Question

jakie korzysci uzyskała szlachta za pierwszych jagiellonów

Answer 1

Przywileje szlacheckie to prawa nadawane przez króla szlachcie oraz duchowieństwu, które dotyczyły zarówno sfer politycznych, społecznych jak i przede wszystkim gospodarczych. 

Najważniejsze przywileje:

1. Przywilej wydany w Budzie w 1355 r. przez Ludwika Węgierskiego:
--> rezygnacja z utrzymywania przez szlachtę i społeczeństwo wędrującej świty króla (prawo stacji) (E)
--> król zobowiązał się do nienakładania nowych podatków bez zgody szlachty (E i P)
--> zobowiązanie się węgierskiego monarchy do rekompensaty szlachcie, ich wypraw wojennych (E)

2. Przywilej wydany w Koszycach w 1374 r. przez Ludwika Węgierskiego:
--> ograniczanie podatku do 2 groszy od łana (E)
--> urząd starosty zarezerwowany tylko dla polskiej szlachty, oraz gwarancja dawania urzędów (typu kasztelan) szlachcie lokalnej (P)
--> potwierdzenie przywileju z Budy (o podatkach bez zgody szlachty, o zniesienie prawa stacji; o odszkodowaniach dla szlachty za udział w działaniach militarnych) 

3. Przywilej nadany w Piotrkowie w 1388 r. przez Władysława Jagiełło:
--> nadanie żołdu szlachcie w wysokości 3 grzywien za kopię (E)
--> zobowiązanie się władcy do wykupu szlachcica z niewoli (P)
--> potwierdzenie przywileju zawartego w Koszycach

4. Przywilej nadany w Czerwińsku w 1422 r. przez Władysława Jagiełło:
--> zabroniona konfiskata majątków szlachty bez wyroku sądowego (P)
--> zakaz łączenia urzędu ziemskiego z urzędem starosty
--> król musiał otrzymać zgodę rady na bicie własnej monety 

5. Przywilej nadany w Warcie w 1423 r. przez Władysława Jagiełło:
--> ograniczanie prawa chłopów do opuszczenia wsi (E)
--> szlachta mogła usuwać sołtysów poprzez wykup sołectw (P)
--> zwiększenie kompetencji urzędników ziemskich (m.in. kontrola cen i wag) (E)

6. Przywilej nadany w Brześciu Kujawskim w 1425 r. przez Władysława Jagiełło:
--> potwierdzenie wcześniejszych przywilejów i rozszerzenie ich praktycznie na całą szlachtę (P i E)

7. Przywileje nadane w Jedlni i Krakowie w 1430 i 1433 r. przez Władysława Jagiełło: 
--> szlachta mogła zajmować urzędy kościelne (P)
--> wolność osobista szlachty, król nie mógł ich skazać bez wyroku sądowego (P)

8. Przywilej nadany w Wilnie w 1447 r. przez Kazimierza Jagiellończyka:
--> szlachta litewska ma takie same prawa jak szlachta polska 

9. Przywileje nadane w Cerekwicy i Nieszawie w 1454 r. przez Kazimierza Jagiellończyka:
--> nie można zwoływać pospolitego ruszenia bez zgody sejmików ziemskich (P)
--> zakaz łączenia urzędu starosty i wejowdy
--> zakaz nakładania podatków nadzwyczajnych bez zgody sejmików ziemskich (E i P)
--> zwiększenie kar za ucieczkę chłopów ze wsi (E)

10. Przywilej nadany w 1456 r. w Korczynie przez Kazimierza Jagiellończyka:
--> szlachta danego obszaru, ma głos odnośnie tego, co stanie się z tym terenem (P)

11. Przywilej nadany w 1493 r. w Piotrkowie przez Jana Olbrachta:
--> Kościół nie może się mieszać w sprawy sądowe świeckie;
--> ustanowienie dwuizbowego sejmu;
--> potwierdzenie wcześniejszych przywilejów;

12. Przywilej nadany w 1496 r. w Piotrkowie przez Jana Olbrachta:
--> jeden chłop może opuścić w ciągu roku wieś (E)
--> wprowadzenie wolności spławu rzecznego (E)
--> szlachta została zwolniona z cła na towary, które sprowadzała (na własny użytek teoretycznie) (E)

13. Przywilej nadany w 1501 r. w Mielniku przez Aleksandra Jagiellończyka:
--> wypowiedzenie posłuszeństwa królowi, gdyby ten nie respektował postanowień senatu; (P)
--> władza należy do senatu, król jest jedynie marionetką, która przewodniczy (P)
--> senatorowie są odpowiedzialni przed Senatem, nie królem (P)

14. Przywilej nadany w 1504 r. w Piotrkowie przez Aleksandra Jagiellończyka:
--> kontrolowanie przez senat nadawanie dóbr królewskich (E)
--> nie można łączyć dwóch urzędów

15. Przywilej nadany w 1505 r. w Radomiu przez Aleksandra Jagiellończyka:
--> anulowanie przywileju mielnickiego
--> nihil novi czyli nic nowego bez zgody szlachty (P)
--> zagwarantowanie wolnego wyboru urzędników sądowych (P)

16. Przywilej nadany w 1520 r. w Bydgoszczy przez Zygmunta Starego:
--> wolna żegluga dla szlachty po Wiśle (E)
--> ustanowienie pańszczyzny minimalnej (1 dzień) 

17. Przywilej nadany w 1532 r. w Piotrkowie przez Zygmunta Starego:
--> chłopi bez zgody szlachty nie mogli opuszczać wsi (P i E)