Question

Jakie prawa przysługują obywatelom Unii Europejskiej?

Answer 1

Uprawnienia obywateli Unii Europejskiej

1. Prawo do swobodnego poruszania się i pobytu na obszarze państw członkowskich (art.18 TWE).

W 2004 roku, po trwających kilka lat pracach, została wydana Dyrektywa 2004/38/WE Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej w sprawie prawa obywateli Unii i ich rodzin do swobodnego poruszania się i pobytu na terytorium państw członkowskich. Przepisy w niej zawarte mówią: obywatel UE ma prawo do swobodnego poruszania się po terytorium Unii na podstawie ważnego dokumentu tożsamości lub paszportu. Przysługuje mu również prawo pobytu bez obowiązku dopełniania jakichkolwiek formalności na obszarze każdego z państw członkowskich przez okres trzech miesięcy. Przepis ten stosuje się również do członków rodziny, bez względu na kraj ich pochodzenia. Gdy pobyt przedłuża się powyżej trzech miesięcy, prawo pobytu przysługuje obywatelowi UE, jeżeli
* jest pracownikiem lub prowadzi własną działalność gospodarczą w kraju członkowskim, w którym przebywa
* ma środki niezbędne do utrzymania siebie i rodziny, tak aby nie stanowić ciężaru dla systemu socjalnego państwa, w którym przebywa, ma także ubezpieczenie zdrowotne
* przebywa na praktyce, stażu, studiach itp. I ma środki niezbędne do utrzymania siebie i rodziny, tak aby nie stanowić ciężaru dla systemu socjalnego państwa, w którym przebywa, ma także bezpieczenie zdrowotne.
W wypadku pobytu dłuższego niż trzy miesiące obywatel UE może zostać zobowiązany przepisami prawa państwa członkowskiego do zameldowania się w miejscu pobytu. Obywatel UE po pięciu latach nieprzerwanego pobytu może uzyskać prawo do stałego pobytu, którym objęci zostaną również członkowie jego rodziny. Utrata prawa stałego pobytu może nastąpić jedynie wówczas, gdy osoba je mająca opuści terytorium danego kraju na okres przekraczający dwa lata.

2. Czynne i bierne prawo wyborcze w wyborach samorządowych i w wyborach do Parlamentu Europejskiego w państwie zamieszkania a nie obywatelstwa (art. 19 ust. 1 i ust.2 TWE).

Obywatel Unii zamieszkały w innym państwie członkowskim ma prawo do udziału i kandydowania w wyborach do PE i w wyborach samorządowych w miejscu zamieszkania na takich samych zasadach jak obywatele państwa, na którego terenie przebywa. Korzystanie z tego prawa może być jednakże uzależnione od spełnienia dodatkowych wymogów. Rada Unii Europejskiej przyjęła dwie dyrektywy uściślające art. 19 TWE:
* Dyrektywę w sprawie szczegółowych uregulowań dotyczących korzystania z prawa głosu oraz kandydowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego obywateli UE rezydujących
w państwach członkowskich którego nie są obywatelami (93/109/WE) z 09,12,1993r., traktującą m.in. o tym, że obywatel UE aby skorzystać z biernego i czynnego prawa wyborczego w wyborach do PE poza krajem pochodzenia, musi spełniać wymogi stawiane przez prawo tego państwa w stosunku do jego obywateli, musi także wyrazić chęć udziału w wyborach przez złożenie stosownego oświadczenia. Powinno ono zawierać informacje o obywatelstwie wyborcy i obecnym miejscu zamieszkania. Ponadto wyborca powinien oświadczyć, iż zamierza korzystać z praw wyborczych jedynie na obszarze państwa członkowskiego miejsca zamieszkania (art. 9) Dyrektywa ta dopuszcza również możliwość zażądania przez państwo członkowskie okazania przez wyborcę ważnego dokumentu tożsamości, wskazania okręgu wyborczego lub wspólnoty lokalnej państwa członkowskiego pochodzenia, w którym był dotychczas zarejestrowany oraz podania daty brzegowej zamieszkania na terenie państwa członkowskiego miejsca zamieszkania. Kwestia praw wyborczych do PE obywateli UE zamieszkujących poza państwem członkowskim pochodzenia dotyczy prawie 6,5 mln wyborców (dane III.2004r.).
* Drugą dyrektywą uściślającą art. 19 ust 1 TWE jest Dyrektywa 94/80WE Rady Unii Europejskiej dotycząca korzystania z prawa głosu oraz kandydowania w wyborach lokalnych obywateli UE rezydujących w państwach członkowskich, którego nie są obywatelami (zmieniona dyrektywą 96/30/WE Rady UE).

3. Prawo petycji do Parlamentu Europejskiego (art. 21 i art. 194 TWE)

Szerzej prawo petycji definiuje przyjęta 7.XII. 2000 roku podczas szczytu w Nicei Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej .której art. 44 mówi, iż każdy obywatel Unii i każda osoba fizyczna lub prawna, mająca miejsce zamieszkania lub statutową siedzibę w Państwie Członkowskim mają prawo petycji do Parlamentu Europejskiego. Warunki prawa petycji do PE określa art. 194 TWE, zgodnie z którym mogą to być wszystkie sprawy objęte zakresem działalności Wspólnoty Europejskiej, które dotyczą bezpośrednio podmiotu występującego z petycją. Petycję można składać w formie pisemnej lub elektronicznej. Formularz złożenia petycji w formie elektronicznej znajduje się na stronach Parlamentu Europejskiego, natomiast petycja składana drogą pocztową musi zawierać imię i nazwisko, miejsce zamieszkania, miejsce zatrudnienia oraz narodowość składającego (lub co najmniej pierwszej podpisanej osoby w wypadku petycji grupowych). Ponadto petycja powinna być podpisana i napisana czytelnie w jednym z języków urzędowych Unii Europejskiej. Po zarejestrowaniu wpłynięcia petycji jest ona przekazywana do Komisji ds. Petycji która sprawdza, czy petycja jest dopuszczalna.

4. Prawo skargi do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich (art. 21 i art. 195 TWE)

Skarga może być złożona w formie pisemnej lub elektronicznie. Wymaga się, aby była sporządzona w jednym z języków oficjalnych Unii Europejskiej i zawierała dokładne dane skarżącego, opis przyczyny złożenia skargi i nazwę instytucji skarżonej. Aby złożyć skargę, podmiot skarżący nie musi być dotknięty bezpośrednio niewłaściwym administrowaniem ze strony danej instytucji. Sprawa stanowiąca podmiot skargi nie może być równocześnie rozpatrywana przez sąd, a także od jej zaistnienia nie powinno upłynąć więcej niż 2 lata. Podmiotami uprawnionymi do składania skarg do Rzecznika Praw Obywatelskich UE są; obywatele UE i obywatele państw trzecich mieszkających w państwach członkowskich UE oraz zarejestrowane tam osoby prawne.

5. Ochrona dyplomatyczna i konsularna obywateli UE (art. 20 TWE)

Kwestię ochrony dyplomatycznej i konsularnej precyzuje Decyzja Rady Unii Europejskiej dotycząca ochrony obywateli UE przez przedstawicielstwa dyplomatyczne i konsularne
z 19.XII.1995r. Wykazuje ona, iż ochrona ta obejmuje pomoc: * w przypadku zgonu * w razie poważnego wypadku i ciężkiej choroby * w razie aresztowania lub zatrzymania
* gdy obywatel stał się ofiarą przemocy * gdy obywatel pozostał bez środków uniemożliwiających mu powrót do kraju
* w innych okolicznościach, które przedstawicielstwa dyplomatyczne lub konsularne uznają za zasadne
Pomoc finansowa dla obywatela UE, który zgłosił się do przedstawicielstwa konsularnego innego kraju Unii, może zostać udzielona jedynie po wyrażeniu zgody przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych lub najbliższą misję dyplomatyczną państwa, którego obywatelem jest ubiegający się o pomoc. Wówczas to obywatel podpisuje zobowiązanie do zwrotu udzielonej mu pożyczki lub też kosztów poniesionych przez konsulat w związku z jego powrotem do kraju.

6. Prawo nieskrępowanego dostępu do dokumentów Unii Europejskiej (art. 255 TWE)

Każdy obywatel Unii i każda osoba fizyczna lub prawna zamieszkała lub mająca swoją siedzibę w państwie członkowskim ma prawo dostępu do dokumentów Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji (…). Obywatel, który precyzyjnie określił, o jaki dokument chodzi złożył wniosek powinien otrzymać odpowiedź w ciągu 15 dni. W razie odmowy, może on złożyć wniosek potwierdzający z prośbą o ponowne rozpatrzenie sprawy, na który odpowiedź powinien otrzymać również w ciągu 15 dni. W przypadku sytuacji wyjątkowych terminy te mogą być przedłużone do 30 dni, lecz wnioskodawca powinien być o tym poinformowany. Każda z instytucji została również zobowiązana do zapewnienia dostępu publicznego do rejestrów dokumentów, zawierających numery referencyjne, określenie jego przedmiotu oraz krótki opis treści, a także datę rejestracji. Zgodnie z Rozporządzeniem 1049/2001 Parlamentu i Rady Unii Europejskiej instytucje mogą odmówić dostępu do dokumentów, jeżeli jego ujawnienie naruszałby (art. 4):
* interes publiczny w odniesieniu do bezpieczeństwa publicznego, kwestii obronnych i wojskowych, stosunków międzynarodowych, a także polityki finansowej Wspólnoty lub państwa członkowskiego
* prywatność i integralność osoby fizycznej
* interesy handlowe osoby fizycznej lub prywatnej
* postępowanie sądowe lub poradę prawną
* cel kontroli, śledztwa lub audytu.

7. Ubezpieczenia społeczne obywateli (art. 42 TWE)

Art. 42 TWE stawi, że w dziedzinie zabezpieczenia społecznego Rada Unii Europejskiej ma prawo przyjąć środki niezbędne do udostępnienia swobodnego przepływu pracowników, którzy mają na celu ustanowienie systemu umożliwiającego pracownikom migrującym oraz uprawnionym osobom od nich zależnych m.in. małżonek i dzieci pozostające na utrzymaniu, zaliczeniu wszystkich okresów uwzględnianych w prawie poszczególnych państw, w celu nabycia i zachowania prawa do świadczenia oraz naliczania wysokości świadczenia, a także wypłatę świadczeń osobom mającym miejsce zamieszkania na terytoriach państw członkowskich. Prawo wspólnotowe bardzo wyraźnie określa kto ma prawo korzystania z opieki zdrowotnej w innych państwach członkowskich UE, są to: pracownicy najemni i osoby pracujące na własny rachunek oraz członkowie ich rodzin, emeryci i renciści oraz członkowie ich rodzin, studenci i członkowie ich rodzin, turyści, bezrobotni i członkowie ich rodzin. Do tej grup osób należy również zaliczyć; pracowników wysłanych i członków ich rodzin, pracowników przygranicznych i członków ich rodzin, pracowników sezonowych i członków ich rodzin,bezpaństwowców i uchodźców zamieszkałych na terytorium państwa członkowskiego UE oraz członków ich rodzin.

8. Niepełnosprawny obywatel Unii Europejskiej (art. 13 TWE)

Po raz pierwszy więcej miejsca kwestii niepełnosprawności poświęcono w Traktacie Amsterdamskim, który do Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską dodał art. 13, wprowadzający ogólna zasadę zakazu dyskryminacji. Wprowadzenie pojęcia „niepełnosprawności’ do przepisów traktatowych dało podstawę do podjęcia szerszych działań na rzecz walki z dyskryminacją osób niepełnosprawnych. Pierwszym przejawem tej walki jest wydana na podstawie art. 13 Dyrektywa 2000/78/WE Rady Unii Europejskiej z dnia 27.XI.2000 r. ustanawiająca ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy.

9. Inne prawa obywateli Unii Europejskiej

Należeć do nich będą przede wszystkim regulacje zawarte w Karcie Praw Podstawowych Unii Europejskiej. Jest ona bowiem katalogiem podstawowych praw jednostki. Określa kierunek rozwoju UE, który jest nierozerwalnie związany z obywatelem unijnym, jakim jest poszczególny człowiek zamieszkujący każde z państw członkowskich. KPP UE traktuje o wartościach najważniejszych w życiu każdego człowieka: godności, wolności, równości, solidarności, prawach obywateli, wymiarze sprawiedliwości. Jest to regulacja nowoczesna, dostosowana do potrzeb zmieniającego się w niesamowitym tempie świata.