Question

Najważniejsze prawa, które posiadają konsumeci w Polsce i w Unii Europejskiej

Answer 1

Z pojęciem konsumenta związana jest idea praw konsumenta. Koncepcja konieczności ochrony tych praw wywodzi się z konstatacji, że nawet w sytuacji istnienia rynku konsumenta, są oni słabszymi uczestnikami rynku niż przedsiębiorcy. Przedsiębiorcy mogą bowiem stosować rozmaite nieuczciwe praktyki marketingowo-handlowe, które wpływają na podejmowanie przez konsumentów decyzji sprzecznych z ich faktycznymi interesami. W związku z tym prawodawstwo wielu krajów stosuje rozmaite metody prawnej ochrony tych praw[6].

W Polsce ochrona praw konsumentów zapisana jest w Konstytucji RP w artykule 76:

Władze publiczne chronią konsumentów, użytkowników i najemców przed działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi. Zakres tej ochrony określa ustawa.[7]

Ponadto szczegółowe prawa konsumentów zapisane są w kilku ustawach uchwalonych przez Sejm RP i kilkunastu rozporządzeniach Rady Ministrów[8][9], z których najbardziej podstawowe znaczenie ma Ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów[10]. Po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej prawa konsumenta są także chronione dziesiątkami szczegółowych norm i zasad opracowanych w dyrektywach Komisji Europejskiej, które zostały podsumowane w broszurze pt. Dziesięć podstawowych zasad wydanej przez tę instytucję w 2007 r[11].

W Polsce, mimo wpisania pojęcia konsumenta do Konstytucji RP dość długo istniała kontrowersja co do jego definicji prawnej. Dylemat ten został ostatecznie rozstrzygnięty w ramach nowelizacji Kodeksu cywilnego z 14 lutego 2003 r, którego artykuł 22 ustala że:

za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową[12].

Najważniejszą polską instytucją stojącą na strazy praw konsumenta jest Prezes Urzedu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (Prezes UOKiK). Przy pomocy podlegającego mu urzędu zajmuje się on ochroną zbiorowych interesów konsumentów poprzez przeciwdziałanie nieuczciwym praktykom rynkowym oraz zwalczaniem niedozwolonych postanowień umownych. Ochroną praw konsumentów zajmują się również powiatowi oraz miejscy rzecznicy konsumentów zajmujący się pomoca przy indywidualnych sprawach konsumentów, a także powołane we współpracy z Dyrekcją Generalną ds. Zdrowia i Ochrony Konsumenta Komisji Europejskiej Europejskie Centrum Konsumenckie[13] zajmujące się pomocą konsumentom dokonującym transakcji w innych krajach Unii Europejskiej, Norwegii lub Islandii oraz edukacją konsumencką. W Polsce działają również organizacje pozarządowe mające na celu ochronę interesów konsumentów, takie jak w szczególności Federacja Konsumentów.

Od 1983 r. obchodzony jest Światowy Dzień Konsumenta[14].