Skażenie promieniotwórcze – znaczny wzrost aktywności promieniotwórczej przedmiotów, organizmów żywych, budynków i wielkich obszarów, powyżej naturalnego poziomu aktywności promieniotwórczej.
Skażenie promieniotwórcze może powstać na skutek (wg częstości występowania):
niewłaściwego składowania materiałów radioaktywnych, wycieku promieniotwórczego z instalacji jądrowych (zwykle substancji chłodzącej reaktor), emisji radioaktywnych gazów na skutek przegrzania stosu (lub wybuchu) w elektrowni jądrowej, w rezultacie opadania substancji promieniotwórczych z obłoku wybuchu jądrowego po wybuchu bomby jądrowej oraz w wyniku tworzenia się ich na ziemi pod działaniem neutronów (tzw. promieniotwórczość wzbudzona).
Czas trwania skażenia promieniotwórczego wynosi od kilku godzin do kilku tygodni, a nawet miesięcy i lat – czas ten zależy od trwałości (czasu połowicznego zaniku) pierwiastków promieniotwórczych wchodzących w skład opadu oraz rodzaju emitowanego przez nie promieniowania. Skażenie powstałe w chwili opadania substancji (pyłów) promieniotwórczych z pierwotnego źródła (np. obłoku wybuchu jądrowego) jest nazywane pierwotnym. Natomiast skażenie powstałe w wyniku przebywania w terenie skażonym lub na skutek zetknięcia się ze skażonymi przedmiotami nazywamy skażeniem wtórnym. Zmienność wiatru powoduje, że miejsca wystąpienia skażenia oraz jego intensywność nie dają się przewidzieć. Wykrywanie skażeń promieniotwórczych:
metoda chemiczna – oparta na zmianie zabarwienia pewnych substancji chemicznych pod wpływem promieniowania, wykorzystano tę cechę w dozymetrach chemicznych; metoda fotograficzna – oparta na zjawisku zaczerniania kliszy fotograficznej pod wpływem napromieniowania; metoda luminescencyjna (scyntylacyjna) – zastosowana w rentgenoradiometrach, wykorzystuje świecenie określonych substancji chemicznych pod wpływem promieniowania; metoda jonizacyjna – wykorzystano jonizację substancji napromieniowanych: w radiometrach – do pomiaru stopnia skażenia i rentgenometrach do pomiaru mocy dawki.
Wszystko, co zostanie skażone, nie nadaje się do spożycia, praktycznie na skażonym obszarze nie ma środków do życia. Wszelkie zboża i rośliny uprawne giną lub napromieniowane same stają się jego źródłem. Ludzi, zwierzęta gospodarskie oraz żywność szczelnie opakowaną (np. puszki) z terenów mniej skażonych poddaje się dezaktywacji i przewozi poza obszar skażony.
Promieniotwórcze skażenie terenu może nastąpić w wyniku wybuchu jądrowego lub awarii np. elektrowni atomowej. Głównym źródłem promieniotwórczego skażenia terenu jest obłok pyłu radioaktywnego. W skład obłoku wchodzą: izotopy promieniotwórcze powstałe w wyniku reakcji jądrowej, materiał rozczepialny, który nie wziął udziału w reakcji oraz tak zwana wtórna promieniotwórczość, czyli izotopy promieniotwórcze powstałe w wyniku promieniowania początkowego. Trudno określić długość działania tego czynnika. Może się on wahać od kilku sekund do kilku miliardów lat (wyznacza go czas połowicznego rozpadu). Przeważnie na promieniotwórcze skażenie terenu przypada ok. 10% energii wybuchu jądrowego. Pył promieniotwórczy jest źródłem promieniowania opóźnionego (głównie promieniowanie cząsteczkowe alfa i beta o silnym oddziaływaniu jonizującym, ale niewielkim zasięgu i przenikalności) Izotopy promieniotwórcze mogą wniknąć do organizmu przez skórę, drogi oddechowe i pokarmowe, co w efekcie może wywołać chorobę popromienną. Może dojść także do oparzeń skóry.
Skażenie promieniotwórcze – znaczny wzrost aktywności promieniotwórczej przedmiotów, organizmów żywych, budynków i wielkich obszarów, powyżej naturalnego poziomu aktywności promieniotwórczej.
Skażenie promieniotwórcze może powstać na skutek (wg częstości występowania):
niewłaściwego składowania materiałów radioaktywnych, wycieku promieniotwórczego z instalacji jądrowych (zwykle substancji chłodzącej reaktor), emisji radioaktywnych gazów na skutek przegrzania stosu (lub wybuchu) w elektrowni jądrowej, w rezultacie opadania substancji promieniotwórczych z obłoku wybuchu jądrowego po wybuchu bomby jądrowej oraz w wyniku tworzenia się ich na ziemi pod działaniem neutronów (tzw. promieniotwórczość wzbudzona).Czas trwania skażenia promieniotwórczego wynosi od kilku godzin do kilku tygodni, a nawet miesięcy i lat – czas ten zależy od trwałości (czasu połowicznego zaniku) pierwiastków promieniotwórczych wchodzących w skład opadu oraz rodzaju emitowanego przez nie promieniowania. Skażenie powstałe w chwili opadania substancji (pyłów) promieniotwórczych z pierwotnego źródła (np. obłoku wybuchu jądrowego) jest nazywane pierwotnym. Natomiast skażenie powstałe w wyniku przebywania w terenie skażonym lub na skutek zetknięcia się ze skażonymi przedmiotami nazywamy skażeniem wtórnym. Zmienność wiatru powoduje, że miejsca wystąpienia skażenia oraz jego intensywność nie dają się przewidzieć. Wykrywanie skażeń promieniotwórczych:
metoda chemiczna – oparta na zmianie zabarwienia pewnych substancji chemicznych pod wpływem promieniowania, wykorzystano tę cechę w dozymetrach chemicznych; metoda fotograficzna – oparta na zjawisku zaczerniania kliszy fotograficznej pod wpływem napromieniowania; metoda luminescencyjna (scyntylacyjna) – zastosowana w rentgenoradiometrach, wykorzystuje świecenie określonych substancji chemicznych pod wpływem promieniowania; metoda jonizacyjna – wykorzystano jonizację substancji napromieniowanych: w radiometrach – do pomiaru stopnia skażenia i rentgenometrach do pomiaru mocy dawki.Wszystko, co zostanie skażone, nie nadaje się do spożycia, praktycznie na skażonym obszarze nie ma środków do życia. Wszelkie zboża i rośliny uprawne giną lub napromieniowane same stają się jego źródłem. Ludzi, zwierzęta gospodarskie oraz żywność szczelnie opakowaną (np. puszki) z terenów mniej skażonych poddaje się dezaktywacji i przewozi poza obszar skażony.
Promieniotwórcze skażenie terenu może nastąpić w wyniku wybuchu jądrowego lub awarii np. elektrowni atomowej. Głównym źródłem promieniotwórczego skażenia terenu jest obłok pyłu radioaktywnego. W skład obłoku wchodzą: izotopy promieniotwórcze powstałe w wyniku reakcji jądrowej, materiał rozczepialny, który nie wziął udziału w reakcji oraz tak zwana wtórna promieniotwórczość, czyli izotopy promieniotwórcze powstałe w wyniku promieniowania początkowego. Trudno określić długość działania tego czynnika. Może się on wahać od kilku sekund do kilku miliardów lat (wyznacza go czas połowicznego rozpadu). Przeważnie na promieniotwórcze skażenie terenu przypada ok. 10% energii wybuchu jądrowego. Pył promieniotwórczy jest źródłem promieniowania opóźnionego (głównie promieniowanie cząsteczkowe alfa i beta o silnym oddziaływaniu jonizującym, ale niewielkim zasięgu i przenikalności) Izotopy promieniotwórcze mogą wniknąć do organizmu przez skórę, drogi oddechowe i pokarmowe, co w efekcie może wywołać chorobę popromienną. Może dojść także do oparzeń skóry.