xmati16x
Etyka (z gr. ἦθος ethos – "zwyczaj") – dział filozofii zajmujący się badaniem moralności i tworzeniem systemów myślowych, z których można wyprowadzać zasady moralne.
Etyki nie należy mylić z moralnością. Moralność to z formalnego punktu widzenia zbiór dyrektyw w formie zdań rozkazujących w rodzaju: "Nie zabijaj", których słuszności nie da się dowieść ani zaprzeczyć, gdyż zdania rozkazujące niczego nie oznajmiają. Celem etyki jest dochodzenie do źródeł powstawania moralności, badanie efektów jakie moralność lub jej brak wywiera na ludzi oraz szukanie podstawowych przesłanek filozoficznych, na podstawie których dałoby się w racjonalny sposób tworzyć zbiory nakazów moralnych. Poglądy etyczne przybierają zwykle formę teorii, na którą składa się zespół pojęć i wynikających z nich twierdzeń, na podstawie których można formułować zbiory nakazów moralnych. Teorie etyczne mogą być zarówno próbą udowadniania słuszności funkcjonujących powszechnie nakazów moralnych, jak i mogą stać w ostrej opozycji do powszechnej moralności, kwestionując zasadność części bądź nawet wszystkich aktualnie obowiązujących w danym społeczeństwie nakazów.
Współczesny podział teorii etycznych zaproponowany przez R. Carnapa:
* Ze względu na zakres obowiązywania norm moralnych: o teorie obiektywistyczne – zakładają one, że normy etyczne mają charakter uniwersalny i można je wywieść z ogólnych założeń, a następnie zastosować do wszystkich ludzi. o teorie subiektywistyczne – zakładają one, że normy etyczne są wytworem poszczególnych ludzi. Prowadzi to do wniosku, że jeśli istnieją jakieś wspólne normy, to są one wynikiem podobnej zawartości umysłów większości ludzi, lub nawet że nie ma czegoś takiego jak wspólne normy i każdy posługuje się swoim prywatnym systemem nakazów moralnych. * Ze względu na źródło pochodzenia norm moralnych: o naturalizm – systemy takie próbują wywodzić normy moralne z nauk przyrodniczych i ew. społecznych. o antynaturalizm – systemy takie starają się dowodzić, że normy moralne muszą pochodzić z "góry", np. od Boga lub z przesłanek ściśle racjonalnych bez odnoszenia się do danych eksperymentalnych o emotywizm – systemy te traktują nakazy moralne jako wyraz i przedłużenie ludzkich emocji, lub bardziej ogólnie jako efekt działania ludzkiej psychiki i w związku z tym nie ma sensu szukać ani naturalistycznych, ani antynaturalistycznych źródeł tych nakazów, a moralność jest po prostu jednym ze zjawisk psychologicznych. * Ze względu na ocenę zachowań ludzi: o motywizm – systemy motywistyczne zakładają, że o moralnej ocenie danego czynu decyduje przede wszystkim motyw. Według tych teorii nie można uznać czynu za moralnie słuszny, niezależnie od jego końcowego efektu, jeśli nie został podjęty z dobrą intencją. o efektywizm – systemy efektywistyczne zakładają, że o moralnej ocenie danego czynu decyduje wyłącznie jego efekt. Jeśli czyn został dokonany bez intencji lub nawet ze złą intencją ale przyniósł dobry efekt, to można go uznać za moralnie słuszny. o nominalizm – systemy takie abstrahują zarówno od motywu jak i efektu. Traktują one dobro i zło jako niedefiniowalne pojęcia pierwotne. Dobre w obrębie danego systemu moralnego jest po prostu to, co jest zgodne z nakazami tego systemu. Wobec tego ani motyw, ani efekt nie mają znaczenia w ocenie moralnej danego czynu, lecz po prostu zgodność tego czynu z nakazami moralnymi.
Do czasów współczesnych opracowano już praktycznie systemy etyczne będące wszystkimi możliwymi kombinacjami tych podziałów. Obecnie praca etyków koncentruje się głównie na analizowaniu i ewentualnym uprecyzyjnianiu istniejących już systemów. Szczególnie duże postępy odnotowuje się w etyce chrześcijańskiej i systemach nominalistycznych.
* Najbardziej znani etycy i systemy etyczne: o Anaksymenes i Epikur – hedonizm – system subiektywno-emotywistyczno-efektywistyczny o Platon, Św. Augustyn, etyka chrześcijańska – systemy obiektywno-antynaturalistyczno-motywistyczne o Arystoteles, Stoicyzm, Baruch Spinoza – systemy obiektywno-naturalistyczno-motywistyczne o Kartezjusz, Georg Wilhelm Friedrich Hegel – systemy obiektywno-antynaturalistyczno-efektywistyczne o Jean-Jacques Rousseau i następcy – system obiektywistyczno-naturalistyczno-motywistyczny o Immanuel Kant – system subiektywno-emotywistyczno-motywistyczny o John Stuart Mill – utylitaryzm – system obiektywno-naturalistyczno-efektywistyczny o Karol Marks – materializm dialektyczny – system subiektywno-naturalistyczno-nominalistyczny o Fryderyk Nietzsche – system subiektywno-naturalistyczno-efektywistyczny o Arthur Schopenhauer – system subiektywno-emotywistyczno-nominalistyczny o Rudolf Carnap – opracowanie kilku różnych wersji etyki nominalistycznej i początek studiów porównawczych różnych systemów etycznych. o Ayn Rand – twórczyni obiektywizmu, opartego na "racjonalnym zainteresowaniu sobą" o Nel Noddings – twórczyni etyki troski o Richard Hare – twórca preskryptywizmu
2 votes Thanks 0
Lashonista
Etyka (z gr. ἦθος ethos – "zwyczaj") – dział filozofii zajmujący się badaniem moralności i tworzeniem systemów myślowych, z których można wyprowadzać zasady moralne.
Etyki nie należy mylić z moralnością. Moralność to z formalnego punktu widzenia zbiór dyrektyw w formie zdań rozkazujących w rodzaju: "Nie zabijaj", których słuszności nie da się dowieść ani zaprzeczyć, gdyż zdania rozkazujące niczego nie oznajmiają. Celem etyki jest dochodzenie do źródeł powstawania moralności, badanie efektów jakie moralność lub jej brak wywiera na ludzi oraz szukanie podstawowych przesłanek filozoficznych, na podstawie których dałoby się w racjonalny sposób tworzyć zbiory nakazów moralnych. Poglądy etyczne przybierają zwykle formę teorii, na którą składa się zespół pojęć i wynikających z nich twierdzeń, na podstawie których można formułować zbiory nakazów moralnych. Teorie etyczne mogą być zarówno próbą udowadniania słuszności funkcjonujących powszechnie nakazów moralnych, jak i mogą stać w ostrej opozycji do powszechnej moralności, kwestionując zasadność części bądź nawet wszystkich aktualnie obowiązujących w danym społeczeństwie nakazów. Pojęcie etyki zawodowej odnosi się przede wszystkim do norm postępowania danej grupy zawodowej (np. nauczycieli). W tym sensie etyka zawodowa jest etyką normatywną, starającą się opisać wzór osobowy pedagoga, cele etyczne zawodu, normy postępowania w praktyce pedagogicznej i typowe konflikty etyczne mogące się pojawić w praktyce zawodowej.
ETYKA GOSPODARCZA Dział etyki szczegółowej zajmujący się moralną oceną działań gospodarczych człowieka (zarówno w aspekcie jednostkowym, jak i grupowym), a także oceną warunkujących te działania struktur i instytucji gospodarczych. Etyka gospodarcza jako uszczegółowienie etyki ogólnej nie może pozostawać w sprzeczności z jej założeniami. Obie te dyscypliny mają ten sam przedmiot formalny (jakość moralna ludzkich czynów ukazana w perspektywie najwyższych i ostatecznych kryteriów dobra i zła), identyczną w zasadzie metodę i takie same źródła (przyrodzone zdolności poznawcze człowieka i Objawienie). Różnica dotyczy jedynie stopnia ogólności przedmiotu materialnego (etyka ogólna zajmuje się czynami ludzkimi jako takimi).
Etyka gospodarcza jako szczegółowa dyscyplina etyczna zajmująca się określoną kategorią działań człowieka wymaga nie tylko bliskiego kontaktu z własnym przedmiotem, ale także z wynikami badań empirycznych, podejmowanych przez szczegółowe nauki społeczne (ekonomia, socjologia, psychologia społeczna).
Nadrzędnym kryterium wartościowania moralnego jest mająca swoje transcendentne źródła godność osoby ludzkiej ujmowanej zawsze we wspólnocie osób. Odnosi się to także do sfery życia gospodarczego, którego wszystkie aspekty powinny być mierzone według tego kryterium. Potwierdzają to słowa Konstytucji Gaudium et spes (n. 63): "Także w życiu gospodarczo-społecznym trzeba uszanować i podnosić godność osoby ludzkiej, pełne jej powołanie i dobro całego społeczeństwa. Człowiek bowiem jest twórcą, ośrodkiem i celem całego życia gospodarczego".
Do podstawowych zagadnień, którymi zajmuje się etyka gospodarcza, należy moralna problematyka własności, pracy (w tym etyka zawodowa), wymiany (w tym etyka kupiecka), podziału dochodu społecznego, oszczędzania i konsumpcji. Za osobny dział etyki gospodarczej uważa się dziś etykę międzynarodowych stosunków gospodarczych, a także refleksję etyczną nad problemem ochrony naturalnego środowiska człowieka.
Etyka gospodarcza to centralny wątek całego a nauczania społecznego Kościoła od encykliki Rerum novarum (1891) do Sollicitudo rei socialis (1987). Charakterystyczna jest tu ewolucja ujęcia tej problematyki od aspektu wewnątrz-społecznego (klasowego) do ogólnoświatowego (międzynarodowego). http://www.cyf-kr.edu.pl/~zykalino/slownik_etyka_gospodarcza.htm
znani etycy: Anaksymenes i Epikur – hedonizm – system subiektywno-emotywistyczno-efektywistyczny Platon, Św. Augustyn, etyka chrześcijańska – systemy obiektywno-antynaturalistyczno-motywistyczne Arystoteles, Stoicyzm, Baruch Spinoza – systemy obiektywno-naturalistyczno-motywistyczne Nel Noddings – twórczyni etyki troski
1. zespół norm i ocen moralnych charakterystycznych dla danej zbiorowości społ. (np. grupy społecznej, klasy, warstwy, środowiska);
2. filozoficzna nauka o moralności, zajmująca się wyjaśnieniem i ustalaniem takich kategorii, jak dobro i zło, odpowiedzialność, sumienie, powinności oraz wytyczaniem zasad i norm moralnego postępowania. Dzieli się na aksjologię (teorię wartości) i deontologię (naukę o powinnościach). Obserwując rzeczywistość, można zauważyć, że istnieją ścisłe związki między moralnością ® polityką. Wyróżnić można cztery sposoby zachowania w zależności od przyjętych zasad:
a) nadrzędność norm moralnych nad politycznymi – zakłada, iż jednostka (polityk) powinna być wierna uznawanym zasadom moralnym;
b) nadrzędność polityki nad moralnością – oznacza, że interes polit. jest ważniejszy niż obowiązujące zasady moralne; makiawelizm;
c) polityka i moralność są niezależne (autonomiczne) – działanie polityczne tylko do pewnego stopnia poddane jest ocenie moralnej, a akceptowanie przez jednostkę autonomiczności polityki i moralności jest równoznaczne z jej odcinaniem się od spraw bieżącego życia społecznego i politycznego; klerkizm;
d) między celami polityki a zasadami moralnymi istnieje wzajemna więź – formy aktywności politycznej jednostki powinny być oceniane z punktu widzenia moralnego, ale zarazem normy moralne nie mogą hamować osiągnięcia celu politycznego.
Hasło opracowano na podstawie “Słownika Encyklopedycznego Edukacja Obywatelska” Wydawnictwa Europa. Autorzy: Roman Smolski, Marek Smolski, Elżbieta Helena Stadtmüller. ISBN 83-85336-31-1. Rok wydania 1999.
Etyki nie należy mylić z moralnością. Moralność to z formalnego punktu widzenia zbiór dyrektyw w formie zdań rozkazujących w rodzaju: "Nie zabijaj", których słuszności nie da się dowieść ani zaprzeczyć, gdyż zdania rozkazujące niczego nie oznajmiają. Celem etyki jest dochodzenie do źródeł powstawania moralności, badanie efektów jakie moralność lub jej brak wywiera na ludzi oraz szukanie podstawowych przesłanek filozoficznych, na podstawie których dałoby się w racjonalny sposób tworzyć zbiory nakazów moralnych. Poglądy etyczne przybierają zwykle formę teorii, na którą składa się zespół pojęć i wynikających z nich twierdzeń, na podstawie których można formułować zbiory nakazów moralnych. Teorie etyczne mogą być zarówno próbą udowadniania słuszności funkcjonujących powszechnie nakazów moralnych, jak i mogą stać w ostrej opozycji do powszechnej moralności, kwestionując zasadność części bądź nawet wszystkich aktualnie obowiązujących w danym społeczeństwie nakazów.
Współczesny podział teorii etycznych zaproponowany przez R. Carnapa:
* Ze względu na zakres obowiązywania norm moralnych:
o teorie obiektywistyczne – zakładają one, że normy etyczne mają charakter uniwersalny i można je wywieść z ogólnych założeń, a następnie zastosować do wszystkich ludzi.
o teorie subiektywistyczne – zakładają one, że normy etyczne są wytworem poszczególnych ludzi. Prowadzi to do wniosku, że jeśli istnieją jakieś wspólne normy, to są one wynikiem podobnej zawartości umysłów większości ludzi, lub nawet że nie ma czegoś takiego jak wspólne normy i każdy posługuje się swoim prywatnym systemem nakazów moralnych.
* Ze względu na źródło pochodzenia norm moralnych:
o naturalizm – systemy takie próbują wywodzić normy moralne z nauk przyrodniczych i ew. społecznych.
o antynaturalizm – systemy takie starają się dowodzić, że normy moralne muszą pochodzić z "góry", np. od Boga lub z przesłanek ściśle racjonalnych bez odnoszenia się do danych eksperymentalnych
o emotywizm – systemy te traktują nakazy moralne jako wyraz i przedłużenie ludzkich emocji, lub bardziej ogólnie jako efekt działania ludzkiej psychiki i w związku z tym nie ma sensu szukać ani naturalistycznych, ani antynaturalistycznych źródeł tych nakazów, a moralność jest po prostu jednym ze zjawisk psychologicznych.
* Ze względu na ocenę zachowań ludzi:
o motywizm – systemy motywistyczne zakładają, że o moralnej ocenie danego czynu decyduje przede wszystkim motyw. Według tych teorii nie można uznać czynu za moralnie słuszny, niezależnie od jego końcowego efektu, jeśli nie został podjęty z dobrą intencją.
o efektywizm – systemy efektywistyczne zakładają, że o moralnej ocenie danego czynu decyduje wyłącznie jego efekt. Jeśli czyn został dokonany bez intencji lub nawet ze złą intencją ale przyniósł dobry efekt, to można go uznać za moralnie słuszny.
o nominalizm – systemy takie abstrahują zarówno od motywu jak i efektu. Traktują one dobro i zło jako niedefiniowalne pojęcia pierwotne. Dobre w obrębie danego systemu moralnego jest po prostu to, co jest zgodne z nakazami tego systemu. Wobec tego ani motyw, ani efekt nie mają znaczenia w ocenie moralnej danego czynu, lecz po prostu zgodność tego czynu z nakazami moralnymi.
Do czasów współczesnych opracowano już praktycznie systemy etyczne będące wszystkimi możliwymi kombinacjami tych podziałów. Obecnie praca etyków koncentruje się głównie na analizowaniu i ewentualnym uprecyzyjnianiu istniejących już systemów. Szczególnie duże postępy odnotowuje się w etyce chrześcijańskiej i systemach nominalistycznych.
* Najbardziej znani etycy i systemy etyczne:
o Anaksymenes i Epikur – hedonizm – system subiektywno-emotywistyczno-efektywistyczny
o Platon, Św. Augustyn, etyka chrześcijańska – systemy obiektywno-antynaturalistyczno-motywistyczne
o Arystoteles, Stoicyzm, Baruch Spinoza – systemy obiektywno-naturalistyczno-motywistyczne
o Kartezjusz, Georg Wilhelm Friedrich Hegel – systemy obiektywno-antynaturalistyczno-efektywistyczne
o Jean-Jacques Rousseau i następcy – system obiektywistyczno-naturalistyczno-motywistyczny
o Immanuel Kant – system subiektywno-emotywistyczno-motywistyczny
o John Stuart Mill – utylitaryzm – system obiektywno-naturalistyczno-efektywistyczny
o Karol Marks – materializm dialektyczny – system subiektywno-naturalistyczno-nominalistyczny
o Fryderyk Nietzsche – system subiektywno-naturalistyczno-efektywistyczny
o Arthur Schopenhauer – system subiektywno-emotywistyczno-nominalistyczny
o Rudolf Carnap – opracowanie kilku różnych wersji etyki nominalistycznej i początek studiów porównawczych różnych systemów etycznych.
o Ayn Rand – twórczyni obiektywizmu, opartego na "racjonalnym zainteresowaniu sobą"
o Nel Noddings – twórczyni etyki troski
o Richard Hare – twórca preskryptywizmu
Etyki nie należy mylić z moralnością. Moralność to z formalnego punktu widzenia zbiór dyrektyw w formie zdań rozkazujących w rodzaju: "Nie zabijaj", których słuszności nie da się dowieść ani zaprzeczyć, gdyż zdania rozkazujące niczego nie oznajmiają. Celem etyki jest dochodzenie do źródeł powstawania moralności, badanie efektów jakie moralność lub jej brak wywiera na ludzi oraz szukanie podstawowych przesłanek filozoficznych, na podstawie których dałoby się w racjonalny sposób tworzyć zbiory nakazów moralnych. Poglądy etyczne przybierają zwykle formę teorii, na którą składa się zespół pojęć i wynikających z nich twierdzeń, na podstawie których można formułować zbiory nakazów moralnych. Teorie etyczne mogą być zarówno próbą udowadniania słuszności funkcjonujących powszechnie nakazów moralnych, jak i mogą stać w ostrej opozycji do powszechnej moralności, kwestionując zasadność części bądź nawet wszystkich aktualnie obowiązujących w danym społeczeństwie nakazów.
Pojęcie etyki zawodowej odnosi się przede wszystkim do norm postępowania danej grupy zawodowej (np. nauczycieli). W tym sensie etyka zawodowa jest etyką normatywną, starającą się opisać wzór osobowy pedagoga, cele etyczne zawodu, normy postępowania w praktyce pedagogicznej i typowe konflikty etyczne mogące się pojawić w praktyce zawodowej.
ETYKA GOSPODARCZA
Dział etyki szczegółowej zajmujący się moralną oceną działań gospodarczych człowieka (zarówno w aspekcie jednostkowym, jak i grupowym), a także oceną warunkujących te działania struktur i instytucji gospodarczych. Etyka gospodarcza jako uszczegółowienie etyki ogólnej nie może
pozostawać w sprzeczności z jej założeniami. Obie te dyscypliny mają ten sam przedmiot formalny (jakość moralna ludzkich czynów ukazana w perspektywie najwyższych i ostatecznych kryteriów dobra i zła), identyczną w zasadzie
metodę i takie same źródła (przyrodzone zdolności poznawcze człowieka i Objawienie). Różnica dotyczy jedynie stopnia ogólności przedmiotu materialnego (etyka ogólna zajmuje się czynami ludzkimi jako takimi).
Etyka gospodarcza jako szczegółowa dyscyplina etyczna zajmująca się określoną kategorią działań człowieka wymaga
nie tylko bliskiego kontaktu z własnym przedmiotem, ale także z wynikami
badań empirycznych, podejmowanych przez szczegółowe nauki społeczne (ekonomia, socjologia, psychologia społeczna).
Nadrzędnym kryterium wartościowania moralnego jest mająca swoje transcendentne źródła godność osoby ludzkiej ujmowanej zawsze we wspólnocie osób. Odnosi się to także do sfery życia gospodarczego, którego wszystkie aspekty powinny być mierzone według tego kryterium. Potwierdzają to słowa Konstytucji Gaudium et spes (n. 63): "Także w życiu gospodarczo-społecznym trzeba uszanować i podnosić godność osoby ludzkiej, pełne jej powołanie i dobro całego społeczeństwa. Człowiek bowiem jest twórcą, ośrodkiem i celem całego życia gospodarczego".
Do podstawowych zagadnień, którymi zajmuje się etyka gospodarcza, należy moralna problematyka własności, pracy (w tym etyka zawodowa), wymiany (w tym etyka kupiecka), podziału dochodu
społecznego, oszczędzania i konsumpcji. Za osobny dział etyki gospodarczej uważa się dziś etykę międzynarodowych stosunków gospodarczych, a także refleksję etyczną nad problemem ochrony naturalnego środowiska człowieka.
Etyka gospodarcza to centralny wątek całego a nauczania społecznego Kościoła od encykliki Rerum novarum (1891) do Sollicitudo rei socialis (1987). Charakterystyczna jest tu ewolucja ujęcia tej problematyki od aspektu wewnątrz-społecznego (klasowego) do ogólnoświatowego (międzynarodowego).
http://www.cyf-kr.edu.pl/~zykalino/slownik_etyka_gospodarcza.htm
znani etycy:
Anaksymenes i Epikur – hedonizm – system subiektywno-emotywistyczno-efektywistyczny
Platon, Św. Augustyn, etyka chrześcijańska – systemy obiektywno-antynaturalistyczno-motywistyczne
Arystoteles, Stoicyzm, Baruch Spinoza – systemy obiektywno-naturalistyczno-motywistyczne
Nel Noddings – twórczyni etyki troski
1. zespół norm i ocen moralnych charakterystycznych dla danej zbiorowości społ. (np. grupy społecznej, klasy, warstwy, środowiska);
2. filozoficzna nauka o moralności, zajmująca się wyjaśnieniem i ustalaniem takich kategorii, jak dobro i zło, odpowiedzialność, sumienie, powinności oraz wytyczaniem zasad i norm moralnego postępowania. Dzieli się na aksjologię (teorię wartości) i deontologię (naukę o powinnościach). Obserwując rzeczywistość, można zauważyć, że istnieją ścisłe związki między moralnością ® polityką. Wyróżnić można cztery sposoby zachowania w zależności od przyjętych zasad:
a) nadrzędność norm moralnych nad politycznymi – zakłada, iż jednostka (polityk) powinna być wierna uznawanym zasadom moralnym;
b) nadrzędność polityki nad moralnością – oznacza, że interes polit. jest ważniejszy niż obowiązujące zasady moralne; makiawelizm;
c) polityka i moralność są niezależne (autonomiczne) – działanie polityczne tylko do pewnego stopnia poddane jest ocenie moralnej, a akceptowanie przez jednostkę autonomiczności polityki i moralności jest równoznaczne z jej odcinaniem się od spraw bieżącego życia społecznego i politycznego; klerkizm;
d) między celami polityki a zasadami moralnymi istnieje wzajemna więź – formy aktywności politycznej jednostki powinny być oceniane z punktu widzenia moralnego, ale zarazem normy moralne nie mogą hamować osiągnięcia celu politycznego.
Hasło opracowano na podstawie “Słownika Encyklopedycznego Edukacja Obywatelska” Wydawnictwa Europa. Autorzy: Roman Smolski, Marek Smolski, Elżbieta Helena Stadtmüller. ISBN 83-85336-31-1. Rok wydania 1999.