Współczesna psychologia opisuje ludzką osobowość najczęściej w kategoriach motywów, postaw, przekonań i nastawień, które są jednocześnie efektami wychowania. Ludzka osobowość przejawia się w konkretnym jej zachowaniu.
Analizowana przeze mnie literatura pedagogiczna i psychologiczna nie stwierdza jednoznacznie, które czynniki wytyczają i regulują ludzkie zachowanie. A jest ono procesem złożonym i wielostronnie uwarunkowanym. Z jednej strony zachowanie jest zależne od bodźców zewnętrznych, a z drugiej od wewnętrznych stanów organizmu.
Termin postawa wprowadzony został przez W.J. Thomasa i F. Znanieckiego dla oznaczenia procesów indywidualnej świadomości, determinujących zarówno aktualne jak i potencjalne reakcje każdej osoby wobec społecznego świata. W ich ujęciu postawa jest zawsze postawą wobec jakiejś wartości, przy czym za wartość uznają "jakikolwiek fakt mający empiryczną treść dostępną dla członków określonej grupy społecznej i znaczenie, zgodnie z którym jest lub może być obiektem działania".1)
Definicja terminu postawa zależy najczęściej od koncepcji teoretycznej, którą przyjmuje dany twórca definicji lub od tego, na jaki aspekt zwraca szczególną uwagę. S. Mika2) wyróżnia trzy grupy definicji postaw.
1. Definicje nawiązujące do tradycji behawiorystycznej lub psychologii uczenia się. Szczególną uwagę zwraca się w nich na zachowanie człowieka (powtarzające się konsekwentnie), na jego reakcje wobec przedmiotów świata zewnętrznego, a w tym przedmiotów społecznych.
I tak W.M. Fuson przez postawę rozumie prawdopodobieństwo wystąpienia w danej sytuacji określonego zachowania. W.A. Scott definiuje postawę inaczej, traktując ją jako nawyk lub jako wewnętrzną reakcję antycypacyjną, pośredniczącą w stosunku do zewnętrznego zachowania. Większość autorów związanych z tradycją behawiorystyczną uważa, że postawy są pewnego rodzaju dyspozycjami do zachowania się w określony sposób. W taki właśnie sposób definiuje postawę D. Droba określając ją jako psychologiczną dyspozycję jednostki do działania w określony sposób wobec pewnych przedmiotów.
2. Definicje nawiązujące do koncepcji socjologicznej, w której zwraca się uwagę szczególnie na stosunek nosiciela postawy do jej przedmiotu. Badacze stosunek ten określają jako oceniający, bądź emocjonalny.
Tak też definiował postawę L.L. Thurstone, rozumiejąc ja jako "pozytywny lub negatywny afekt wobec pewnego przedmiotu psychologicznego" 3). C.D. Morgan i H.A. Murray natomiast określali postawę jako trwałą dyspozycję charakteryzującą się konsekwentnym występowaniem tego samego uczucia wobec pewnej całości. H. Fishbein uważa zaś, że kiedy przedmiot lub pojęcie oceniane jest w kategoriach pozytywnych, neutralnych lub negatywnych i właśnie te oceny są postawami.
3. Definicje nawiązujące do teorii poznawczych. Zwrócono w nich uwagę na to, że postawa to nie tylko określone zachowanie czy stosunek oceniający lub emocjonalny wobec danego przedmiotu, ale również odnoszące się do niego elementy poznawcze.
M.J. Rosenberg przez postawę rozumie strukturę złożoną z elementów poznawczych. Według niego przekonania, czyli elementy poznawcze i uczucia - elementy afektywne pozostają ze sobą w ścisłym związku i harmonii. W świetle tej koncepcji postawę określonej osoby możemy zmienić wykazując jej, że przedmiot postawy pozwala, czy ułatwia, realizację wartości akceptowanych przez nosiciela postawy, co powinno doprowadzić do ukształtowania się postawy pozytywnej i odwrotnie.
Współczesna psychologia opisuje ludzką osobowość najczęściej w kategoriach motywów, postaw, przekonań i nastawień, które są jednocześnie efektami wychowania. Ludzka osobowość przejawia się w konkretnym jej zachowaniu.
Analizowana przeze mnie literatura pedagogiczna i psychologiczna nie stwierdza jednoznacznie, które czynniki wytyczają i regulują ludzkie zachowanie. A jest ono procesem złożonym i wielostronnie uwarunkowanym. Z jednej strony zachowanie jest zależne od bodźców zewnętrznych, a z drugiej od wewnętrznych stanów organizmu.
Termin postawa wprowadzony został przez W.J. Thomasa i F. Znanieckiego dla oznaczenia procesów indywidualnej świadomości, determinujących zarówno aktualne jak i potencjalne reakcje każdej osoby wobec społecznego świata. W ich ujęciu postawa jest zawsze postawą wobec jakiejś wartości, przy czym za wartość uznają "jakikolwiek fakt mający empiryczną treść dostępną dla członków określonej grupy społecznej i znaczenie, zgodnie z którym jest lub może być obiektem działania".1)
Definicja terminu postawa zależy najczęściej od koncepcji teoretycznej, którą przyjmuje dany twórca definicji lub od tego, na jaki aspekt zwraca szczególną uwagę. S. Mika2) wyróżnia trzy grupy definicji postaw.
1. Definicje nawiązujące do tradycji behawiorystycznej lub psychologii uczenia się. Szczególną uwagę zwraca się w nich na zachowanie człowieka (powtarzające się konsekwentnie), na jego reakcje wobec przedmiotów świata zewnętrznego, a w tym przedmiotów społecznych.
I tak W.M. Fuson przez postawę rozumie prawdopodobieństwo wystąpienia w danej sytuacji określonego zachowania. W.A. Scott definiuje postawę inaczej, traktując ją jako nawyk lub jako wewnętrzną reakcję antycypacyjną, pośredniczącą w stosunku do zewnętrznego zachowania. Większość autorów związanych z tradycją behawiorystyczną uważa, że postawy są pewnego rodzaju dyspozycjami do zachowania się w określony sposób. W taki właśnie sposób definiuje postawę D. Droba określając ją jako psychologiczną dyspozycję jednostki do działania w określony sposób wobec pewnych przedmiotów.
2. Definicje nawiązujące do koncepcji socjologicznej, w której zwraca się uwagę szczególnie na stosunek nosiciela postawy do jej przedmiotu. Badacze stosunek ten określają jako oceniający, bądź emocjonalny.
Tak też definiował postawę L.L. Thurstone, rozumiejąc ja jako "pozytywny lub negatywny afekt wobec pewnego przedmiotu psychologicznego" 3). C.D. Morgan i H.A. Murray natomiast określali postawę jako trwałą dyspozycję charakteryzującą się konsekwentnym występowaniem tego samego uczucia wobec pewnej całości. H. Fishbein uważa zaś, że kiedy przedmiot lub pojęcie oceniane jest w kategoriach pozytywnych, neutralnych lub negatywnych i właśnie te oceny są postawami.
3. Definicje nawiązujące do teorii poznawczych. Zwrócono w nich uwagę na to, że postawa to nie tylko określone zachowanie czy stosunek oceniający lub emocjonalny wobec danego przedmiotu, ale również odnoszące się do niego elementy poznawcze.
M.J. Rosenberg przez postawę rozumie strukturę złożoną z elementów poznawczych. Według niego przekonania, czyli elementy poznawcze i uczucia - elementy afektywne pozostają ze sobą w ścisłym związku i harmonii. W świetle tej koncepcji postawę określonej osoby możemy zmienić wykazując jej, że przedmiot postawy pozwala, czy ułatwia, realizację wartości akceptowanych przez nosiciela postawy, co powinno doprowadzić do ukształtowania się postawy pozytywnej i odwrotnie.