Question

napisz dobrze rozbudowana ewolucje pieniadza od prechistori do czasów wspułczestych czym sie płaciło i tak dalej cała historia

Answer 1

Pieniądz nie został przez nikogo wynaleziony: tak naprawdę wyłonił się sam, w miarę wzrostu skali produkcji i wymiany towarów. Przeszedł przy tym poważną ewolucję: od pieniądza towarowego, poprzez pieniądz bity, aż po stosowany dziś powszechnie pieniądz elektroniczny.

Początkowo ludzie nie potrzebowali pieniędzy: wytwarzali bowiem dobra na użytek własny oraz swojej rodziny – w tym stadium rozwoju społeczeństwa nie dochodziło więc do wymiany pomiędzy jednostkami. Każdy produkował tyle, ile potrzebował do konsumpcji.

Wraz z rozwojem wspólnot plemiennych pojawiała się stopniowo specjalizacja: poszczególne grupy osób zajęły się produkcją określonych dóbr – część wytwarzano w celu zaspokojenia własnych potrzeb, pozostała część natomiast stanowiła nadwyżkę, która mogła być wymieniona na dobra, produkowane przez inne grupy (rodzina, produkująca skórę bydlęcą, mogła wymieniać ją na przykład na miód). Tak też narodził się handel wymienny: w tym modelu gospodarki wymieniano towar na towar.

Handel wymienny nie był jednak sprawą łatwą: aby transakcja doszła do skutku, musiały być spełnione określone warunki. Po pierwsze, musiały spotkać się osoby, zainteresowane wzajemnie swoimi ofertami. Jeśli ktoś miał do zaoferowania skórę i chciał kupić miód, musiał znaleźć takiego sprzedawcę miodu, który akurat był zainteresowany kupnem skóry. Po drugie, towary musiały był wymieniane w ilościach, satysfakcjonujących obie strony transakcji. Wreszcie po trzecie, nie bez znaczenia była też jakość oferty i jej cechy charakterystyczne: przykładowo, oferujący skóry mógł być niezadowolony ze smaku miodu lub też sprzedawca miodu mógł nie zaakceptować rodzaju oferowanej skóry. Widać więc wyraźnie, że rozwój tego typu handlu napotykał na poważne trudności.

Lekarstwem na opisywane wyżej ograniczenia okazał się być pieniądz towarowy. Określony towar stawał się pośrednikiem, czyli ekwiwalentem: jednostką wymienianą na inne towary. Początkowo ekwiwalent występował na rynku zarówno jako sam towar, jak i pieniądz (środek wymiany): przykładowo, pieniądzem towarowym w Egipcie i Chinach było zboże, a w Babilonii bydło. Jeśli pieniądzem było zboże, sprzedawca skór wymieniał je na określoną ilość zboża, po czym z otrzymanym zbożem udawał się na poszukiwania odpowiedniej ilości miodu.

W źródłach historycznych można znaleźć około 150 różnych towarów, które pełniły funkcje pieniądza. Nie wszystkie jednak były wygodne w użyciu: z czasem okazało się, że towar, pełniący funkcję pieniądza, powinien mieć określone cechy: być odporny na zniszczenie (trwały), jednorodny i łatwo podzielny. Jeśli pieniądzem towarowym było bydło, trudno było mówić o podzielności czy jednorodności: w końcu byk bykowi nierówny. Dlatego właśnie zaczęto zastępować towary powszechnego użytku metalami – tak narodził się pieniądz metalowy. Początkowo używano metali nieszlachetnych: żelaza, brązu czy miedzi, później zastąpiono je metalami szlachetnymi: srebrem i złotem. Tak powstał pieniądz kruszcowy.

Początkowo pieniądze były odważane (pieniądz ważony) – za dany towar otrzymywano określoną ilość pieniądza, uformowanego w sztabki, później w miejsce niewygodnego pieniądza ważonego wprowadzono pieniądze w kawałkach (pieniądz odliczany), które można było odliczać. Pierwotnie kawałki te miały formę kulek. Tu jednak pojawił się problem psucia pieniądza: nieuczciwi pośrednicy wlewali do kulek tańszy metal, a z zaoszczędzonego w ten sposób złota tworzyli kolejne pieniądze. Tym negatywnym zjawiskom starano się przeciwdziałać: najpierw spłaszczono kulki, by utrudnić ich fałszowanie, następnie rozpoczęto stawiać na nich pieczęcie, potwierdzające zawartość złota, utrudniające fałszerstwa (przeróbki czy spiłowywanie). W ten właśnie sposób pojawił się pieniądz bity, znany dziś pod postacią monet.

Posługiwanie się monetami nie było jednak zbyt wygodne. Dlatego właśnie rozpoczęto ich deponowanie u złotników, którzy w zamian wydawali kwity depozytowe, które potwierdzały ulokowanie srebrnych czy złotych monet. Jak nietrudno się domyśleć, złotnicy ci z czasem przekształcili się w bankierów, a wystawiane przez nich noty bankowe były pierwszymi banknotami, czyli pieniędzmi papierowymi. Z czasem bankierzy zorientowali się, że można emitować noty, które nie mają pokrycia w posiadanym złocie: było mało prawdopodobne, że nagle wszyscy posiadacze złotych monet zgłoszą się po swoją własność. W ten sposób powstawał stopniowo system pieniądza, znany w dzisiejszych czasach: stopniowo ograniczano wymienialność pieniądza na złoto, zamieniając system pełnej wymienialności najpierw na system sztabowo-złoty (banknoty mogły być wymieniane tylko na złote sztaby, co oczywiście oznaczało, że znaczna część społeczeństwa była pozbawiona takiej możliwości), a następnie na system dewizowo-złoty (banknoty były wymieniane na obce waluty, które można było dopiero wymieniać na złoto). Dziś pieniądze będące w obiegu nie są już wymienialne na złoto – ostatnim krajem, który zrezygnował z wymienialności, były Stany Zjednoczone (w roku 1971).

Jak już wspomnieliśmy, początkowo banknoty były emitowane przez wielu złotników – bankierów, z czasem władze państw rozpoczęły ograniczanie liczby banków, posiadających przywilej emisji pieniądza. W końcu banki emisyjne zostały upaństwowione, przekształcając się w banki centralne państw. Wyjątkiem są Stany Zjednoczone, gdzie przywilej emisji pieniądza posiada 12 regionalnych banków prywatnych, zrzeszonych w systemie Rezerwy Federalnej (banki w Bostonie, Buffalo, Nowym Jorku, Cleveland, Richmond, Atlancie, Chicago, St. Luis, Minneapolis, Denver, Dallas i San Francisco).

Pieniądz w postaci monet i banknotów okazał się z czasem mało wygodny. Okazało się, że o wiele wygodniej jest zdeponować gotówkę w banku, a rozrachunki regulować za pomocą przelewów lub czeków. W ten sposób pojawił się na rynku pieniądz bezgotówkowy (zwany często depozytowym). Najnowszym wynalazkiem cywilizacji jest natomiast pieniądz elektroniczny, którym posługujemy się w momencie realizacji płatności za pomocą kart magnetycznych: wypłacając gotówkę w bankomacie (wymieniając jednostki elektroniczne na fizycznie istniejące banknoty) lub też płacąc kartą w sklepie (przekazując jednostki elektroniczne na rachunek bankowy sklepu).

Współczesne rodzaje pieniądza

W nowoczesnej gospodarce występują różne formy pieniądza: zdawkowy (zwany bilonem), papierowy, bankowy (zwany bezgotówkowym), wreszcie pieniądz W nowoczesnej gospodarce występują różne formy pieniądza: zdawkowy (zwany bilonem), papierowy, bankowy (zwany bezgotówkowym), wreszcie pieniądz elektroniczny. Wszystkie wymienione rodzaje są formami pieniądza fiducjarnego, czyli opartego na zaufaniu.

PIENIĄDZ FIDUCJARNY

W nowoczesnej gospodarce pieniądz nie jest wymienialny na złoto – państwa nie posiadają już rezerw, które pokrywałyby w całości lub w określonej części emitowane pieniądze.

Oznacza to, że mamy do czynienia z pieniądzem fiducjarnym – opartym na zaufaniu społecznym. Pieniądz taki jest emitowany przez państwo i jest prawnym środkiem płatniczym na danym terytorium, nie można go jednak wymienić na złoty kruszec, jak to miało miejsce we wcześniejszych fazach rozwoju obrotu gospodarczego.

Ostatnim krajem, który zniósł wymienialność swojej waluty na złoto, były Stany Zjednoczone. Zdecydowały się one na ten krok dopiero w roku 1971.

PIENIĄDZ ZDAWKOWY

Pieniądz zdawkowy jest najczęściej zwany bilonem. Są to monety, wybite z niepełnowartościowego materiału, czyli metali nieszlachetnych.

Bilon wywodzi się z pieniądza kruszcowego: w miarę rozwoju handlu stopniowo zmniejszano ilość złota czy srebra w stosunku do nominału monet. Bilon jest jednym z elementów systemu fiducjarnego, czyli opartego na zaufaniu: otrzymując monetę 5-złotową jesteśmy przekonani o jej wartości w danym momencie i w przyszłości, choć sama w sobie jest mniej warta niż nominał, który uosabia.

PIENIĄDZ PAPIEROWY

Pieniądz papierowy jest obecnie – podobnie jak bilon – niewymienialny na złoto, choć w przeszłości był potwierdzeniem zdeponowania w banku złotych monet.

Pieniądz papierowy ma wartość niezależną od materiału, z którego jest wyprodukowany, posiada tak zwany „kurs przymusowy”, nadany przez bank centralny, działający w imieniu państwa. Obok bilonu jest drugim najważniejszym elementem systemu fiducjarnego, czyli opartego na zaufaniu.

PIENIĄDZ BANKOWY

Pieniądz bankowy jest nazywany inaczej bezgotówkowym lub żyrowym. Ma on postać zapisu na rachunku depozytowym w banku.

Zapis tego typu zaczyna funkcjonować jako pieniądz w momencie, gdy są wykorzystywane do dokonywania płatności – to jest przesuwania zapisu z jednego konta na drugie. Typowym przykładem takiej operacji jest polecenie przelewu.

PIENIĄDZ ELEKTRONICZNY

Najnowszą formą jest pieniądz elektroniczny, zakodowany na karcie magnetycznej w postaci elektronicznych impulsów.

Pieniądz taki może być zamieniany na fizycznie istniejące jednostki – w specjalnych automatach, zwanych bankomatami. Z drugiej strony można nim realizować transakcje bezgotówkowe, na przykład płacąc kartą za zakupione towary w sklepie.



Funkcje pieniądza

Pieniądz pełni w systemie gospodarczym kilka ważnych funkcji. Jest przede wszystkim miernikiem wartości towarów oraz środkiem, umożliwiającym dokonywanie jakichkolwiek transakcji. Jest też środkiem płatniczym, może być używany do gromadzenia oszczędności, wreszcie może ułatwiać wymianę międzynarodową.

ŚRODEK WYMIANY

Najstarszą funkcją pieniądza jest wymiana – pośrednictwo w transakcjach, w których dochodzi do równoczesnego wzajemnego przekazania towaru i pieniądza pomiędzy uczestnikami wymiany.

Ludzie od zarania dziejów kupowali i sprzedawali towary – początkowo był to handel wymienny, później pojawiła się jednostka pośrednicząca, czyli właśnie pieniądz. Dzięki sprzedaży towarów lub usług otrzymujemy pieniądze, które następnie możemy wymienić na inne potrzebne nam dobra. Specyficzną formą wymiany jest praca: tu w zamian za wykonywane – w ramach umowy – usługi otrzymujemy pieniądze, dzięki którym możliwa jest codzienna egzystencja.

MIERNIK WARTOŚCI TOWARÓW

Pieniądz jest również miernikiem wartości – w jednostkach pieniężnych podawane są ceny, dzięki którym można porównywać różne towary.

W najwcześniejszym stadium rozwoju gospodarki prowadzono handel wymienny, w którym nie było jednak możliwe precyzyjne określenie wartości towarów, właśnie z uwagi na brak jednorodnego punktu odniesienia. Trudno jest tak naprawdę oszacować, jaka jest wartość skóry bydlęcej, wyrażona w beczkach miodu. Dzięki wprowadzeniu pieniądza stało się możliwe dokładne określanie wartości towarów i usług, co przyczyniło się do szybkiego rozwoju handlu.

Pieniądz pełni też rolę miernika odroczonych płatności – za jego pomocą możemy również mierzyć np. wysokość odsetek, jakie otrzymamy za rok od momentu założenia lokaty bankowej.

ŚRODEK PŁATNICZY

Pieniądz jest również wykorzystywany jako środek płatniczy – to znaczy do dokonywania płatności transferowych lub transakcji, w których przepływ dóbr nie jest równoczesny z zapłatą.

Płatności transferowe to wypłaty, realizowane przez państwo, w zamian za które nie otrzymuje ono bezpośrednio żadnych dóbr czy usług. Typowym przykładem płatności transferowych są wypłaty emerytur i rent z budżetu państwa bądź też płatności zasiłków dla bezrobotnych.

Transakcje wymienne, w których przepływ dóbr nie jest równoczesny z przepływem pieniądza, to na przykład dostawy energii elektrycznej, gazu, usługi telefoniczne, jak również praca na etacie. We wszystkich wymienionych tu przypadkach strony zawierają umowę, na podstawie której świadczone są określone usługi, a płatność za ich wykonanie następuje nie systematycznie, ale raz w miesiącu lub nawet rzadziej.


ŚRODEK GROMADZENIA OSZCZĘDNOŚCI

Pieniądz spełnia jeszcze jedną bardzo ważną rolę – jest środkiem tezauryzacji, czyli gromadzenia oszczędności.

Pieniądz można wykorzystywać nie tylko przy realizowaniu bieżących transakcji (konsumpcji), ale również do dokonywania transakcji w przyszłości – w takim przypadku powstaje zjawisko oszczędzania, czyli odkładania pieniądza. Podstawą tej funkcji pieniądza jest zaufanie: jako nabywcy wierzymy, że pieniądze przechowują wartość.

W rzeczywistości pieniądz sam w sobie zmniejsza swoją wartość: na skutek inflacji spada jego siła nabywcza. Dlatego właśnie osoby oszczędzające nie powinny trzymać pieniędzy w domu, ale starać się je rozsądnie zainwestować (ulokować). W naszym serwisie prezentujemy szereg porad na ten właśnie temat.

ŚRODEK WYMIANY MIĘDZYNARODOWEJ

Pieniądz może być środkiem rozliczeń międzynarodowych – tę funkcję spełniają zazwyczaj pieniądze krajów wysoko rozwiniętych, posiadających bardzo stabilną walutę. W takim przypadku pieniądz spełnia wszystkie wcześniej wymienione funkcje (środka wymiany, miernika wartości, środka płatniczego oraz środka gromadzenia oszczędności) w odniesieniu do transakcji, realizowanych pomiędzy poszczególnymi krajami.

Najlepszym przykładem może tu być dolar amerykański (USD), który aż do roku 1971 był wymienialny na złoto, dzięki czemu zdobył duże zaufanie na rynku międzynarodowym. Do dziś wraz z frankiem szwajcarskim jest uważany za bardzo silną jednostkę, określaną często terminem „waluta ucieczki” (zyskuje zwykle na wartości w momentach kryzysu na arenie międzynarodowej).