Question

1. Z których praw i wolności korzystasz Ty i Twoja rodzina

Answer 1

I. POJĘCIE PRAW I WOLNOŚCI OBYWATELSKICH


Prawa i wolności obywatelskie to rodzaj praw przysługujących jednostce i upoważniających ją do domagania się od państwa podjęcia lub powstrzymania się od określonych działań. Upoważnienie to obowiązuje od momentu nabycia obywatelstwa. Prawa i wolności obywatelskie wiążą jednostkę z systemem politycznym i czynią z niej członka wspólnoty politycznej. Zagwarantowanie jednostce możliwości realizacji swych interesów poprzez stworzenie konstrukcji praw obywatelskich jest jednym ze standardów nowożytnej koncepcji demokracji .
W doktrynie ukształtowało się kilka uzasadnień praw i wolności obywatelskich. Dwie z nich mają szczególne znaczenie. Są to: prawa natury i prawa drugiej generacji .
Koncepcja praw natury stoi na stanowisku, że uniwersalne w swej treści uprawnienia jednostek, takie jak np. prawo do życia, wolności lub szczęścia, istnieją niezależnie od jakiejkolwiek władzy. Zadaniem państwa jest ochrona tych praw, która sprowadza się do ich uznania w prawie stanowionym. Pierwszymi państwami, które urealniły ten postulat, poprzez wydanie deklaracji praw człowieka i obywatela, były USA w 1776 roku i Francja w 1789 roku .
W doktrynie praw i wolności obywatelskich wyróżnia się:
a) wolności osobiste - zabezpieczające jednostkę przed nadmierną ingerencją państwa w jej życie prywatne. Do wolności osobistych zalicza się prawo do życia, wolność osobistą, prawo do własności, wolność sumienia i wyznania, wolność wypowiedzi, swobodę wyboru miejsca pobytu i poruszania się oraz tajemnicę korespondencji;
b) prawa polityczne – gwarantujące jednostce nieskrępowany udział w życiu politycznym.
Wyrażają one status aktywny jednostek. Należą do nich przede wszystkim czynne i bierne prawo wyborcze, prawo zrzeszania się, prawo do skargi na organy państwa oraz prawo do rzetelnej informacji;
c) prawa socjalne i ekonomiczne, prawa odnoszące się do statusu pozytywnego jednostki i obejmują m. in. Prawo do pracy, nauki ochrony zdrowia oraz do opieki socjalnej. Są nazywane często prawami drugiej generacji, jako że pojawiły się w długi czas po wysunięciu postulatu zagwarantowania wolności osobistych i praw politycznych .

W ostatnim okresie prowadzone są dyskusje o tzw. prawach trzeciej generacji. Postuluje się w nich, m.in. możliwości domagania się nieskażonego środowiska naturalnego.


II. GENEZA PRAW I WOLNOŚCI OBYWATELSKICH

Status prawny jednostki rozwinięty jest w doktrynie praw człowieka, która w nowoczesnej postaci skrystalizowała się w Europie w okresie walk burżuazji z monarchią absolutną. Koncepcja praw człowieka opierała się wtedy na prawie natury i na założeniu, że każda jednostka ludzka jest dysponentem określonej liczby przyrodzonych jej praw .
Wydatny impuls dla rozwoju doktryny praw człowieka dały procesy zachodzące w społeczeństwach XX wieku, w tym umacnianie roli i znaczenia państwa oraz coraz częstsza obecność państwa i prawa w życiu obywateli. Wzmacniać się może wtedy poczucie bezpieczeństwa prawnego obywateli, zagrożone może być jednak dążenie jednostek ludzkich do wolności i swobody.


III. PODZIAŁ PRAW OBYWATELSKICH

Ogólnie prawa te możemy podzielić na:
- wolności obywatelskie (nietykalność osobista, nienaruszalność własności, mienia, korespondencji, wolności sumienia, wyznania, słowa i druku, zgromadzeń),
- prawa społeczno – ekonomiczne (prawo do pracy, do wypoczynku, do ochrony zdrowia, prawo do nauki, itd.),
- prawa polityczne (prawo do zrzeszania się, prawo wyborcze, prawo do zgłaszania kandydatów na posłów i senatorów).


IV. OCHRONA PRAW OBYWATELSKICH

Wiek XX unaocznił różnorodne zagrożenia bezpośrednie dla jednostki ludzkiej i jej praw, jak zbrodnie ludobójstwa i apartheidu, zbrodnie polityczne, stosowanie tortur, itd. Po II wojnie światowej uwidoczniła się potrzeba stworzenia międzynarodowego systemu ochrony praw człowieka. W tym duchu uchwalona zostaje „Powszechna Deklaracja Praw Człowieka”, przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych 10 grudnia 1948 roku, uzupełniona „Międzynarodowym Pakietem Praw Obywatelskich i Politycznych” oraz „Międzynarodowym Pakietem Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych uchwalonych na XXI sesji ONZ .
Obok organizacji i aktów prawnych o charakterze globalnym powstają także organizacje o skali regionalnej. Najwcześniej dokonało się to w obrębie rady Europy ( Europejska Konwencja Praw Człowieka z 1950 roku oraz Europejska Karta Praw Socjalnych ).
Istotne znaczenie dla poszanowania praw człowieka ma działalność różnorodnych, wyspecjalizowanych w tej dziedzinie organizacji pozarządowych. Jedną z najbardziej zasłużonych ( pokojowa Nagroda Nobla w 1977 roku ) jest Amnesty International, mająca ponad 700 członków i osób wspierających, zrzeszonych w trzech tysiącach grup w 150 krajach.


V. PRAWA OBYWATELSKIE WE WSPÓŁCZESNEJ POLSCE

Na początku zasad ogólnych Konstytucji zapisano: „Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności praw człowieka i obywatela”. Według konstytucji ochrona nienaruszalności godności człowieka jest obowiązkiem władz publicznych. „Wolność człowieka podlega ochronie prawnej” .
Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej wprowadza jako podstawę relacji pomiędzy jednostką a państwem podmiotowość jednostki we wszystkich sferach życia. Konstytucyjna koncepcja praw człowieka oparta została na liberalnej teorii praw jednostki.
Obecna konstytucja wyróżnia oprócz praw obywatela, prawa człowieka, traktując je jako pierwotne wobec państwa. Kategorie praw i wolności zawarte w rozdziale II dzielą je na:
- prawa obywatelskie
- prawa polityczne
- prawa ekonomiczne, społeczne i kulturalne

Konstytucja zapewnia także realizacje praw jednostki przez gwarancje prawne i materialne. Każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej. Ustawa ta nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych praw lub wolności.