Question

Informacje na temat państw, w których funkcjonowala gospodarka centralnie planowana

Answer 1

Gospodarka centralnie planowana – jest to system, w którym zespół ekonomistów, zgodnie z założeniami państwa, układa plan gospodarczy, na najbliższych kilka lat. Plan taki, zawiera wszystkie informacje, dotyczące tego, jakie dobra mają zostać wyprodukowane, w jakich ilościach oraz kto będzie ich odbiorcą. W państwie posługującym się gospodarką centralnie planowaną, wyklucza się istnienie prywatnych przedsiębiorstw, bądź są one mocno ograniczane przez państwo. Popularna w krajach o ustrojach socjalistycznych, w tym także w powojennej Polsce.
W państwie o takim systemie gospodarczym, podmioty mogą sprzedać dowolną ilość produktów w dowolnej jakości oraz cenie. Jednak ich możliwości produkcji ogranicza niska wydajność pracy oraz niemożność zaopatrzenia, ponieważ nierównowaga dotyczy wszystkich rynków również zaopatrzenia.
Do zalet gospodarki centralnie planowanej można zaliczyć całkowite wykluczenie problemu bezrobocia. Natomiast wśród wad można wyróżnić:
- odrzucenie idei wolnego rynku, opierającego się na zasadach kapitalizmu (powodowało to brak wielu podstawowych towarów, niezbędnych obywatelom państwa), nie stosowanie prawa podaży i popytu,
- brak oddziaływania rynku na przemiany gospodarcze,
- brak wpływu społeczeństwa na podejmowane decyzje,
- pracownicy w przedsiębiorstwach nie brali żadnej odpowiedzialności za swoje decyzje i traktowali własność państwową, jako „własność niczyją”,
- obejmowanie stanowisk kierowniczych w przedsiębiorstwach przez osoby ściśle związane z partią rządzącą
- narzucenie rozwoju tylko w jednym kierunku, tj. gałęziach przemysłu surowcowo-hutniczego i energetyczno-maszynowego
- kursy walut były ustalane przez władze państwa,
- ograniczenie konkurencji na rynku – wiele firm stawało się nierentownymi i były utrzymywane przez lepiej prosperujące, co je zbędnie obciążało.
W Polsce została wprowadzona po II wojnie światowej, a zniesiona w 1989 roku. Jej głównym zadaniem było zniesienie różnic pomiędzy poszczególnymi grupami społecznymi. Była sterowana przez plan gospodarczy, układany raz na klika lat przez rządzącą partię, często niezależnie od potrzeb rynku. Zaraz po jej wprowadzeniu znacjonalizowano wszystkie fabryki, sklepy, przedsiębiorstwa, kopalnie, górnictwo oraz pozostałe sektory przemysłu. Do jej części należało wielokrotne rozdzielanie (redystrybucja) dóbr materialnych między członków społeczeństwa, między innymi w postaci podatków progresywnych tj. zależnych od wysokości pensji, ograniczenie wolnego obrotu pewnymi towarami lub dobrami oraz nacjonalizacja środków państwowych.
Doprowadziła ona w Polsce do hiperinflacji, którą państwo starało się zredukować m.in. poprzez dodruk pieniędzy, jednak ostatecznie została ona zdławiona dzięki planowi Balcerowicza – pakietowi reform gospodarczych, zakładającemu zniesienie gwarancji istnienia przedsiębiorstw państwowych, zamknięcie tych nierentownych, emisję pieniędzy bez pokrycia (celem sfinansowania deficytu budżetowego), ujednolicenie ceł towarów importowanych, podatków wszystkich sektorów gospodarczych oraz zapewniającemu ochronę zwalnianych z pracy.
Obecnie system gospodarki centralnie planowanej obowiązuje m.in. w byłych państwach Związku Radzieckiego, na Kubie czy w Korei Północnej.