Question

Zasady powoływania i działania spółdzielni.

minimum 1,5 strony A4.

Answer 1

SPÓŁDZIELNIE

1. Istota.

Działalność gospodarcza może być prowadzona w formie spółdzielni na podstawie ustawy z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (Dz. U. z 2003 r. nr 188, poz. 1848 z późn. zm.).

Spółdzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób (mogą to być osoby fizyczne, jak i osoby prawne, np. spółki z o.o. itp.). Spółdzielnia może prowadzić działalność społeczną, kulturalna i oświatową zarówno na rzecz swoich członków jak i ich środowiska. Majątek należący do spółdzielni jest prywatną własnością członków. Skład osobowy spółdzielni i jej fundusz udziałowy mogą się zmieniać. Spółdzielnię może założyć co najmniej 10 osób fizycznych (spółdzielnię produkcji rolnej i spółdzielnię socjalną - 5 osób) lub co najmniej 3 osoby prawne. Założyciele uchwalają statut spółdzielni oraz dokonują wyboru organów spółdzielni. W myśl statutu należy to do kompetencji walnego zgromadzenia lub komisji organizacyjnej w, której skład wchodzą 3 osoby. Następnie zarząd spółdzielni występuje do sądu rejestrowego z wnioskiem o wpisanie do Krajowego Rejestru Sądowego. Spółdzielnia nabywa osobowość prawną z chwilą wpisania do rejestru.

2. Powstanie.

Osoby zamierzające założyć spółdzielnię uchwalają statut, potwierdzając jego przyjęcie przez złożenie pod nim swoich podpisów. Spółdzielnia działa na podstawie przepisów prawa oraz statutu, przyjętego przez założycieli. Statut spółdzielni powinien zawierać:
• nazwę,
• siedzibę,
• przedmiot działalności,
• okres, na jaki założono spółdzielnie, o ile założono ją na czas określony,
• wysokość wpisowego i zasady wnoszenia udziałów,
• prawa i obowiązki członków,
• zasady przyjmowania członków,
• zasady zwoływania walnych zgromadzeń,
• zasady powoływania członków organów spółdzielni,
• zasady podziału nadwyżki bilansowej,
• inne, przewidziane prawem postanowienia.
Wszelkie zmiany dotyczące statutu wymagają uchwały walnego zgromadzenia podjętej większością 2/3 głosów. Zarząd zobowiązany jest daną zmianę w statucie zgłosić w ciągu trzydziestu dni od daty jej podjęcia do sądu rejestrowego załączając dwa odpisy protokołu walnego zgromadzenia.

3. Członkowie ich prawa i obowiązki.

Członkiem spółdzielni może być każda osoba fizyczne, która posiada pełną zdolność do czynności prawnych (statut może dopuszczać wyjątki od tej zasady, jednak osoby bez pełnej zdolności nie mogą być członkami organów spółdzielni, a w walnym zgromadzeniu biorą udział przez swoich przedstawicieli ustawowych). Warunkiem uzyskania członkostwa jest złożenie pisemnej deklaracji zgodnej z wymaganiami ustawy i statutu. Założyciele spółdzielni stają się jej członkami w momencie rejestracji spółdzielni, a przystępujący do spółdzielni
w terminie późniejszym - po podjęciu uchwały o ich przyjęciu przez wyznaczony statutem organ spółdzielni. Członek spółdzielni ma obowiązek wniesienia wpisowego oraz udziałów stosownie do postanowień statutu. Uczestniczy on w stratach tylko do wysokości zadeklarowanych udziałów i nie odpowiada wobec wierzycieli spółdzielni za jej zobowiązania. Statut może też przewidywać obowiązek wnoszenia wkładów na własność spółdzielni lub do korzystania z nich przez spółdzielnię na podstawie innego stosunku prawnego. Bez względu na wysokość wkładów i ilość udziałów każdemu członkowi spółdzielni przysługuje tylko jeden głos (wyjątkiem jest spółdzielnia, w której członkami są wyłącznie osoby prawne - statut może wtedy wprowadzać inne zasady ustalania liczby głosów poszczególnych członków).

4. Organy zarządzające spółdzielnią.

Organami spółdzielni są walne zgromadzenie, rada nadzorcza, zarząd oraz w spółdzielniach, w których walne zgromadzenie zastąpione jest przez zebranie przedstawicieli (są to zwykle spółdzielnie o dużej liczbie członków) - zebrania grup członkowskich. Walne zgromadzenie zwołuje zarząd przynajmniej raz w roku w ciągu 6 miesięcy po upływie roku obrachunkowego. Mogą w nim brać udział, z głosem doradczym, przedstawiciele związku rewizyjnego, w którym spółdzielnia jest zrzeszona lub Krajowej Rady Spółdzielczej. Ustawa określa sprawy, należące do wyłącznej kompetencji walnego zgromadzenia. Są to m.in. uchwalanie kierunków rozwoju działalności spółdzielni, rozpatrywanie sprawozdań rady, zatwierdzanie sprawozdań rocznych i sprawozdań finansowych, podejmowanie uchwał
w tych sprawach, udzielanie absolutorium członkom zarządu, rozpatrywanie wniosków polustracyjnych, podejmowanie uchwał: o podziale nadwyżki bilansowej lub sposobie pokrycia strat, o zbyciu nieruchomości, zakładu lub innej jednostki organizacyjnej,
o przystępowaniu do innych organizacji, o połączeniu, podziale lub likwidacji spółdzielni. Walne zgromadzenie określa także wysokość zobowiązań, jakie spółdzielnia może zaciągać, rozpatruje odwołania od uchwał rady w postępowaniu wewnątrz-spółdzielczym, podejmuje uchwały w sprawie przystąpienia lub wystąpienia ze związku spółdzielni, wybiera delegatów na zjazd związku, w którym spółdzielnia jest zrzeszona. Statut może określać inne sprawy,
w których decyzje może podejmować wyłącznie walne zgromadzenie.

Rada nadzorcza sprawuje nadzór nad działalnością spółdzielni. Rada składa się co najmniej
z trzech członków, którymi mogą być wyłącznie członkowie spółdzielni.

Zarząd kieruje działalnością spółdzielni oraz reprezentuje ją na zewnątrz i podejmuje decyzje, które nie są zastrzeżone w ustawie lub statucie innym organom. Zarząd wybiera i odwołuje
(w zależności od postanowień statutu), walne zgromadzenie lub rada nadzorcza. Z członkami zarządu rada nawiązuje stosunek pracy na podstawie umowy o pracę lub powołania.
W spółdzielniach pracy zatrudnienie następuje na podstawie spółdzielczej umowy o pracę.
Oświadczenia woli za spółdzielnię składają dwaj członkowie zarządu lub jeden członek
i pełnomocnik. W spółdzielniach o zarządzie jednoosobowym oświadczenia woli mogą
składać także dwaj pełnomocnicy.

5. Stosunki majątkowe i odpowiedzialność.

Spółdzielnia prowadzi działalność gospodarczą na zasadach rachunku ekonomicznego przy zapewnieniu korzyści członkom spółdzielni. Spółdzielnia odpowiada za swoje zobowiązania całym swoim majątkiem. Zysk spółdzielni, po pomniejszeniu o podatek dochodowy i inne obciążenia, stanowi nadwyżkę bilansową. Jest ona dzielona na podstawie uchwały walnego zgromadzenia. Jeśli fundusz zasobowy nie osiąga wysokości wniesionych udziałów, co najmniej 5% nadwyżki przeznacza się na zwiększenie tego funduszu. Zasady podziału nadwyżki między członków spółdzielni określa statut.

Spółdzielnia ma obowiązek tworzyć następujące fundusze własne:
• udziałowy (powstający z wpłat udziałów członków, odpisów z podziału nadwyżki bilansowej i innych źródeł),
• zasobowy (z wpłat wpisowego, części nadwyżki bilansowej oraz innych źródeł).
Spółdzielnie mogą tworzyć inne fundusze własne, przewidziane w odrębnych przepisach oraz
statucie.

Każda spółdzielnia obowiązana jest przynajmniej raz na trzy lata poddać się lustracyjnemu badaniu legalności, gospodarności i rzetelności działania. Lustrację przeprowadzają związki rewizyjne, do których należy spółdzielnia. Spółdzielnie nie zrzeszone zlecają odpłatne przeprowadzenie lustracji wybranemu związkowi rewizyjnemu lub Krajowej Radzie Spółdzielczej.

Spółdzielnie mogą zakładać związki rewizyjne i przystępować do takich związków. Celem związków rewizyjnych jest pomoc spółdzielniom w działalności statutowej. Przeprowadzają one lustracje spółdzielni, prowadzą działalność instruktażową, doradczą, szkoleniową oraz
reprezentują zrzeszone spółdzielnie wobec administracji państwowej i organów samorządu terytorialnego.

Najwyższym organem samorządu spółdzielczego jest Kongres Spółdzielczości, zwoływany co 4 lata. Naczelnym organem samorządu spółdzielczego jest Krajowa Rada Spółdzielcza.

6. Rozwiązanie i likwidacja.

Spółdzielnia przechodzi w stan likwidacji:
• z upływem okresu, na który ją utworzono,
• wskutek zmniejszenia się liczby członków poniżej wskazanej w statucie lub ustawie (jeśli nie uzupełniono jej w ciągu 1 roku),
• wskutek zgodnych uchwał walnych zgromadzeń zapadłych większością 3/4 głosów na dwóch kolejnych walnych zgromadzeniach w odstępie co najmniej 2 tygodni.
Uchwałę o postawieniu spółdzielni w stan likwidacji może podjąć także związek rewizyjny spółdzielni, jeśli:
• działalność spółdzielni wskazuje na rażące i uporczywe naruszanie prawa lub postanowień statutu,
• spółdzielnia została zarejestrowana z naruszeniem prawa,
• spółdzielnia co najmniej od roku nie prowadzi działalności gospodarczej.
W razie niewypłacalności spółdzielni (jeśli według sprawozdania finansowego ogólna wartość jej aktywów nie wystarcza na zaspokojenie wszystkich zobowiązań) następuje ogłoszenie jej upadłości.

7. Przepisy szczególne dla spółdzielni produkcji rolnej, spółdzielni kółek rolniczych, spółdzielni pracy, mieszkaniowych i socjalnych.

Przedmiotem działania spółdzielni produkcji rolnej (czyli rolniczych spółdzielni produkcyjnych i innych spółdzielni, których celem jest prowadzenie gospodarstwa rolnego) jest prowadzenie wspólnego gospodarstwa rolnego oraz działalność na rzecz indywidualnych gospodarstw rolnych członków. Taka spółdzielnia może również prowadzić inną działalność gospodarczą. Członkami spółdzielni mogą być rolnicy, będący właścicielami (dzierżawcami, posiadaczami itp.) gruntów rolnych oraz inne osoby, mające kwalifikacje przydatne do pracy w spółdzielni. Statut spółdzielni może przewidywać wniesienie przez członków posiadanych przez nich gruntów jako wkładu do spółdzielni. Możliwe są również wkłady pieniężne. Zdolni do pracy członkowie spółdzielni mają prawo i obowiązek pracować w spółdzielni
w rozmiarze ustalanym corocznie przez zarząd. Przedmiotem działalności gospodarczej spółdzielni kółek (usług) rolniczych jest świadczenie usług dla rolnictwa i innych usług dla środowiska wiejskiego.

Spółdzielnie pracy prowadzą wspólne przedsiębiorstwo w oparciu o osobistą pracę swoich członków.

Przedmiotem działalności spółdzielni mieszkaniowych jest zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych ich członków. Spółdzielnia przydziela członkom mieszkania w budynkach, stanowiących własność spółdzielni, buduje domy i przenosi na rzecz członków własność wybudowanych domów jednorodzinnych lub lokali oraz udziela pomocy członkom
w budowie domów mieszkalnych. Członkowie, w zależności od rodzaju wniesionego wkładu, uzyskują spółdzielcze prawo do lokalu: lokatorskie lub własnościowe. Spółdzielnia mieszkaniowa może także budować domy jednorodzinne i lokale mieszkalne w celu przeniesienia ich własności na rzecz członków. Prawo do takiego domu lub lokalu jest dziedziczne, zbywalne i podlega egzekucji. Dotyczy to także spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego.

Przedmiotem działalności spółdzielni socjalnej jest prowadzenie wspólnego przedsiębiorstwa w oparciu o osobistą pracę członków w celu zawodowej i społecznej integracji przez osoby bezrobotne, w rozumieniu przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy; niepełnosprawnych, w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz osoby, o których mowa w art. 1 ust. 2 pkt 1-4, 6 i 7 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym.

8. Ustawa o spółdzielniach socjalnych
27 kwietnia 2006 r. uchwalono ustawę o spółdzielniach socjalnych (DZ. U. 2006 Nr 94, poz. 651). Ustawa została ogłoszona 5 czerwca 2006 r., a weszła w życie 6 lipca 2006 r. Przyjęcie ustawy wynika z przekonania, że spółdzielnie socjalne stwarzają szansę na skuteczne rozwiązywanie problemów osób, które mają największe trudności z funkcjonowaniem w życiu społecznym i zawodowym (w tym głównie na rynku pracy). Ustawa uzupełnia istniejące regulacje w zakresie reintegracji społecznej i zawodowej. Zapewnia warunki do powstawania nowych podmiotów społeczno-gospodarczych, które staną się alternatywnymi miejscami pracy dla osób wymagający integracji społecznej.
Ustawa wpisuje się w realizację założeń Strategii Lizbońskiej oraz wspólnotowego programu przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu.

Najważniejsze cele ustawy o spółdzielniach socjalnych:
Wzmocnienie celów działalności Spółdzielnie socjalne mają służyć wypełnianiu zadań w zakresie społecznej i zawodowej reintegracji osób ją tworzących przez prowadzenie wspólnego przedsiębiorstwa. Całość nadwyżki bilansowej z działalności gospodarczej ma być przeznaczana na: fundusz zasobowy – nie mniej niż 40%, na cele związane z reintegracją społeczno-zawodową jej członków oraz cele związane z działalnością oświatowo-kulturalną – nie mniej niż 40%.
Grupy osób, mogących być założycielami • osoby bezrobotne w rozumieniu ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy,
• osoby, będące w katalogu grup o których wspomina ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym,
• niepełnosprawni, w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych.
Możliwość przekształceń dotychczasowych spółdzielni Projekt ustawy przewiduje możliwość przekształceń spółdzielni inwalidów i spółdzielni niewidomych w socjalne, lub też wydzielenie z tych dwóch pierwszych spółdzielni socjalnej.
Ułatwienia organizacyjne • tam gdzie nie ma 15 osób / członków spółdzielni socjalnej nie powołuje się rady nadzorczej,
• możliwość zatrudnienia osób o niezbędnych kwalifikacjach do prowadzenia działalności spółdzielni przy relacji 1:5 (1 “specjalista” na 5 członków spółdzielni),
• możliwość wykonywania pracy w spółdzielniach przez osoby skazane, bez prawa do członkostwa,
• możliwość angażowania wolontariuszy,
• możliwość refundacji składek na ubezpieczenia społeczne dla osób tworzących spółdzielnie,
• spółdzielnie socjalne mogą wykonywać zadania na rzecz administracji publicznej na zasadach określonych w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.
Likwidacja spółdzielni socjalnej • naruszenie zasad ustawy, zasady zarządzania spółdzielnią socjalną, zasady wykorzystywania nadwyżki bilansowej,
• przy likwidacji spółdzielni środki uzyskane ze sprzedaży jej majątku dzielone są w relacji: 20% członkowie oraz 80% Fundusz Pracy.

Spółdzielnia socjalna (podobnie jak i inne spółdzielnie, o których mówi prawo spółdzielcze) jest dobrowolnym zrzeszeniem osób, prowadzącym działalność gospodarczą w interesie swoich członków i w oparciu o ich osobistą pracę. Przedmiotem działalności spółdzielni socjalnej jest prowadzenie wspólnego przedsiębiorstwa w oparciu o osobistą pracę członków (art. 2 ust. 1 ustawy o spółdzielniach socjalnych). Do założenia spółdzielni socjalnej potrzeba co najmniej 5 osób.

Spółdzielnie socjalną mogą zakładać:
• osoby bezrobotne (czyli zarejestrowane w urzędzie pracy i spełniające inne kryteria opisane w ustawie o promocji zatrudnienia),
• osoby o których mówi ustawa o zatrudnieniu socjalnym,
• osoby niepełnosprawne w rozumieniu ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (czyli osoby, które mają orzeczenie o niepełnosprawności, niezdolności do pracy lub grupie inwalidzkiej).
Założyciele spółdzielni (wymienieni powyżej) muszą mieć pełną zdolność do czynności prawnych (założyciele nie mogą być więc niepełnoletni lub całkowicie ubezwłasnowolnieni). Jednak od członka (“niezałożyciela”) nie wymaga się takiej pełnej zdolności – wystarczy ograniczona zdolność do czynności prawnych (ograniczoną zdolność mają np. osoby częściowo ubezwłasnowolnione).
Praca w spółdzielni, a także zarządzanie spółdzielnią opiera się na wspólnym zaufaniu członków i bliskich relacjach. Sprzyja temu wielkość przedsięwzięcia – spółdzielnie socjalne nie powinny przekraczać 50 członków.
Powołując do życia spółdzielnię socjalną i nadając jej określoną nazwę, należy zawrzeć w nazwie sformułowanie “Spółdzielnia Socjalna”. Spółdzielcy uchwalają statut i rejestrują spółdzielnię w Krajowym Rejestrze Sądowym. Rejestracja jest bezpłatna - ustawa o spółdzielniach socjalnych zwalnia spółdzielców z obowiązku wniesienia opłaty za wpis do rejestru oraz z opłaty za ogłoszenie tego wpisu w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Do rejestracji spółdzielni potrzebne są dokumenty poświadczające, że założyciele spółdzielni to osoby:

• bezrobotne (na podstawie zaświadczenia z urzędu pracy),
• wymienione w ustawie o zatrudnieniu socjalnym (na podstawie zaświadczenia potwierdzającego spełnienie warunków o których mowa w art. 4 pkt 2 ustawy o spółdzielniach socjalnych czyli zaświadczenia z zakładu lecznictwa odwykowego, ośrodka pomocy społecznej, powiatowego centrum pomocy rodzinie, centrum integracji społecznej), lub
• niepełnosprawne (na podstawie zaświadczenia z powiatowego centrum pomocy rodzinie).

Środki na rozpoczęcie działalności spółdzielni mogą pochodzić z Funduszu Pracy. Środki takie przyznaje starosta (urząd pracy). Jest to pomoc jednorazowa.
• wysokość przyznanych bezrobotnemu środków nie może przekraczać 3-krotnego przeciętnego wynagrodzenia na jednego członka założyciela spółdzielni.
• wysokość przyznanych bezrobotnemu środków nie może przekraczać 2-krotnego przeciętnego wynagrodzenia na jednego członka przystępującego do spółdzielni socjalnej po jej założeniu.
Zasady przyznawania wsparcia założycielom spółdzielni socjalnej opisuje art. 46 ustawy o promocji zatrudnienia. Pomoc opisana w tym artykule przysługuje bezrobotnym oraz uczestnikom zajęć w centrum integracji społecznej (osobom opisanym w ustawie o zatrudnieniu socjalnym).
Pomoc z ustawy o promocji zatrudnienia nie przysługuje osobom niepełnosprawnym (trzeciej grupie wymienianej jako twórcy spółdzielni socjalnych). Oczywiście, niepełnosprawny otrzyma tę pomoc, jeśli posiada status osoby bezrobotnej, albo uczestniczył wcześniej w zajęciach CIS. Niepełnosprawny może też złożyć wniosek do starosty o udzielenie pożyczki. Taką możliwość zapisano w art. 12 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Zasady udzielania tych pożyczek reguluje rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z dn. 22 maja 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania, oprocentowania, spłaty, rozkładania na raty i umarzania pożyczek dla osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 1998 r., Nr 67, poz. 439 z późn. zm.). Starosta może udzielić pożyczki do wysokości trzydziestokrotnego przeciętnego wynagrodzenia. W przypadku wykorzystania pożyczki zgodnie z warunkami umowy zawartej ze starostą, pożyczka po 24 miesiącach działalności może zostać częściowo umorzona (do wysokości 50%). Pożyczki dla niepełnosprawnych planuje się zastąpić dotacją – czyli pomocą bezzwrotną (prawdopodobnie nastąpi to w drugiej połowie 2007 r.). Wysokość tej pomocy będzie zbliżona do kwoty, którą obecnie można umorzyć niepełnosprawnemu – beneficjentowi pożyczki (wysokość piętnastokrotnego przeciętnego wynagrodzenia).
Ustawa o spółdzielniach socjalnych wprowadziła dodatkowo m.in. następujące uprawnienia:
• zwalnia z podatku dochodowego dochody spółdzielni przeznaczane (wydatkowane w roku podatkowym) na społeczną i zawodową reintegrację jej członków,
• możliwość uczestniczenia w otwartych konkursach ofert na realizację zadań publicznych; podobną możliwość, opisaną w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, mają organizacje pozarządowe: stowarzyszenia, fundacje czy organizacje kościelne,
• możliwość korzystania z pracy/pomocy wolontariuszy.
Spółdzielcy mogą również liczyć na okresową (12 miesięcy) refundację kosztów składek ubezpieczeniowych.

Aspekt społeczny w działalności spółdzielni socjalnych.
Aspekt społeczny działania spółdzielni socjalnych wynika przede wszystkim z samej definicji spółdzielczości, ponieważ spółdzielnia jest zrzeszeniem ludzi, a nie kapitału. Z tego właśnie powodu spółdzielnie, pomimo tego, że są przedsiębiorstwami, należą do sektora ekonomii społecznej. Zysk w tych przedsiębiorstwach nie jest celem samym w sobie, jest instrumentem, który ma służyć osiągnięciu celu wyższego, czyli społecznego. Różnorodność kultur i uregulowań prawnych w poszczególnych państwach świata powoduje, że rozwój ruchu spółdzielczego przybiera różnorakie formy i struktury. W jednych krajach istnieją osobne ustawy o spółdzielniach (tak, jak we Włoszech czy w Polsce), w innych przepisy dotyczące spółdzielni są wpisane w inne ustawy, a w niektórych nie ma takich uregulowań w ogóle. Istotne jest jednak to, że dla całego międzynarodowego ruchu spółdzielczego wspólne są wartości i zasady. Są one określone w Deklaracji Spółdzielczej Tożsamości przyjętej przez Jubileuszowy Kongres Międzynarodowego Związku Spółdzielczego.
Międzynarodowy Związek Spółdzielczy jest niezależną, pozarządową organizacją, która zrzesza, reprezentuje i służy spółdzielczości na całym świecie. Powstała w 1895 r. i w chwili obecnej posiada 222 organizacje członkowskie z 91 krajów świata, które aktywne są we wszystkich sektorach gospodarczych (http://www.ica.coop). Definicję spółdzielni określa Deklaracja Spółdzielczej Tożsamości uchwalona w Manchesterze, w dniach 20–22 września 1995 r. Według Deklaracji “spółdzielnia jest autonomicznym zrzeszeniem osób, które zjednoczyły się dobrowolnie w celu zaspokojenia swoich wspólnych aspiracji i potrzeb ekonomicznych, społecznych i kulturalnych poprzez współposiadane i demokratycznie kontrolowane przedsiębiorstwo; spółdzielnie opierają swoją działalność na wartościach samopomocy, samo-odpowiedzialności, demokracji, sprawiedliwości i solidarności. Zgodnie z tradycjami założycieli ruchu spółdzielczego członkowie spółdzielni wyznają wartości etyczne, uczciwości, otwartości, odpowiedzialności społecznej i troski o innych”.

Międzynarodowy Związek Spółdzielczy wypracował i przyjął również międzynarodowe zasady spółdzielcze, które stanowią wytyczne, za pomocą których spółdzielnie wprowadzają swoje wartości w praktykę. Brzmią one następująco:

Pierwsza zasada: dobrowolnego i otwartego członkostwa.
Spółdzielnie są organizacjami dobrowolnymi, otwartymi dla wszystkich osób, które są zdolne do korzystania z ich usług oraz gotowe są ponosić związaną z członkostwem odpowiedzialność, bez jakiejkolwiek dyskryminacji z powodu różnicy płci, społecznej, rasowej, politycznej czy religijnej.

Druga zasada: demokratycznej kontroli członkowskiej.
Spółdzielnie są demokratycznymi organizacjami kontrolowanymi przez swoich członków, którzy aktywnie uczestniczą w określaniu swojej polityki i podejmowaniu decyzji. Mężczyźni i kobiety pełniący funkcje przedstawicielskie z wyboru są odpowiedzialni wobec członków. W spółdzielniach szczebla podstawowego członkowie mają równe prawa głosu (jeden członek – jeden głos), zaś spółdzielnie innych szczebli również zorganizowane są w sposób demokratyczny.
Zasada “jeden członek – jeden głos” jest praktycznym potwierdzeniem tezy, iż spółdzielnie są zrzeszeniami osób, a nie kapitału, gdyż w trakcie walnego zgromadzenia każdy członek spółdzielni posiada jeden głos, niezależnie od ilości posiadanych udziałów.

Trzecia zasada: ekonomicznego uczestnictwa członków.
Członkowie uczestniczą w sposób sprawiedliwy w tworzeniu kapitału swojej spółdzielni i demokratycznie go kontrolują. Co najmniej część tego kapitału jest zazwyczaj wspólną własnością spółdzielni. Jeżeli członkowie otrzymują jakąś rekompensatę od kapitału wniesionego jako warunek członkostwa, jest ona zazwyczaj ograniczona. Członkowie przeznaczają nadwyżki na jeden lub wszystkie spośród następujących celów: na rozwój swojej spółdzielni, jest to możliwe przez tworzenie funduszu rezerwowego, z którego przynajmniej część powinna być niepodzielna; na korzyści dla członków spółdzielni proporcjonalnie do ich transakcji ze spółdzielnią; na wspieranie innych dziedzin działalności zaaprobowanych przez członków.

Czwarta zasada: autonomii i niezależności.
Spółdzielnie są autonomicznymi organizacjami wzajemnej pomocy kontrolowanymi przez swoich członków. Jeżeli zawierają porozumienia z innymi organizacjami, włączając w to rządy, lub pozyskują swój kapitał z zewnętrznych źródeł, to czynią to tylko na warunkach zapewniających demokratyczną kontrolę przez swoich członków oraz zachowanie swojej spółdzielczej autonomii.

Piąta zasada: kształcenia, szkolenia i informacji.
Spółdzielnie zapewniają możliwość kształcenia i szkolenia swoim członkom, osobom pełniącym funkcje przedstawicielskie z wyboru, menedżerom i pracownikom tak, aby mogli oni efektywnie przyczyniać się do rozwoju swoich spółdzielni. Informują one ogół społeczeństwa, a zwłaszcza młodzież i osoby kształtujące opinię społeczną, o istocie spółdzielczości i korzyściach z nią związanych.


Szósta zasada: współpracy między spółdzielniami.
Spółdzielnie w najbardziej efektywny sposób służą swoim członkom i umacniają ruch spółdzielczy poprzez współpracę w ramach struktur lokalnych, krajowych, regionalnych i międzynarodowych.

Siódma zasada: troski o społeczność lokalną.
Spółdzielnie pracują na rzecz właściwego rozwoju społeczności lokalnych, w których działają, poprzez prowadzenie polityki zarobkowej. Zasady te mają swoje odzwierciedlenie w ustawie Prawo spółdzielcze z 16 września 1982 r.



Podstawa prawna:
1. Ustawa z dnia16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (Dz. U. z 2003 r. nr 188, poz. 1848 z późn. zm.).
2. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych (DZ. U. 2006 Nr 94, poz. 651).
3. Ustawa z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w zakresie osób bezrobotnych (Dz. U. z 2004r., Nr 99, poz. 1001 z późn.zm.).
4. Ustawa z 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (Dz. U. z 2003r., Nr 122, poz. 1143 z późn. zm).
5. Ustawa z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.
6. Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2003r., Nr 96, poz. 873 z późn; zm.).
7. Ustawa z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2004r., Nr 173, poz. 1807 z późn. zm.).
8. Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 26 października 2004 r. w sprawie wzorów dokumentów niezbędnych do utworzenia spółdzielni socjalnej (Dz. U. Nr 240, poz. 2412).