Question

Znajdź informacje o pierwszym przekładzie Biblii z łaciny na j. polski i napisz o nim krótką notatke.

Answer 1

Najstarszym polskim wydaniem Starego i Nowego Testamentu była Biblia królowej Zofii, która powstała z inicjatywy czwartej żony Władysława Jagiełły. Opracował ją w latach 1453-61 Jędrzej z Jaszowic w oparciu o Wulgatę i czeskie tłumaczenia Pisma Świętego. W sto lat później ukazał się kolejny polski przekład całego Pisma Świętego zwany Biblią Leopolity. Pod tym imieniem krył się krakowski profesor Jan Nicz, który nie podał pełnego nazwiska z obawy przed władzami kościelnymi, które w tych wiekach zakazywały wydawania Biblii w językach narodowych. Pierwszym polskim przekładem z języków oryginalnych była Biblia Brzeska (zwana też Biblią Pińczowską), która ukazała się w 1563 roku. Tłumaczenia podjął się sprzyjający Reformacji Jan Łaski, a dokończył je zespół uczonych pod kierunkiem Grzegorza Orszaka. Sponsorem tego wydania był protestant Mikołaj Radziwiłł Czarny. Niestety Biblia Brzeska szybko stała się białym krukiem, bo jego syn, zwany Radziwiłłem Sierotką, "nawrócony" przez jezuitów, wykupił wszystkie jej egzemplarze i spalił na rynku w Wilnie. Kolejnym całościowym przekładem Pisma na język polski była Biblia Jakuba Wujka. Ksiądz J. Wujek z Wągrowca (1540-97) był zdolnym teologiem i pisarzem. Znał grekę i łacinę, a także hebrajski. Krępowały go jednak wymagania soboru trydenckiego (1545-63), które pozwalały tłumaczyć Pismo Święte wyłącznie z łacińskiej Wulgaty, co oddalało tłumacza od języków oryginalnych. Jakub Wujek korzystał z nich jednak po cichu, co sygnalizował na marginesie i w komentarzu, na czym jego tłumaczenie bardzo zyskało. Niestety, ten wysiłek w dużej mierze poszedł na marne, bo jezuiccy cenzorzy kazali usunąć wszelkie odchylenia od tekstu Wulgaty. Wujek na te zmiany nie przystał, toteż jego przekład nie ukazał się drukiem. Dopiero po jego śmierci jeden z cenzorów, ks. Stanisław Grodzicki, wprowadził te zmiany i wydał Biblię Jakuba Wujka w 1599 roku. Mimo zbędnej cenzury, która zepsuła dzieło J. Wujka, jego ścisły przekład stanowił wielkie osiągnięcie i należy do najpiękniejszych zabytków literatury polskiej. Następnym polskim tłumaczeniem całego Pisma Świętego z języków oryginalnych była Biblia Gdańska. Praca nad nią trwała od 1600 po 1626 rok. Ten do niedawna ulubiony przekład polskich protestantów ukazał się drukiem w Gdańsku w 1632 roku.