Question

Porównaj rozwój reformacji w Polsce z jej rozwojem w Europie.
Poziom 2 klasa gimnazjum. (jeśli by to pomogło używam podręcznika "Przez Wieki")

Answer 1

Reformacja w Polsce:

Nurty reformacji polskiej. W XVI wieku Europa przeżyła wielki wstrząs religijny, jakim była reformacja. Jej przyczyn należy szukać w kryzysie Kościoła w Europie Zachodniej. Wstrząsały nim głębokie wewnętrzne konflikty spowodowane sporami o rolę i miejsce papieża, ideę kościoła ubogiego,miejsce wiernych w organizacji kościelnej. Narodziny reformacji wiąże się z wystąpieniem Marcina Lutra 1517 roku.
Zakwestionował on pomysł sprzedaży odpustów, a wkrótce także inne rozwiązania doktrynalne katolicyzmu. Jego śladem poszli także inni reformatorzy. Europa pogrążyła się w wielkich sporach religijnych. Wkrótce przybrały one postać wojen między zwolennikami kościoła katolickiego a reprezentantami wyznań reformacyjnych.
Konflikty te gruntownie zmieniły oblicze Europy. Ostatecznie nie udało się zażegnać rozłamu w kościele i od XVI wieku w zachodnim chrześcijaństwie dokonał się trwały podział. Reformacja wpłynęła dodatnio na rozwój kultury europejskiej, gdyż spowodowała rozwój drukarstwa, piśmiennictwa religijnego i sztuki polemicznej.
Wielkim jej efektem był rozwój literatury w językach narodowych, czemu sprzyjało tłumaczenie Pisma Świętego na języki narodowe.
Pierwsze prądy reformatorskie pojawiły się w Polsce już w XV wieku w postaci polskiego pokłosia czeskiego husytyzmu. Na początku XVI wieku w Polsce zaczęła się upowszechniać literatura luterańska. Było to tym bardziej ułatwione, że ośrodki luteranizmu znajdowały się w Prusach Książęcych, czyli tuż przy granicach RP. Królowie polscy wydawali w latach 1520-1540 rozporządzenia przeciw szerzeniu nowych prądów religijnych, ale nie miały one większego wpływu na nastroje społeczeństwa. Luteranizm znalazł początkowo zwolenników wśród niemieckiego mieszczaństwa.
W miastach północno-zachodniej części państwa mieszczaństwo całkowicie przeszło na luteranizm. Wiązało się to z przejęciem przez rady miejskie kościołów parafialnych, majątku kościelnego. szpitali, szkół. W latach późniejszych upowszechniły się także inne odmiany wyznań reformowych. Sprzyjała temu postawa Zygmunta Augusta który nie ściągał zwolenników reformacji.Wśród szlachty znaczną popularność zdobył sobie kalwinizm. Szlachta przeciwstawiła się uprzywilejowanej pozycji duchowieństwa i poborowi dziesięciny. Szczególnie pociągający okazał się demokratyczny system
organizacji gmin wyznaniowych, w których duchowni byli zatrudniani przez starszyznę zboru, czyli gminy. Odrzucano natomiast surową doktrynę moralną kalwinizmu. Centrami polskiego kalwinizmu stały się Małopolska i Litwa. Nawet niektórzy magnaci np Radziwiłowie przeszli na kalwinizm.
W latach 1562-1565 doszło do wyodrębnienia się z polskiego kalwinizmu tzw. zboru mniejszego, czyli braci polskich -arian. U źródeł ich powstania leżał rygoryzm doktrynalny. Arianie reprezentowali koncepcje antytrynitarskie tj. byli przeciwnikami dogmatu o Trójcy Świętej, oraz radykalne koncepcje społeczne- zakaz używania broni.
Poglądy arian były odrzucane przez przedstawicieli innych wyznań.
Z czasem uległy one złagodzeniu, szczególnie w kwestii poddaństwa i sprawowania urzędów państwowych. Odrębne zagadnienie stanowi próba stworzenia polskiego kościoła narodowego, na wzór kościoła anglikańskiego.
Zygmunt August był przychylny temu pomysłowi, ale ostatecznie sie nań nie zdecydował.


Rozwój reformacji w Europie.
Reformacja w Niemczech
Nowy temat po przerwie zacznijmy od zdefiniowania pojęcia reformacji. Otóż jest to wystąpienie z kościoła, zapoczątkowany przez Lutra ruch w kościele ku podniesieniu moralnego poziomu kleru. Ludność katolicka protestowała przede wszystkim przeciwko odpustom tj. kupowaniu sobie odpuszczenia grzechów za pieniądze. Odpusty takie sprzedawali kapłani lub specjalni wysłannicy, a pieniądze zarobione w ten sposób były przeznaczane na budowę bazyliki Św. Piotra w Rzymie. Protestowano również przeciwko Symonii (kupowaniu stanowisk kościelnych), Nikolaizmowi i wojnom wśród kleru. Jako pierwszy oficjalnie wystąpił przeciwko tego rodzaju bezbożnością, niemiecki mnich, augustianin Marcin Luter. 31.X.1517 przybił on do drzwi kościoła w Wittenberdze swoje 95 tez, w których zawarł swe propozycje zmian w kościele i uwagi dotyczące obecnego poziomu kleru. Datę tą uznaje się za rozpoczęcie reformacji i obok np: odkrycia Ameryki za datę kończącą Średniowiecze. Luter opracował doktryny swej wiary: -jedynym źródłem wiary ma być Biblia; -odrzucił nauki ojców kościoła nie mające odpowiednika w Piśmie Świętym; -jedynie wiara może być drogą do zbawienia; -odrzucił celibat; -z sakramentów pozostawił jedynie chrzest, pokutę w komunię pod dwoma postaciami; -nie uznawał świętych; -zlikwidował obrazy w kościołach; W 1520r. ówczesny papież Leon X wydał Bullę potępiającą tezy Lutra i nakazał mu je spalić. W odpowiedzi na to Luter spalił... Bullę za co został ekskomunikowany i wydalony z kościoła. Mimo to luteranizm zaczął być coraz bardziej popularny w Niemczech. Widząc to cesarz Niemiecki Karol V w 1521r. zwołał sejm Rzeszy w Wormacji, na który zaprosił Lutra ofiarowywując mu list żelazny-gwarancję wolności. Luter zaproszenia nie przyjął pamiętny losu Jana Husa, którego mimo takiego listu spalono na stosie za herezję. Za nieobecność zaczęto go ścigać, ale schronienia udzielił mu elektor saski- Fryderyk Mądry. Luter zamieszkał w zamku w Wartburgu, gdzie przetłumaczył Pismo Święte na język niemiecki. Karol V uznał go za heretyka i skazał go na banicję. Wśród chłopów pojawił się nowy przywódca, Tomasz Munzer. Występował przeciwko hierarchiom, uznawał każdą rzecz za własność wspólną. Chrzest mogła przyjąć tylko osoba dorosła, stąd Munzera i jego stronnictwo nazwano anababtystami. Nakazywał on również czytanie Biblii i śpiewanie pslamów. W latach 1524-26r. trwała w Niemczech wojna pomiędzy chłopami Munzera i panami. Była to bardzo krwawa wojna, a jej kluczowa bitwa rozegrała się w 1525r pod Frankenhausen. W bitwie tej zginął Munzer. Anababtyści zostali potępieni przez Lutra i zlikwidowani. W 1529r. Karol V zwołał kolejny sejm w Spirze. Postanowił on na nim o niewprowadzaniu żadnych zmian w kościele, na co ostro zaprotestowali luteranie. Od tego protestu luteran nazywa się protestantami. Swoje wyznanie wiary luteranie ułożyli w Augsburgu w 1530r. Karol V widząc napiętą sytuację w Europie spowodowaną atakiem Turków postanowił zawrzeć pokój. Uczynił to w 1532r. w Norymberdze. Głównym postanowieniem pokoju było Cuius regio eius religio, tzn czyja władza tego religia. Znaczyło to, że władca decydował o wyznaniu dla swoich poddanych. Doprowadziło to do wybuchu nowej wojny w latach 1618-1648 (Wojna trzydziestoletnia), która zrujnowała Niemcy.
Reformacja w innych krajach Europy.
W 1525r. w Szwajcarii podstawy nowej wiary stworzył Ulrich Zwingli. Działał on w Zurichu, Bernie i Bazylei. Krytykował ideę czyśca, papieży, zakony, msze jako ofiarę, celibat i nabożeństwa. Wywarł on wpływ na radę miejską, odrzucił świętość Eucharystii, wprowadził język ojczysty do mszy. W 1529-31r. miała miejsce wojna, która doprowadziła do równouprawnienia wiary. Innym reformatorem był Jan Kalwin. Był on Francuzem, jednak działał również w Szwajcarii, gdzie fundamenty pod jego działania podłożył mu Zwingli. Uznał Genewę za Miasto Boże, a jej mieszkańców za wzorzec społeczności. W 1526r. wydał dzieło Institutio Christianae Religionis, w którym zawarł swe tezy: -Biblia to podstawa wiary, jednakże musi być interpretowana według Jana Kalwina; -wiara w szczególny dar od Boga -nauka o predestynacji; -sakramenty jak u Lutra; -praca to obowiązek człowieka; -wprowadził zakaz małżeństwa pomiędzy ludźmi innego wyznania;
Hugenoci we Francji
Odłam kalwinizmu nie spotkał się z aprobatą we Francji. Dwaj je królowie Franciszek I i Henryk II zwalczali wszystkich innowierców. w parlamencie (sądzie) powstała specjalna izba do spraw reformacji. W 1551r. wydano edykt o zwalczaniu reformacji. Zakazano druku pism reformacyjnych, a protestantom odbierano ziemię, co wiązało się z donosicielstwem. Protestantów przybywało. Dwa słynne rody francuskie Gwizjusze (katolicy) i Burboni (protestanci) zaczęli ze sobą walczyć. We Francji rządziła wówczas regentka młodego Karola IX, jego matka, Małgorzata Medycejska. W 1560r. wydała edykt rodomandyjski, który pozwolił Hugonotom wyznawanie wiary bez publicznego kultu, ale dwa lata później w kolejnym Edykcie Tolerancyjnym zezwoliła na kult, ale poza miastem. W tym samym roku Gwizjusze dokonali jednak rzezi hugonotów w Vassy, co stało się przyczyną wojny domowej, która trwał do 1594r z przerwami. W 1570r. zawarto pokój w Saint Germain, na mocy którego Hugonoci mogli wyznawać kult wszędzie poza Paryżem i mogli zajmować stanowiska państwowe. Gwarancją pokoju miały być twierdze La Rochelle. Drugą gwarancją miał być ślub Henryka Burbona z katoliczką Małgorzatą. Ślub na który zjechało wielu Hugonotów odbył się w sierpniu 1572r. W noc poślubną z 23 na 24 sierpnia , w noc Św. Bartłomieja katolicy wymordowali wszystkich Hugonotów w Paryżu. Na szczęście nie zginął ich przywódca Henryk, który musiał złożyć przysięgę, w której miał przejść na chrześcijaństwo.W 1574r, ginie Karol IX. Na tronie zasiada znany nam Polską nasz I król elekcyjny Henry III Walezy. Wybucha kolejna wojna nazwana Wojną Trzech Henryków (Walezy, Wizjusz i Burbon)W 1558r, Wizjusz ginie zamordowany na rozkaz Walezego, którego zabija potem fanatyk Wizjusza. Na tronie francuskim zasiada więc Burbon jako Henryk IV. Paryż nie chce mieć jednak króla protestanta. A ponieważ Burbon nie mógł zdobyć Paryża siłą, wypowiedział słynne zdanie Paryż wart jest mszy i przeszedł na katolicyzm, jednak o Hugenotach nigdy nie zapomniał. Uroczysta koronacja odbyła się w 1594 roku, a cztery lata później wydano edykt Nantejski o wolności dla hugenotów z możliwością kultu poza Paryżem.