osobistym
- tajemnicy komunikowania się
- nienaruszalności mieszkania
- wolności poruszania się po terytorium Polski oraz wyboru miejsca zamieszkania i pobytu
- wolności sumienia i religii
- wolności wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji
- wolności organizowania pokojowych zgromadzeń i uczestniczenia w nich
- wolności zrzeszania się, także w związkach zawodowych, organizacjach społeczno-zawodowych rolników, organizacjach pracodawców, istnieje możliwość organizacji strajków (odniesienie do ustawy)
- dostępu do służby publicznej
- udziału w referendum, wyboru prezydenta, posłów, senatorów, przedstawicieli organów samorządu terytorialnego, jeżeli najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat.
- Składania petycji, wniosków i skarg
- Własności, innych praw majątkowych i dziedziczenia
- Wolności wyboru i wykonywania zawodu, bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, dni wolnych od pracy i corocznych płatnych urlopów; zakazane jest zatrudnianie osób, które nie ukończyły 16 roku życia
- Zabezpieczenia społecznego, w razie niezdolności do pracy (choroba inwalidztwo) i po osiągnięciu wieku emerytalnego; zabezpieczenie społeczne dla osób bez pracy nie z własnej woli nie mających innych środków utrzymania
- Ochrony zdrowia – równy dostęp do bezpłatnej opieki zdrowotnej
- Nauki – obowiązkowa do 18 roku życia, bezpłatna w szkołach publicznych
- Szczególnej opiece podlegają rodziny wielodzietne lub niepełne, oraz matki przed i po urodzeniu dziecka
- ochrona praw dziecka
- wolności twórczości artystycznej, badań naukowych oraz korzystania z dóbr kultury
- wynagrodzenia szkody, która została mu wyrządzona
Prawa obywatelskie:Prawo uzyskiwania informacji Służy zapobieżeniu sytuacji w której strona ponosi szkodę wynikającą z nieznajomości przepisów prawa. Obywatel może żądać szczegółowych informacji o procedurze załatwienia sprawy i przysługujących mu prawach i obowiązkach. Prawo uczestnictwa w postępowaniu Strona ma prawo uczestniczyć w postępowaniu dotyczącym jej praw lub obowiązków. Przed zakończeniem postępowania może zgłaszać żądania i wypowiadać się co do zgromadzonych w sprawie dowodów. Wyjątkiem są sytuacje w których istnieje konieczność podjęcia natychmiastowych działań dla ochrony życia lub zdrowia ludzkiego albo zapobieżenia powstania niepowetowanej szkody materialnej. Prawo do terminowego załatwiania spraw Wszystkie sprawy powinny być załatwiane bez zbędnej zwłoki, z zachowaniem określonych terminów oraz w oparciu o procedury wynikające z obowiązujących przepisów. Jeśli zaistnieją przyczyny uniemożliwiające załatwienie sprawy w określonym terminie, strona powinna zostać poinformowana o przyczynach zwłoki oraz nowym terminie załatwienia sprawy. Prawo składania odwołania Na wydanej decyzji powinna widnieć informacja o przysługującym stronie prawie do odwołania się do organu wyższej instancji z określeniem nazwy tego organu oraz terminu w jakim odwołanie można wnieść. Prawo do wniesienia skargi Przedmiotem skargi może być w szczególności zaniedbanie lub nienależyte wykonywanie zadań przez właściwe organy albo przez ich pracowników, naruszenie praworządności lub interesów skarżących, a także przewlekłe lub biurokratyczne załatwianie spraw.