Potrzeby ekonomiczne Zasoby czynników wytwórczych Rzadkość dóbr Usługi Ziemia Kapitał Decyzja Koszt alternatywny koszt straconych szans podmioty gospodarcze obieg okrężny zasoby gospodarstwo domowe przedsiębiorstwo dochody płatności dobra publiczne dobra prywatne gospodarstwo domowe dochody wydatki budżet deficyt budżetowy nadwyżka budżetowa kredyt oszczędności lokata obligacja akacja zasoby produkcja dystrybucja system ekonomiczny gospodarka tradycyjna gospodarka centralnie sterowana gospodarka wolnorynkowa własność prywatna,publiczna,spółdzielcza
syzia
-Potrzeby ekonomiczne – potrzeby, które można zaspokoić dzięki konsumpcji dóbr lub usług. -Usługi – są to rzeczy nienamacalne, takie jak edukacja, opieka medyczna, działalność bankowa, pocztowa, transportowa. -Rzadkość dóbr jest to sytuacja, w której zapotrzebowanie przy cenie wynoszącej zero przekracza wielkość oferowaną danego zasobu, lub inaczej występuje ograniczoność zasobów względem potrzeb -ziemia - biologicznie czynna powierzchniowa warstwa litosfery, powstała ze skały macierzystej pod wpływem czynników glebotwórczych (głównie organizmów żywych, klimatu i wody) i podlegająca stałym przemianom. -Kapitał, to pojęcie z dziedziny ekonomii i finansów, oznaczające dobra (bogactwa, środki, aktywa) finansowe, szczególnie, gdy służą one rozpoczęciu lub kontynuacji działalności gospodarczej. Jest jednym ze środków wytwórczych, obok: pracy, przedsiębiorczości i ziemi, które są potrzebne do rozpoczęcia produkcji. -Decyzja o warunkach zabudowy (DWZ, potocznie nazywana wuzetką) to decyzja ustalająca warunki zmiany sposobu zagospodarowania terenu poprzez budowę obiektu budowlanego lub wykonaniu innych robót budowlanych. Decyzja została wprowadzona z dniem 1 stycznia 2004 roku, zastępując ówczesną decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. W ekonomii koszt alternatywny danego dobra to ilość innego dobra, z której trzeba zrezygnować, aby możliwe stało się wytworzenie dodatkowej jednostki tego pierwszego. -Podmiot gospodarczy - każdy, niezależnie od jego formy organizacyjnej, aktywny uczestnik procesów gospodarczych, którego decyzje i działania wywołują skutki ekonomiczne. Celem ich istnienia jest prowadzenie działalności gospodarczej. -Obieg okrężny - (obieg okrężny dóbr, usług i płatności) - jest to system zależności, przepływów strumieni dóbr, usług, czynników produkcji i płatności za nie między wszystkimi uczestnikami życia gospodarczego. Pokazuje on, w jaki sposób funkcjonuje proces wymiany, w którym uczestniczą: rząd, przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe. -Czynniki produkcji - materialne lub niematerialne zasoby niezbędne do wytwarzania dóbr w postaci towarów i usług.
W klasycznym ujęciu wyróżnia się następujące czynniki produkcji:
* ziemia oraz naturalne surowce posiadane przez ludzi. Ceną ziemi jest renta gruntowa. * praca to wysiłek ludzki włożony w wytworzenie danego dobra, ceną pracy jest płaca, * kapitał to dobra wytworzone uprzednio przez ludzi używane do produkcji innych dóbr. Są to budynki, narzędzia i maszyny. Ceną kapitału są odsetki. -Gospodarstwo domowe - jeden z podmiotów gospodarczych, jedna osoba lub ich zespół, razem zamieszkujących lub niezamieszkujących razem, wspólnie się utrzymujących (w ogromnej większości połączonych więzami biologicznymi i stanowiących rodziny). Osoby samotne, utrzymujące się samodzielnie, to jednoosobowe gospodarstwa domowe. -Przedsiębiorstwo (lub inaczej jednostka gospodarcza) - wyodrębniona prawnie, organizacyjnie i ekonomicznie jednostka, prowadząca działalność gospodarczą. Najczęściej definiowanym celem działalności przedsiębiorstwa jest osiąganie zysku lub zaspokajanie potrzeb konsumentów. W jego skład mogą wchodzić mniej lub bardziej odrębne jednostki gospodarcze, nazywane zakładami. -Dochód jest to miara finansowa pożytków czerpanych z różnych źródeł.
W praktyce różne podmioty w różny sposób określają swój dochód. Ponadto wobec niektórych grup podmiotów obowiązują definicje dochodu określone przepisami prawa (np. dochód osobisty do opodatkowania albo dochody obliczane dla potrzeb np. ustalenia zasiłków, preferencyjnego oprocentowania niektórych kredytów itp.) -Wydatek, w ujęciu ekonomicznym, jest to każdy rozchód środków pieniężnych z kasy lub rachunku bankowego jednostki gospodarczej, w związku z zapłatą za określone dobra lub usługi w związku z regulowaniem różnych zobowiązań jednostki. Istnieje tu zasada, że nie każdy wydatek jest kosztem, ale każdy koszt wiąże się z wydatkiem (niekoniecznie w tym samym czasie co powstanie kosztu). Definicje budżetu
1. Ilość określonego zasobu (np. czasu, wody, energii, roboczogodzin), która pozostaje do dyspozycji osoby albo organizacji. 2. Ilość określonego zasobu przeznaczona na określone działania, cel, bądź przedsięwzięcie, np. budżet kancelarii prezydenta, budżet gminy, budżet marketingowy, inwestycyjny, budżet na określony projekt. 3. Propozycja, prognoza albo plan wyszczególniający ilość środków potrzebnych w określonym okresie na sfinansowanie zamierzeń wraz z propozycjami źródeł finansowania, np. plan przychodów i wydatków na dany okres. Plan alokacji ograniczonych środków w określonym okresie.
-Budżet może dotyczyć dowolnej skali - od budżetu domowego przez budżet przedsiębiorstwa do budżetu państwa.
-Budżet pełniący rolę prognozy może wykazywać nadwyżkę przychodów nad wydatkami, może być zrównoważony (bilansować się) albo wykazywać deficyt. -Deficyt budżetowy – występuje, gdy wydatki w budżecie danej instytucji (zazwyczaj państwa) są wyższe niż jej dochody. Przeciwieństwem deficytu jest nadwyżka budżetowa. -Nadwyżka budżetowa - suma dochodów budżetowych przewyższająca wydatki budżetowe; jeden z rodzajów nadwyżki finansowej. Powoduje wycofanie z obiegu określonej ilości pieniądza (działanie deflacyjne) i umożliwia wprowadzenie do obiegu dodatkowej ilości pieniądza poprzez udzielenie kredytu (kreacja pieniądza). Nadwyżka budżetowa jest jednym ze źródeł pokrycia kredytów bankowych. -Kredyt bankowy – umowa zawarta w formie pisemnej pomiędzy bankiem a kredytobiorcą. Bank zobowiązuje się udostępnić określoną kwotę na określony cel oraz czas a kredytobiorca zobowiązuje się wykorzystać kredyt zgodnie z jego przeznaczeniem oraz zwrócić pobraną kwotę wraz z należnym bankowi wynagrodzeniem w postaci prowizji i odsetek. -oszczędności-nie skonsumowana cześć dochodu przeznaczona na zakup dóbr i usług. Oszczędności zależą od: wielkości wydatków konsumpcyjnych, atrakcyjności oszczędzania, czyli wydajności stopy procentowej, bezpieczeństwa systemu bankowego, mentalności społecznej, dostępności do banków. Zaciągnięte kredyty = oszczędności ujemne -Lokata terminowa jest to umowa między bankiem a klientem dotycząca lokowania środków pieniężnych zawierana na czas określony. Bank zobowiązuje się wypłacić kapitał wraz z odsetkami na koniec okresu umowy. -Obligacja – papier dłużny, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem obligatariusza i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia. Są to papiery masowego obrotu, występują więc w seriach. W przeciwieństwie do akcji, obligacje nie dają ich posiadaczowi żadnych uprawnień względem emitenta typu współwłasność, dywidenda czy też uczestnictwo w walnych zgromadzeniach. -Akcja – papier wartościowy łączący w sobie prawa o charakterze majątkowym i niemajątkowym, wynikające z uczestnictwa akcjonariusza w spółce akcyjnej. Także ogół praw i obowiązków akcjonariusza w spółce lub część kapitału akcyjnego. -produkcja-wytwarzanie dóbr użytkowych dla zaspokojenia popytu konsumentów -Dystrybucja (łac. "distributio" - rozdział, podział) – oznacza zorientowanie na osiąganie zysku działalność obejmuje planowanie, organizowanie i kontrolowanie sposobu przemieszczania gotowych produktów z miejsc ich wytworzenia do miejsc sprzedaży nabywcom finalnym. Dokonywana jest samodzielnie lub za pomocą pośredników. -System ekonomiczny – inaczej system ekonomiczny – zbiór powszechnie obowiązujących norm prawnych oraz ogólnie akceptowanych zasad, regulujących postępowanie wszystkich uczestników procesu gospodarczego. System ekonomiczny jest też określany jako zespół instytucji związanych z podejmowaniem i realizacją decyzji ekonomicznych wraz ze wszystkimi podmiotami ekonomicznymi. -Gospodarka tradycyjna - jeden z systemów gospodarczych.
Jest najstarszym sposobem organizacji życia gospodarczego. Członkowie społeczeństwa żyli zgodnie z obyczajami swoich przodków, powtarzając decyzje ekonomiczne podjęte przez poprzednie pokolenia. Obecnie taki system gospodarczy nie występuje już w żadnym państwie, jedynie jego elementy można obserwować w systemach gospodarczych słabo rozwiniętych krajów azjatyckich czy afrykańskich. -gospodarka centralnie sterowana- gospodarka, opierająca się na założeniach planów kilkuletnich, określających najważniejsze cele rozwoju państwa.
-gospodarka centralnie sterowana -Ten typ organizacji gospodarki jest stosowany w okresie wojny; stosowany był też w większości państw o ustrojach socjalistycznych, a ich tworzenie i realizowanie jest jednym z najważniejszych zadań kierownictwa partii. Uchwalane są często na określony czas podczas zjazdów partyjnych lub plenum. W historii PRL powszechnie znany był Plan Trzyletni i Plan Sześcioletni. -gospodarka wolnorynkowa-Podstawą podejmowania tych decyzji są informacje płynące z rynku: m.in. ceny dóbr i usług, ceny czynników wytwórczych, płace, stopy procentowe, stopy zysku, kursy papierów wartościowych, walut oraz oczekiwania podmiotów gospodarczych co do ich kształtowania się w przyszłości. Gospodarka rynkowa - system ekonomiczny, w którym decyzje dotyczące gospodarki podejmowane są przez różne podmioty gospodarcze (ludzi, przedsiębiorstwa i rząd). W tym systemie gospodarczym bardzo ważnym czynnikiem jest konkurencja. Prowadzi ona do obniżania cen produktów i usług oraz do podnoszenia ich jakości. Dzięki temu że występuje zjawisko konkurencji, potencjalny nabywca (produktów, usług) ma bardzo wiele możliwości wyboru. -Własność państwowa I W systemie gospodarki rynkowej nie ma miejsca na uprzywilejowanie w dziedzinie produkcji własności państwowej. Przeciwnie, państwo nie jest w tym systemie powołane do prowadzenia działalności zarobkowej, jest to bowiem domena przede wszystkim własności prywatnej. W ograniczonym jednak zakresie państwo bierze udział także w procesie produkcji wtedy, gdy szczególnie względy to usprawiedliwiają. Z powyższego wynika, że państwo może być w jakimś zakresie właścicielami środków produkcji. Ponadto do państwa, jako właściciela, należą dobra o innym przeznaczeniu.
-Usługi – są to rzeczy nienamacalne, takie jak edukacja, opieka medyczna, działalność bankowa, pocztowa, transportowa.
-Rzadkość dóbr jest to sytuacja, w której zapotrzebowanie przy cenie wynoszącej zero przekracza wielkość oferowaną danego zasobu, lub inaczej występuje ograniczoność zasobów względem potrzeb
-ziemia - biologicznie czynna powierzchniowa warstwa litosfery, powstała ze skały macierzystej pod wpływem czynników glebotwórczych (głównie organizmów żywych, klimatu i wody) i podlegająca stałym przemianom.
-Kapitał, to pojęcie z dziedziny ekonomii i finansów, oznaczające dobra (bogactwa, środki, aktywa) finansowe, szczególnie, gdy służą one rozpoczęciu lub kontynuacji działalności gospodarczej. Jest jednym ze środków wytwórczych, obok: pracy, przedsiębiorczości i ziemi, które są potrzebne do rozpoczęcia produkcji.
-Decyzja o warunkach zabudowy (DWZ, potocznie nazywana wuzetką) to decyzja ustalająca warunki zmiany sposobu zagospodarowania terenu poprzez budowę obiektu budowlanego lub wykonaniu innych robót budowlanych. Decyzja została wprowadzona z dniem 1 stycznia 2004 roku, zastępując ówczesną decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu.
W ekonomii koszt alternatywny danego dobra to ilość innego dobra, z której trzeba zrezygnować, aby możliwe stało się wytworzenie dodatkowej jednostki tego pierwszego.
-Podmiot gospodarczy - każdy, niezależnie od jego formy organizacyjnej, aktywny uczestnik procesów gospodarczych, którego decyzje i działania wywołują skutki ekonomiczne. Celem ich istnienia jest prowadzenie działalności gospodarczej.
-Obieg okrężny - (obieg okrężny dóbr, usług i płatności) - jest to system zależności, przepływów strumieni dóbr, usług, czynników produkcji i płatności za nie między wszystkimi uczestnikami życia gospodarczego. Pokazuje on, w jaki sposób funkcjonuje proces wymiany, w którym uczestniczą: rząd, przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe.
-Czynniki produkcji - materialne lub niematerialne zasoby niezbędne do wytwarzania dóbr w postaci towarów i usług.
W klasycznym ujęciu wyróżnia się następujące czynniki produkcji:
* ziemia oraz naturalne surowce posiadane przez ludzi. Ceną ziemi jest renta gruntowa.
* praca to wysiłek ludzki włożony w wytworzenie danego dobra, ceną pracy jest płaca,
* kapitał to dobra wytworzone uprzednio przez ludzi używane do produkcji innych dóbr. Są to budynki, narzędzia i maszyny. Ceną kapitału są odsetki.
-Gospodarstwo domowe - jeden z podmiotów gospodarczych, jedna osoba lub ich zespół, razem zamieszkujących lub niezamieszkujących razem, wspólnie się utrzymujących (w ogromnej większości połączonych więzami biologicznymi i stanowiących rodziny). Osoby samotne, utrzymujące się samodzielnie, to jednoosobowe gospodarstwa domowe.
-Przedsiębiorstwo (lub inaczej jednostka gospodarcza) - wyodrębniona prawnie, organizacyjnie i ekonomicznie jednostka, prowadząca działalność gospodarczą. Najczęściej definiowanym celem działalności przedsiębiorstwa jest osiąganie zysku lub zaspokajanie potrzeb konsumentów. W jego skład mogą wchodzić mniej lub bardziej odrębne jednostki gospodarcze, nazywane zakładami.
-Dochód jest to miara finansowa pożytków czerpanych z różnych źródeł.
W praktyce różne podmioty w różny sposób określają swój dochód. Ponadto wobec niektórych grup podmiotów obowiązują definicje dochodu określone przepisami prawa (np. dochód osobisty do opodatkowania albo dochody obliczane dla potrzeb np. ustalenia zasiłków, preferencyjnego oprocentowania niektórych kredytów itp.)
-Wydatek, w ujęciu ekonomicznym, jest to każdy rozchód środków pieniężnych z kasy lub rachunku bankowego jednostki gospodarczej, w związku z zapłatą za określone dobra lub usługi w związku z regulowaniem różnych zobowiązań jednostki. Istnieje tu zasada, że nie każdy wydatek jest kosztem, ale każdy koszt wiąże się z wydatkiem (niekoniecznie w tym samym czasie co powstanie kosztu).
Definicje budżetu
1. Ilość określonego zasobu (np. czasu, wody, energii, roboczogodzin), która pozostaje do dyspozycji osoby albo organizacji.
2. Ilość określonego zasobu przeznaczona na określone działania, cel, bądź przedsięwzięcie, np. budżet kancelarii prezydenta, budżet gminy, budżet marketingowy, inwestycyjny, budżet na określony projekt.
3. Propozycja, prognoza albo plan wyszczególniający ilość środków potrzebnych w określonym okresie na sfinansowanie zamierzeń wraz z propozycjami źródeł finansowania, np. plan przychodów i wydatków na dany okres. Plan alokacji ograniczonych środków w określonym okresie.
-Budżet może dotyczyć dowolnej skali - od budżetu domowego przez budżet przedsiębiorstwa do budżetu państwa.
-Budżet pełniący rolę prognozy może wykazywać nadwyżkę przychodów nad wydatkami, może być zrównoważony (bilansować się) albo wykazywać deficyt.
-Deficyt budżetowy – występuje, gdy wydatki w budżecie danej instytucji (zazwyczaj państwa) są wyższe niż jej dochody. Przeciwieństwem deficytu jest nadwyżka budżetowa.
-Nadwyżka budżetowa - suma dochodów budżetowych przewyższająca wydatki budżetowe; jeden z rodzajów nadwyżki finansowej. Powoduje wycofanie z obiegu określonej ilości pieniądza (działanie deflacyjne) i umożliwia wprowadzenie do obiegu dodatkowej ilości pieniądza poprzez udzielenie kredytu (kreacja pieniądza). Nadwyżka budżetowa jest jednym ze źródeł pokrycia kredytów bankowych.
-Kredyt bankowy – umowa zawarta w formie pisemnej pomiędzy bankiem a kredytobiorcą. Bank zobowiązuje się udostępnić określoną kwotę na określony cel oraz czas a kredytobiorca zobowiązuje się wykorzystać kredyt zgodnie z jego przeznaczeniem oraz zwrócić pobraną kwotę wraz z należnym bankowi wynagrodzeniem w postaci prowizji i odsetek.
-oszczędności-nie skonsumowana cześć dochodu przeznaczona na zakup dóbr i usług. Oszczędności zależą od: wielkości wydatków konsumpcyjnych, atrakcyjności oszczędzania, czyli wydajności stopy procentowej, bezpieczeństwa systemu bankowego, mentalności społecznej, dostępności do banków. Zaciągnięte kredyty = oszczędności ujemne
-Lokata terminowa jest to umowa między bankiem a klientem dotycząca lokowania środków pieniężnych zawierana na czas określony. Bank zobowiązuje się wypłacić kapitał wraz z odsetkami na koniec okresu umowy.
-Obligacja – papier dłużny, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem obligatariusza i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia. Są to papiery masowego obrotu, występują więc w seriach. W przeciwieństwie do akcji, obligacje nie dają ich posiadaczowi żadnych uprawnień względem emitenta typu współwłasność, dywidenda czy też uczestnictwo w walnych zgromadzeniach.
-Akcja – papier wartościowy łączący w sobie prawa o charakterze majątkowym i niemajątkowym, wynikające z uczestnictwa akcjonariusza w spółce akcyjnej. Także ogół praw i obowiązków akcjonariusza w spółce lub część kapitału akcyjnego.
-produkcja-wytwarzanie dóbr użytkowych dla zaspokojenia popytu konsumentów
-Dystrybucja (łac. "distributio" - rozdział, podział) – oznacza zorientowanie na osiąganie zysku działalność obejmuje planowanie, organizowanie i kontrolowanie sposobu przemieszczania gotowych produktów z miejsc ich wytworzenia do miejsc sprzedaży nabywcom finalnym. Dokonywana jest samodzielnie lub za pomocą pośredników.
-System ekonomiczny – inaczej system ekonomiczny – zbiór powszechnie obowiązujących norm prawnych oraz ogólnie akceptowanych zasad, regulujących postępowanie wszystkich uczestników procesu gospodarczego. System ekonomiczny jest też określany jako zespół instytucji związanych z podejmowaniem i realizacją decyzji ekonomicznych wraz ze wszystkimi podmiotami ekonomicznymi.
-Gospodarka tradycyjna - jeden z systemów gospodarczych.
Jest najstarszym sposobem organizacji życia gospodarczego. Członkowie społeczeństwa żyli zgodnie z obyczajami swoich przodków, powtarzając decyzje ekonomiczne podjęte przez poprzednie pokolenia. Obecnie taki system gospodarczy nie występuje już w żadnym państwie, jedynie jego elementy można obserwować w systemach gospodarczych słabo rozwiniętych krajów azjatyckich czy afrykańskich.
-gospodarka centralnie sterowana- gospodarka, opierająca się na założeniach planów kilkuletnich, określających najważniejsze cele rozwoju państwa.
-gospodarka centralnie sterowana -Ten typ organizacji gospodarki jest stosowany w okresie wojny; stosowany był też w większości państw o ustrojach socjalistycznych, a ich tworzenie i realizowanie jest jednym z najważniejszych zadań kierownictwa partii. Uchwalane są często na określony czas podczas zjazdów partyjnych lub plenum. W historii PRL powszechnie znany był Plan Trzyletni i Plan Sześcioletni.
-gospodarka wolnorynkowa-Podstawą podejmowania tych decyzji są informacje płynące z rynku: m.in. ceny dóbr i usług, ceny czynników wytwórczych, płace, stopy procentowe, stopy zysku, kursy papierów wartościowych, walut oraz oczekiwania podmiotów gospodarczych co do ich kształtowania się w przyszłości. Gospodarka rynkowa - system ekonomiczny, w którym decyzje dotyczące gospodarki podejmowane są przez różne podmioty gospodarcze (ludzi, przedsiębiorstwa i rząd). W tym systemie gospodarczym bardzo ważnym czynnikiem jest konkurencja. Prowadzi ona do obniżania cen produktów i usług oraz do podnoszenia ich jakości. Dzięki temu że występuje zjawisko konkurencji, potencjalny nabywca (produktów, usług) ma bardzo wiele możliwości wyboru.
-Własność państwowa
I W systemie gospodarki rynkowej nie ma miejsca na uprzywilejowanie w dziedzinie produkcji własności państwowej. Przeciwnie, państwo nie jest w tym systemie powołane do prowadzenia działalności zarobkowej, jest to bowiem domena przede wszystkim własności prywatnej. W ograniczonym jednak zakresie państwo bierze udział także w procesie produkcji wtedy, gdy szczególnie względy to usprawiedliwiają. Z powyższego wynika, że państwo może być w jakimś zakresie właścicielami środków produkcji. Ponadto do państwa, jako właściciela, należą dobra o innym przeznaczeniu.