Question

Jakie metody walki z korupcją stosowane sa w Polsce przez instytucja publiczne, CBA i policję? praca musi by na ponad dwie kartki A4.

Answer 1

W niniejszym opracowaniu przedstawiamy zasady tworzenia i prawidłowego
wdrażanie strategii antykorupcyjnej oraz przykłady rozwiązań, które mogą posłu-
żyć do przygotowania takiej strategii dla Polski. Zostało ono przygotowane w celu
wywołania szerokiej i poważnej dyskusji na temat kształtu polskiej polityki antykorupcyjnej. Liczymy na to, że uda nam się przekonać rządzących do zaprezentowanej wizji i w rezultacie powstanie długofalowa narodowa strategia antykorupcyjna, która następnie zostanie wdrożona w proponowany przez nas sposób.
Na wstępie przedstawiamy ogólne zasady, jakimi powinny kierować się osoby
tworzące i implementujące narodowe strategie antykorupcyjne. Następnie przechodzimy do zaprezentowania, jak proces ten powinien przebiegać w naszym kraju.
Uważamy, że strategia powinna być budowana na okres 15–20 lat. Proponujemy przyjęcie następujących celów strategicznych:
• spowodowanie zmiany postawy obywatelskiej na taką, która uznaje, że normalność to brak korupcji;
• ukształtowanie w świadomości społecznej przekonania, że zadaniem władz
jest stałe ograniczanie korupcji;
• zrównoważenie działań w trzech filarach: prewencji, represji i edukacji;
• znalezienie się Polski w pierwszej dziesiątce krajów UE pod względem przejrzystości.
System wdrażania strategii należałoby oprzeć na jednej, skoncentrowanej na
tym zadaniu centralnej instytucji oraz wyznaczonych w każdej instytucji publicznej komórkach odpowiedzialnych za wdrażanie przypadających na nie zadań. Na
realizację zadań wynikających ze strategii trzeba przeznaczyć adekwatne środki
finansowe.
Ponadto powinna być dokonywana zarówno wewnętrzna, jak i zewnętrzna
ewaluacja postępów implementacji strategii. Postulujemy powołanie kilkuosobowej, niezależnej od rządu instytucji eksperckiej oceniającej proces wdrażania 6 Jak walczyć z korupcją?
rządowej strategii antykorupcyjnej. Niezależną kontrolę powinny też prowadzić
– w ramach kontroli obywatelskiej – media i organizacje pozarządowe.
Następnie definiujemy obszary najbardziej zagrożone korupcją, wśród nich:
politykę, administrację publiczną, ochronę zdrowia czy sport. Omawiamy rolę
instytucji powołanych do walki z korupcją. W stosunku do Centralnego Biura Antykorupcyjnego przedstawiamy dwa scenariusze rozwoju sytuacji. Za lepszy uznajemy połączenie CBA z Wydziałami do Walki z Korupcją w Policji, a co zatem idzie
włączenie CBA w struktury MSWiA.
Na koniec, dla ilustracji na kilku przykładach pokazujemy, jak naszym zdaniem
powinno się formułować cele operacyjne strategii antykorupcyjnej i przedstawiać
działania zmierzające do ich realizacji.1. Wstęp
1.1. Cel niniejszego opracowania
Opracowanie to adresujemy zarówno do rządu, jak i szerzej – do opinii publicznej. Chcemy, aby po zapoznaniu się z nim podjęto z nami i innymi osobami oraz
instytucjami zainteresowanymi tematyką przeciwdziałania korupcji poważną
dyskusję na temat kształtu pożądanej polityki antykorupcyjnej. Liczymy na to,
że uda nam się przekonać rządzących do naszej wizji, że powstanie długofalowa strategia antykorupcyjna i zostanie wdrożona w proponowany przez nas
sposób.
Odczuwamy brak poważnej debaty nad problematyka zapobiegania korupcji. Liczymy na wywołanie dyskusji społecznej, której rezultatem byłoby uświadomienie sobie przez Polaków kosztów jakie zarówno państwo, jak i obywatele
indywidualnie płacą w wyniku tolerowania korupcji.
Mimo podejmowania różnych prób naprawy, problem korupcji w Polsce jest
ciągle jednym z ważniejszych i wymagających systemowych rozwiązań. Uwa-
żamy, że po wielu latach transformacji, zmian systemowych, wprowadzania
różnorodnych cząstkowych rozstrzygnięć na rzecz przeciwdziałania korupcji konieczne jest wprowadzenie szerszego rozwiązania systemowego w formie długofalowej strategii antykorupcyjnej. W dokumencie tym powinna być przedstawiona polityka antykorupcyjna państwa, a jej wdrożenie powinno zaowocować
powstaniem trwałego systemu zabezpieczeń antykorupcyjnych.
W niniejszym opracowaniu chcemy zaproponować, posiłkując się zdobytą
wiedzą teoretyczną oraz znajomością strategii stworzonych przez kraje przechodzące transformacje, materiał teoretyczno-praktyczny. Teoretyczny – bo
pokazujący, co należy brać pod uwagę, konstruując strategię, co powinna ona
zawierać i jak należy ją wdrażać. Praktyczny – bo chcemy w nim przedstawić
nasze propozycje dotyczące kształtu i zawartości takiego dokumentu dla Polski, 8 Jak walczyć z korupcją?
wnosząc do niego doświadczenie, które zdobyliśmy w ciągu 10 lat pracy w Programie Przeciw Korupcji Fundacji im. Stefana Batorego.
Założeniem niniejszego opracowania nie jest stworzenie gotowej strategii
antykorupcyjnej dla Polski. Zdaniem autorów tego opracowania – jest to zadanie rządu. Chcemy natomiast przedstawić i zaproponować model strategii
antykorupcyjnej, pokazać, jak powinna być ona tworzona i wdrażana oraz jakie
niezbędne elementy powinna zawierać. W dalszej części wskazujemy na pojawiające się problemy i tylko dla ilustracji, w kilku dziedzinach, proponujemy
przykłady możliwych rozstrzygnięć. Innymi słowy, budujemy rodzaj rusztowania, który powinien zostać wypełniony konkretnymi rozwiązaniami przez aktualnie rządzących. Zdajemy sobie bowiem sprawę z tego, że niektóre problemy,
także te związane z przeciwdziałaniem korupcji, można rozwiązywać na róż-
ne sposoby. Wybór tych sposobów zależy od wyznawanej filozofii politycznej.
Przykładowo: powszechnie zauważany jest fakt występowania zagrożeń nepotyzmem i korupcją w firmach należących do państwa i samorządu. Minister czy
burmistrz lub prezydent miasta, wpływając na skład zarządu bądź rad nadzorczych tego typu firm, często kieruje się nie tyle przesłankami merytorycznymi,
ile koniecznością odwdzięczenia się swojemu zapleczu politycznemu. Problem
ten można starać się rozwiązać na kilka sposobów: sprywatyzować firmy nale-
żące do państwa lub samorządu, poddać je większemu, publicznemu nadzorowi poprzez wprowadzanie na giełdę, można też wprowadzić i skutecznie egzekwować system naboru do władz tego typu firm ograniczający uznaniowość
i wpływ aktualnie rządzących, można wreszcie szukać wyjść pośrednich. To, jaki
sposób rozwiązania problemu zostanie wybrany, zależy od tego, jaką filozofią
(bardziej liberalną czy etatystyczną) kieruje się władza realizująca konkretną
strategię antykorupcyjną.
1.2. Przydatność dokumentów strategicznych w zapobieganiu
korupcji
Koncepcja budowania strategii jako narzędzia do rozwiązywania poważnych
problemów – w drugiej połowie XX wieku przejęta przez organizacje biznesowe
z wojskowości – jest obecnie stosowana w bardzo wielu dziedzinach, w szczególności tam, gdzie istotne jest efektywne osiąganie założonych celów. Stosowana jest także przez instytucje państwowe, również polskie.
Korupcja jest jednym z tych problemów społecznych, do rozwiązywania któ-
rych dobrze nadaje się podejście strategiczne. Od kilkunastu lat koncepcja budowania narodowych strategii antykorupcyjnych jest promowana przez instytucje i organizacje międzynarodowe.Wstęp 9
W opracowaniu poświęconym rządowym strategiom antykorupcyjnym przygotowanym przez Transparency International
1
stwierdza się, że nie ma jednej
uniwersalnej strategii. Każda powinna być dostosowana do sytuacji istniejącej
w danym kraju. Strategie mogą mieć charakter ex ante (prewencyjny) i ex post
(punitywny). W praktyce ważne jest zbalansowanie obu typów działań; nie moż-
na się ograniczać do działań typu ex post.
Przykładem wieloczynnikowej strategii jest zaproponowana przez Bank
Światowy wielokierunkowa strategia zwalczania korupcji przygotowana dla
państw przechodzących transformację ustrojową i rynkową
2
. Jej punktem wyj-
ścia jest konstatacja, że działania na rzecz walki z korupcją skupione dotychczas na zwalczaniu przejawów muszą zostać ukierunkowane na ograniczanie
przyczyn powstawania korupcji. Strategia ta zwraca uwagę na fakt, że źródeł
korupcji nie można szukać tylko w słabości państwa i jego struktur. Konieczne jest wkroczenie na obszary wewnętrznej organizacji systemów politycznych,
związku pomiędzy państwem a sektorem prywatnym oraz związku pomiędzy
państwem a społeczeństwem obywatelskim.
1.3. Polskie strategie antykorupcyjne
W okresie przedakcesyjnym Komisja Europejska ganiła kraje byłego bloku
wschodniego za zbytnią opieszałość w walce z korupcją. Odpowiedzią na tę krytykę było tworzenie i mniej lub bardziej udane wdrażanie narodowych strategii
antykorupcyjnych. Przykłady tego typu działań można spotkać na Łotwie (1998),
Słowacji (2000/03), Węgrzech (2001), w Czechach (2001), na Litwie (2002), Słowenii (2004), Estonii (2004), a także w Rumunii (2005) czy Bułgarii (2005).
Również Polska pod naciskiem Komisji Europejskiej przyjęła 17 września
2002 roku dokument nazwany „Program zwalczania korupcji – strategia antykorupcyjna”. Zadania nałożone w tym dokumencie na poszczególne ministerstwa
i instytucje centralne miały być wykonane do końca 2003 roku. W październiku
2004 roku przyjęto znacznie lepiej opracowany „Program zwalczania korupcji
– strategia antykorupcyjna – II etap wdrażania na lata 2005–2009”. Cele i zadania II etapu wdrażania Strategii rozpisane były na konkretne obszary życia
publicznego, w ich ramach wskazano cel ogólny, cele strategiczne; zaproponowano zmiany informacyjno-edukacyjne i zmiany organizacyjne. Wyznaczony
został podmiot zobowiązany do realizacji poszczególnych zadań oraz terminy
ich realizacji.
Implementacja tych programów dała ograniczone rezultaty, na co miało
wpływ wiele różnych czynników. W przypadku realizacji zadań I etapu Strate-
1
Opracowanie „Government anti-corruption strategies” udostępnione było na stronie
http://www.transparency.org/.
2
W opracowaniu „Anticorruption in transition”, The World Bank, 2001.10 Jak walczyć z korupcją?
gii zasadniczy wydaje się fakt fasadowego charakteru podejmowanych działań,
motywowanych w głównej mierze koniecznością spełnienia przez Polskę wymogów Unii Europejskiej przed akcesją do Unii. Zasadniczą przeszkodę w efektywnej realizacji II etapu Strategii widzimy w kilkukrotnej zmianie rządów3
i idącej
w ślad za tym zmianie koncepcji walki z korupcją. Ważną przyczyną niepowodzenia był też brak formalnych mechanizmów rozliczania jednostek i osób odpowiedzialnych za realizację konkretnych zadań. W obu przypadkach złożył się
na to brak faktycznego przywództwa politycznego i małe zaangażowanie większości pracowników administracji publicznej w realizację założeń strategii oraz
niepartycypacyjny proces tworzenia programu. Na realizację zadań zarówno I,
jak i II etapu Strategii nie przewidziano w narodowym budżecie żadnych wyodrębnionych środków. Należy też dodać, że dokumenty te, choćby ze względu na
ich krótki horyzont czasowy, przybrały charakter bardziej planu niż strategii.