Question

Wymien surowce mineralne w polsce i podaj sposob ich powstania:
np. sol kamienna:
-na kujawach - wystepowanie niegdys wilgotnego klimatu na tym terenie, zwiazane z duzym parowaniem
-wieliczka - zlodowacenia; z wody z rostapiajacych sie lodowcow.
Prosze o dokladne zdrobienie tego zadania.

Answer 1

A) Węgiel kamienny na Górnym Śląsku, który opłaca się eksploatować występuję w obrębie karbonu produktywnego (czyli westfal i górny namur). Węgiel kamienny jest to skała osadowa, która powstaję w wyniku nagromadzenia szczątków organicznych na dnie basenu. Szczątki te z powodu małej ilości tlenu i odpowiedniej ilości bakterii rozkładały się powoli. Powstaje torf, a przy tym wydziela się metan. Torf nie może przekształcić się samoistnie w węgiel kamienny, potrzebne jest ciśnienie. Pokłady torfu muszą zostać pogrzebane na pewną głębokość, na warstwach torfu osadzają się piaski i muły, które wywołują odpowiednie ciśnienie na ten torf. Następnie akumuluje się kolejna warstwa obumarłej roślinności a na tym kolejna warstwa piasków, iłów, mułów itp. Cykl ten powtarza się wielokrotnie. Co powoduje powstanie licznych warstw węgla kamiennego oddzielonych od siebie warstwami płonnymi (czyli innymi skałami osadowymi takimi jak piaskowce, mułowce, itp.). Warstwa węgla o grubości jednego metra powstaje z 10-15 metrowej warstwy torfu.

b) Ropa naftowa i gaz ziemny – jest kilka teorii o pochodzeniu tego surowca, w środowisku naukowym przyjmuje się jednak tą o pochodzeniu organicznym, czyli podobnie jak węgiel kamienny, węgiel brunatny i torf, ropa naftowa powstaje z nagromadzenia substancji organicznej wraz z materiałem okruchowym na dnie basenu sedymentacyjnego, a następnie zostaje przeobrażona pod wpływem panującego ciśnienia, temperatury, bakterii, musi panować także środowisko redukcyjne. Różnica polega na tym że żeby powstała ropa czy gaz musi panować większa temperatura niż w przypadku węgla. Gaz ziemny może występować zarówno sam w złożu jak i obok ropy naftowej w postaci czapy gazowej. Czy powstanie ropa czy gaz zależy od rodzaju substancji organicznej (np. czy jest ona pochodzenia lądowego czy morskiego, zwierzęcego czy roślinnego) oraz temperatury. Potrzeba wyższych temperatur żeby substancja ta przeobraziła się w gaz a nie w ropę.

W Polsce złoża ropy naftowej występują w utworach kambru na Wyniesieniu Łeby (złoża na Bałtyku i na lądzie), dolomicie głównym (monoklina przedsudecka, antyklinorium pomorskie), w osadach karbonu i dewonu (Niecka Lubelska), w osadach mezozoicznych (Karpaty). Gaz ziemny występują zaś przede wszystkim na zapadlisku przedkarpackim (osady mioceńskie – Trzeciorzęd), oraz w czerwonym spągowcu na monoklinie przedsudeckiej.

c) Pochodzenie wapieni może być chemiczne, poprzez wytrącenie się kalcytu z wody, klastyczne z materiałem okruchowym lub organiczne ze szkieletów organizmów. Często jednak pochodzenia te są łączone np. organiczno-chemiczne. Powstają w zróżnicowanym środowisku sedymentacyjnym, w głębszych zbiornikach morskich, w morzach płytszych, czy nawet zbiornikach jeziornych. Na wyżynie krakowsko-częstochowskiej w górnej jurze występowało tam ciepłe i płytkie morze (epikontynentalne) co sprzyjało powstawaniu wapieni. Powstały wówczas wapienie skaliste, płytowe i gruboławicowe. Wapienie te zawierają liczne skamieniałości. Wapienie powstają z luźnego osadu wapiennego, który podlegał szeregu procesom fizykochemicznym, ogólnie procesy te nazywane są diagenezą. Przebiegały one w różnych temperaturach i ciśnieniu. Spowodowały, że początkowo luźny i porowaty osad ulegał przekształceniu w zwięzłą i masywną skałę.

d) Złoża soli kamiennej na Kujawach powstały w okresie cechsztyńskim (200 mln lat temu) w wyniku wytrącania się halitu podczas odparowania mórz i oceanów. Na Kujawach występują sole w formie pokładów solnych (wsytępuja głębiej)jak i wysadów solnych (występują płycej). Aktualnie eksploatuje się złoża wysadowe w Kłodawie, Mogilnie i Górze. Wysady solne powstają w wyniku dużego nacisku nadkładu (osady leżące powyżej) na pokłady soli, które ulegały halokinezie, czyli płynięciu. Taka upłynniona sól przebijała młodsze osady ( triasowe, jurajskie i kredowe) tworząc wysad solny (takie słupy solne ).

Sól kamienna mioceńska (Wieliczka, Bochnia czyli południowa Polska) jest związane z intensywnym parowaniem wody morskiej, która niegdyś zalegała na obszarze Polski, jakie miało miejsce w trzeciorzędzie.

e) Złoża żelaza w Polsce występują w północno-wschodniej części (złoże Krzemianka), nie są eksploatowane, są to złoża pochodzenia magmowego, czyli powstają w skutek zastygania magmy i krystalizacji, Posiadamy także złoża żelaza pochodzenia osadowego (Częstochowa, Łęczyca), które nie są już eksploatowane. Są to złoża o genezie morskiej, strącanie się żelaza.

f) Złoża cynku i ołowiu występuja na obszarze śląsko-krakowskim są to złoża stratoidalne (tzw. MVT). Geneza ich powstania nie jest jednoznaczna. Najczęściej przyjmuje się, że procesy te są zwiazane z oddziaływaniem na pierwotne wapienie aktywnych chemicznie roztworów wodnych pochodzenia hydrotermalnego.

g) Złoża miedzi w Polsce wsytęują w skałach osadowych (nie są to złoża osadowe!!! Tylko wsytępują w skałach osadowych)(złoża stratoidalne), są to złoża diagenetyczne.

h) Siarka- w Polsce wsytępuja siarka rodzima, (obszar Tarnobrzeski, obszar Osiek). Ze skał wapiennych uwalnia się siarka (potrzebne są bakterie), która krystalizuje w szczelinach tego wapienia. Są to złoża wietrzeniowe.

i) Złoża piasków, piaskowców, żwirów itp. Powstają przez transport a następnie sedymentację osadów w środowisku morskim, a materiał okruchowy powstaje np. z wietrzenia skał starszych.

j) Złoża surowców skalnych takich jak marmur, gnejs to złoża powstałe w skutek metamorfizmu pod wpływem ciśnienia i temperatury skał osadowych oraz magmowych

k) Złoża surowców skalnych takich jak granit, bazalt powstają w wyniku krystalizacji z magmy.