Question

Wymień przykłady sprzeczności między prawem Rzeczpospolitej Polskiej a prawem naturalnym .

bardzo proszę o pomoc , chodzi o to że np , prawo polskie zgadza się w pewnym sensie na aborcje a prawo naturalne nie .

Answer 1

Normy społeczne – reguły postępowania w społecznościach, które w określonych sytuacjach wyznaczają określony sposób zachowania, tzn. normują zachowanie.

W europejskim kręgu kulturowym za naczelną cechę prawa uważa się jego normatywny charakter. Prawem są więc normy (reguły, zasady, przykazania), co oznacza, że pewne wzory zachowań uznaje się za obowiązujące, wiążące do określonego sposobu postępowania.

Wypowiedź, która wyraża skierowane do danej osoby żądanie określonego zachowania się jest wypowiedzią normatywną(powinnościową). Jeżeli wypowiedzi normatywnej towarzyszy specyficzny kontekst społeczny w postaci rzeczywistej woli jakiegoś podmiotu zrealizowania wskazanego wzoru zachowania, staje się ona normą. Gdy autorem wypowiedzi jest jednostka, będzie to norma indywidualna, tak jak w przypadku zakazu konkretnego zachowania się sformułowanego np. przez ojca wobec syna. Jeżeli natomiast wsparcie dla normy udzielane jest przez zbiorowość, mówimy o normach społecznych.

Zbiór obowiązujących norm społecznych tworzy system normatywny. Podstawowym systemem normatywnym jest system prawny.

Mówiąc, że funkcjonujące w społeczeństwie normy mają charakter społeczny, mamy na myśli 3 aspekty:

1) systemy tworzone przez ludzi (społeczeństwo je tworzy w toku rozwoju społecznego); społeczeństwo jest źródłem norm w nim funkcjonujących

2) normy mają charakter powszechny, ogólny i abstrakcyjny (tzn. iż do każdego abstrakcyjnie pojmowanego członka społeczeństwa, znajdującego się w sytuacji, której norma dotyczy-skierowany jest określony zakaz lub nakaz określonego zachowania)

3) modyfikacja norm jest rezultatem funkcjonowania społeczeństwa, dostosowywaniem się do zmieniających się stosunków społecznych


Podział norm społecznych:
· nie związane bezpośrednio z państwem
normy moralne
normy obyczajowe
normy religijne
normy estetyczne
· bezpośrednio związane z funkcjonowaniem państwa
normy prawne
normy polityczne


Normy moralne – kwalifikują zachowania ludzkie jako dobre i złe, sprawiedliwe lub niesprawiedliwe. Sankcja: indywidualna (wyrzuty sumienia, samokrytyka) zbiorowe (odrzucenie jednostki, krytyka)

Normy obyczajowe – składają się na system norm obyczajowych; rozpatrujemy z punktu widzenia kryterium „wypada – nie wypada”; utrwalenie pewnego zwyczaju postępowania, który został przyjęty jako powszechny w stosowaniu; np. nie przestrzeganie w konserwatywnym środowisku wiejskim jakiegoś święta religijnego
Sankcja – społeczna polegająca na odtrąceniu przez grupę.

Normy religijne – związane z systemem obyczajowym i moralnym. Normy określające sposób postępowania rozpatrujemy z punktu widzenia kryterium wiary. Są często zapisane, dość sformalizowane, zbliżają się w swej formie do norm prawnych (charakter heteronomiczny - narzucone).
Sankcja – np. wykluczenie ze społeczności kościelnej.
Zasada republikańskiego państwa – rozdział władzy kościelnej od władzy państwowej przy zachowaniu np. równouprawnienia. Gdy zanika granica pomiędzy władzami mówimy o zagrożeniu teokratycznym.

Normy estetyczne – wyznaczają sposób postępowania, który rozpatrujemy z punktu widzenia kryterium „piękna - brzydoty”. Szczególnie widoczne w chwili wyborów (polityka) – marketing wyborczy.

Normy polityczne – normy określające sposób postępowania osób sprawujących lub wpływających na władzę (głównie o kręgu podmiotowego – rząd, prezydent). Utrwalone normy zwyczajowe powszechne jako powtarzana praktyka.
Konwenanse konstytucyjne – reguły zwyczajowe określające sposób postępowania władzy, co staje się praktyką (np. Wielka Brytania).
Sankcja – wykluczenie z partii, dymisja ze stanowiska.

Normy prawne – są stanowione przez organy państwowe lub też normy przez państwo sankcjonowane; państwo uznaje je za „tworzone” przez siebie, stoi za nimi autorytet państwa i sankcje włącznie przymusem, w przypadku nie stosowania się do nich adresata. Są bardziej precyzyjne od innych norm (zarówno, co do adresata jak i sankcji).


2. Różnice między normą moralną a normą prawną


System moralny – system norm moralnych, które wyznaczają sposób postępowania człowieka z punktu widzenia kryterium „dobra - zła” (zmieniają się w czasie). W każdym społeczeństwie istnieje zespół norm moralnych wspólnych dla całego społeczeństwa. Podstawową zasadą państwa demokratycznego jest zasada pluralizmu (wolność, istnienie wielu moralności). Nauką zajmującą się moralnością jest etyka.

Różnice między prawem a moralnością zakładając że patrzymy na czystą normę moralną i czystą normą prawną (różnice wskazała Maria Osowska – „Podstawy nauki o moralności”):
a) inny sposób powstawania obu systemów (normy moralne – w wyniku procesu długotrwałego rozwoju społeczeństwa; normy prawne – jednorazowy akt działania władzy publicznej lub państwowej);
b) inny sposób w jaki dowiadujemy się o obowiązywaniu danych norm (moralne – przekazywanie z pokolenia na pokolenie, wychowanie, socjologizacja, proces wychowawczy; prawo – „nieznajomość prawa nie usprawiedliwia”, powszechna znajomość prawa –akty prawne: konstytucja, ustawy, rozporządzenia);
c) charakter obowiązywania ( moralne – charakter autonomiczny; aby norma nas wiązała musimy ją zaakceptować, przyjąć do własnego sumienia, wymóg zaakceptowania, jednostkowy system moralny; prawne – charakter heteronomiczny, wiąże niezależnie od tego czy ją uznajemy czy nie za słuszną, zostało wymuszone przez twórców prawa);
d) sposób sformułowania
moralne – nie jest wyrazista, niepisana, ustna z pokolenia na pokolenie, brak formalnego charakter; dyspozycja – reguła zachowania;
prawne – sformalizowana budowa, spisana w systemie prawa stanowionego (artykuł, paragraf w akcie prawnym). Składają się z 3 elementów:
- hipoteza – opis okoliczności w której może znaleźć się adresat normy prawnej;
- dyspozycja – reguła zachowania skierowana do adresata z hipotezy o ile znajduje się on w warunkach z hipotezy;
- sankcja – określenie dolegliwości która może spotkać adresata okoliczności o ile nie zachowa się zgodnie z normą (regułami) w dyspozycji, a był w warunkach hipotezy (ma zastosowanie gdy zostaną naruszone zakaz i nakaz).
e) różnica w sankcji
moralne – wyrzuty sumienia (sankcje jednostkowe), sankcje rozsiane, rozproszone, niezinstytucjonalizowane;
prawne – wyraźnie określone w normie prawnej (zwłaszcza na gruncie:
- prawa karnego – represyjne w postaci grzywny, pozbawienia wolności, ograniczenia wolności, dożywotnie więzienie;
- prawa cywilnego – odszkodowanie, powrót do stanu poprzedniego, zadośćuczynienie; nieważności czynności prawnej – dokonana czynność z mocy prawa jest nieważna, np. kupno-sprzedaż bez aktu notarialnego;
- prawa administracyjnego – egzekucja, eksmisja, nakaz rozbiórki itp.)


3. Relacje między normą moralną a normą prawną

Rodzaje relacji: systemowe, treściowe, strukturalne, funkcjonalne.

Relacje systemowe – mówią o tym jak mają się do siebie systemy, który wynika z którego.
a) s. moralny jest pierwotny względem prawnego (moralny podstawą do prawnego); szkoła prawno-naturalna – poza prawem stanowionym jest prawo wyższe, boskie, naturalne;
b) s. prawny jest pierwotny względem moralnego, prawo daje moc obowiązywania normom moralnym; szkoła pozytywizmu prawnego; prawo to rozkaz władzy a dopiero później kształtowała się moralność.
c) Oba systemy są niezależne, jeśli chodzi o moc wiążącą. Żaden nie jest podstawą dla innego, nie ma zależności systemowej, rozwijały się równolegle, niezależnie.

Relacje treściowe – próba ustalenia jak ma się treść norm moralnych do prawnych.
- model inkluzji (Jellinek) – treść norm moralnych jest szerszy od prawnych.
Prawo stanowi minimum moralności. Każda norma prawna ma wydźwięk moralny, a nie wszystkie normy moralne mają wydźwięk prawny (rys.1)
- koncepcja wzajemnego krzyżowania się treści systemu oralnego i prawnego – są to 2 systemy normatywne, które w pewnym momencie zazębiają się (rys. 2).
Kolizja norm – niezgodność treści norm, sprzeczność pomiędzy treściami; np. klonowanie, eutanazja, aborcja.

Relacje strukturalne – powiązane z treściowymi. Normy moralne są wchłaniane do systemu prawnego. Określenie techniki wchłaniania – normy moralne zapisane w formie normy prawnej w akcie prawnym.
- inkorporacja – odesłanie prawa do moralności (pośrednie – terminy wartościujące w prawie, np. rażąca krzywda; odesłania do kodeksów etyki zawodowej –sposób działania grupy zawodowej; bezpośrednie – norma prawna zawiera klauzule generalne –ściśle określony termin wartościujący, dla którego pozostawia się lukę dla stosującego prawo, np. sędziego; doktryny; zazwyczaj Kodeks Cywilny obejmujący zasady współżycia społecznego, gdzie celem społeczno – gospodarczym jest przestrzeganie prawa).
- powiązania interpretacyjne – w procesie stosowania prawa, np. wynikają z wykładni z wnioskowania przez analogię.

Relacje funkcjonalne – ustalenie funkcji systemu prawnego i moralnego i wzajemnego wpływania jednego na drugi. Odpowiadają na pytanie: czy to, jakie jest prawo ma wpływ na moralność w państwie i odwrotnie?
Petrażycki – analizując stwierdził, że złe prawo karne demoralizuje społeczeństwo i odwrotnie.

4. Język prawny i język prawniczy

Język prawny – to język, w którym formułuje się normy prawne, teksty prawa obowiązującego; posługuje się nim prawodawca tworząc przepisy prawa.
Język prawniczy – metajęzyk w stosunku do języka prawnego. To język, w którym mówi się o języku prawnym. Oceniający język prawny, komentujący go. O języku prawnym mówią profesjonaliści związani z prawem, np. adwokaci, radcy prawni itp., doktryna, naukowcy.

Język potoczny – język powszechnej komunikacji, niejednoznaczny. Jego cechy to: naturalność, nieprecyzyjność, nieostrość, często domyślamy się znaczenia w sytuacji, obecność synonimów, wieloznaczeniowość.

Jednostka językowa złożona z kilku wyrazów stanowi tzw. wypowiedź formułowaną w danym języku. Wypowiedzi mogą pełnić następujące funkcje:
funkcje deskryptywną (opisową)
funkcje ekspresywną (emocjonalną, wyrażającą)
funkcja oceniając
funkcje sugestywną (stymulującą, wpływającą)
funkcje performatywne (faktyczną)

Rodzaje wypowiedzi:
Wypowiedzi opisowe – zdania w sensie logicznym np. „słońce świeci”; można stwierdzić, że jest prawdą lub fałszem; (funkcja opisowa)

Wypowiedzi oceniające – trudno zweryfikować naukowo, nie są w sensie logicznym np. „ładna jest teraz pogoda”; (funkcja oceniająca)

Wypowiedzi normatywne – powinnościowe; wypowiedzi tego typy formułują postulaty, polecenia, sugestie, rady. Spełniają funkcję sugestywną(stymulującą, wpływającą). Nie w sensie logicznym, nie można orzec czy są prawdziwe czy fałszywe.

Wypowiedzi celowościowe – są rodzajem wypowiedzi cennych. Wyrażają aprobatę lub dezaprobatę. Przedmiotem oceny nie jest stan rzeczy, ale środek prowadzący osiągnięcia konkretnego celu; np. gimnastyka jest korzystna dla zdrowia. W sensie logicznym, można sprawdzić prawdziwość lub fałszywość

Wypowiedzi performatywne (faktyczne)– akty konwencjonalne; zmienia się rzeczywistość za pomocą słów lub gestów (np. nadanie imienia, powołanie na stanowisko, głosowanie)

Język prawny – wypowiedzi normatywne pełniące funkcje stymulującą, sugestywną polegającą na wpływaniu na zachowanie adresata prawa.

Język prawniczy – wypowiedzi opisowe (funkcje deskryptywne, oceniające).

Semantyka zwrotów (sens znaczeniowy)
- język prawny bazuje na języku potocznym, choć jest od niego precyzyjniejszy; nie może być w nim synonimów itp. dlatego wprowadza się definicje legalne – wyjaśnienie sensu znaczeniowego, rozumienia zwrotu np. powód (osoba wnosząca powództwo do sądu). Często posiada on elementy języka sztucznego. A obecnie wiele słów języka potocznego pochodzi z języka prawa np. rękojmia, wstępni.
- Język prawniczy bazuje na języku profesjonalistów, grup zawodowych, posługuje się pewnym kodem znacznym dla np. „prawników”, znawców określonego prawa.

Składania – różnica języka prawnego i języka potocznego

5. Stosunek pojęć: norma prawna - przepis prawny

„Przepis prawny” i „norma prawna” to podstawowe pojęcia nauk prawnych. Nazwa „przepis prawny” występuje zarówno języku prawnym, tzn. języku tekstów prawnych, jak i w języku prawniczym, tj. w języku środowisk prawniczych. „Norma prawna” to termin właściwy wyłącznie dla języka prawniczego.

W rozważaniach prawoznawstwa wyodrębnia się pięć aspektów rozumienia relacji obu tych pojęć:
1) Przepis prawny – norma prawna jako pojęcia równoznaczne
Pozostałe aspekty stanowią o odrębności obu pojęć:
2) Przepis prawny jako pojęcie wyłączne
3) Norma prawna jako wypowiedź konstruowana z przepisów prawa
4) Norma prawna pojęcie pierwotne względem od przepisów prawa
5) Norma prawna jako znaczenie przepisu prawa

Ad 1) Przepis prawny – norma prawna jako pojęcia równoznaczne
przepis prawny i norma prawna to reguły zachowania wyodrębnione w tekście prawnym jako artykuł lub wypowiedź wchodząca w skład artykułu. Traktuje się je jako synonim.

Ad 2) Przepis prawny jako pojęcie wyłączne
Skoro nazwy „przepis prawny” i „norma prawna” oznaczają to samo-regułę zachowania, równie dobrze można używać tylko jednej z nich, ujmując wszystkie problemy prawne w kategoriach przepisów. W tekstach prawnych spotyka się wyłącznie określenia przepisu prawa.

Ad 3) Norma prawna jako wypowiedź konstruowana z przepisów prawa.
Przepis prawny jest rozumiany jako zwrot językowy zawarty w tekście prawnym.
Norma prawna to reguła zachowania zawierająca niezbędne elementy, skonstruowana na podstawie przepisów prawa (aparat pojęciowy wprowadzony przez znawców prawa).

Ad 4) Norma prawna pojęcie pierwotne względem od przepisów prawa
Prawo obowiązujące składa się z norm prawnych, a nie z przepisów prawa. Przepisy prawa to tylko techniczny środek służący do wyrażania norm prawnych. Normy prawne są, więc samodzielnie istniejącymi regułami zachowania.

Ad 5) Norma prawna jako znaczenie przepisu prawa
Norma prawna (reguła postępowania) stanowi treść prawa (przepisu prawnego), natomiast przepis prawny stanowi jego formę (zespół znaków).

Przepis prawny – jednostka techniczna aktu prawnego.
Norma prawna – jednostka logiczna aktu prawnego; wypowiedź wynikająca z zespołu znaków.

6. Budowa normy prawnej a budowa przepisu prawnego

Norma prawna jest jednostką logiczną konstruowaną z przepisów prawa.
Skonstruować normę na podstawie przepisów – to znaczy znaleźć spójne i stanowiące logiczną całość 3 elementy konstrukcyjne normy:
1. hipoteza – część normy określająca okoliczności w jakich ma zastosowanie (fakty prawne) i krąg adresatów (cechy generalne, abstrakcyjne) do których norma się odnosi.

Adresat może być określony jako adresat powszechny bądź jako adresat należący do określonej grupy zawodowej, społecznej (pod kątem pewnych cech rodzajowych, np. wiek, płeć).
Warunki określone w hipotezie są to tzw. fakty prawne - przewidziane przez hipotezę okoliczności, z którymi prawo wiąże skutki prawne (uprawnienia i obowiązki).
Wyróżniamy tu działania wolicjonalne – czynności prawne, podstawą jest oświadczenie woli dążąc do pewnych skutków; działania niezamiarowe – czyny zgodne (znalezienie rzeczy zgubionej) i sprzeczne (przestępstwa: zbrodnia, występki, wykroczenia) z prawem; podmiot nie dąży do osiągnięcia skutków prawnych, ale sprowadza na siebie skutki poprzez swe zachowanie; zdarzenia – fakty prawne, które nie zależą od woli i zachowania ludzi, z którymi prawo wiąże określone skutki prawne (katastrofa przyrodnicza, śmierć człowieka, narodziny, upływ czasu: nabycie pełnoletności, instytucja zasiedzenia czy przedawnienia).

2. dyspozycja – reguła powinnego zachowania się skierowana do adresata o ile znajduje się on w okolicznościach z hipotezy
Sprowadza się do zachowań będących obowiązkami podmiotów prawa lub do zachowań stanowiących ich uprawnienia (nakaz i zakaz – skutkiem prawnym jest wynikający obowiązek prawny określonego zachowania; dozwolenie – skutkiem jest uprawnienie).

3. Sankcja to konsekwencje prawne zachowania niezgodnego z obowiązkiem prawnym; określa rodzaj dolegliwości, jaka dotknie osobę, która będąc adresatem normy naruszy jej dyspozycję w warunkach określonych w hipotezie. (np. w prawie cywilnym: nieważność czynności prawnej)


Rozróżniamy następujące rodzaje sankcji prawnych:
Sankcja karna (np. eliminacja ze społeczeństwa ;-)
Sankcja egzekucyjna (np. eksmisja lokatora)
Sankcja nieważności czynności prawnej (np. unieważnienie związku małżeńskiego zawartego z bigamistą)

Poglądy na budowę normy prawnej:
- struktura jednoelementowa
Normą prawną wg zwolenników tej koncepcji jest każda wypowiedź zaczerpnięta z tekstu prawnego, która wskazuje sposób powinnego zachowania się; zatem zupełnie wystarczającym elementem normy prawnej jest dyspozycja o ile zawarta jest w przepisie prawnym.

- struktura dwuelementowa
Wg tej koncepcji wypowiedź języka prawnego, aby mieć cechy normy prawnej musi składać się z dwu elementów. Rozbieżność stanowisk w określeniu, jakie to mają być elementy. W każdej normie prawnej elementem niezbędnym jest hipoteza łącznie, z którą występuje dyspozycja (prawo cywilne) lub sankcja (prawo karne)

- struktura trójelementowa (socjalizm; każdy z elementów jest traktowany jako konieczny składnik; hipoteza dyspozycja sankcja

- koncepcja norm sprzężonych
Całość tworzą 2 normy: norma sankcjonowana – jest pierwotną normą skierowaną do pewnej kategorii adresatów, określonych rodzajowo (adresat pierwotny)+warunki, w których jest mu coś nakazane, dozwolone jest określona w hipotezie; dyspozycja normy sankcjonowanej określa treść nakazu, zakazu formułuje regułę powinnego zachowania się;
Norma sankcjonująca – stanowi normę posiłkową. Skierowana jest do organów państwa (adresat wtórny). Uruchomiona zostaje tylko wtedy, gdy naruszona jest norma sankcjonowana. Hipoteza zawiera warunki naruszenia przez adresata norm sankcjonowanych a dyspozycja zawiera reguły zachowania konkretnego organu władzy w celu nałożenia określonej sankcji na tego, kto naruszył normę sankcjonowaną

Przepisy prawne są ustanawiane mocą normatywnych aktów prawnych. Są to wypowiedzi językowe, zdaniokształtnej, stanowiące całość gramatyczną, zawarte w tekstach prawnych.
Budowa przepisu prawnego:
1) poprzednik – wymienia lub określa okoliczności z którymi należy wiązać skutki prawne w sposób graficzny;
2) następnik – ustala skutki prawne, jakie powinno być wiązane z okolicznościami wymienionymi w poprzedniku. Skutki te sprowadzają się do wskazania, jak dany podmiot powinien się zachować.
3) funktor normotwórczy - to odpowiedni zwrot językowy wiążący w całość obydwa wymienione wyżej człony przepisu prawa. Zwroty te nadają wypowiedziom zawartym w aktach prawnych charakter reguł wyznaczających postępowanie.

7. Rodzaje norm i przepisów prawnych

Normy prawne wg kryterium:
a) jaka reguła jest zawarta w dyspozycji (kryterium treści przepisu prawa):
- nakazu
- zakazu;
- dozwolenia (uprawniające)
b) stopień szczegółowości:
- „lex generalis” – norma ogólna „kto zabija podlega karze...”;
- „lex specialis” – norma szczegółowa; np. zabójstwo ze szczególnym okrucieństwem, z użyciem broni palnej, itd.
c) charakter obowiązywania:
- „ius cogens”- bezwzględnie stosowana, nie pozostawiają adresatowi możliwości wyboru (nakaz, zakaz);
- „ius dispositivum”- względnie stosowane, typowe dla prawa cywilnego (zasada swobody umów gdzie strony mogą ułożyć stosunek prawny dowolnie w granicach prawa; oparte na dozwoleniu).

Przepisy prawne:
Wg stopnia dokładności:
a) – konkretne – to przepis prawny, który bezpośrednio i w sposób pełny ( kompletny i wyczerpujący) określa sposób postępowania; zawarta jest w nich norma konkretna;
- odsyłające – w treści odsyłają do innych przepisów już istniejących, moralności, kodeksów etyki zawodowej;
- blankietowe – odsyłają do prawa, które jeszcze nie obowiązuje, które będą w przyszłości; powstają poprzez opóźnienie legislacyjne – opóźnia się wydanie określonego przepisu prawnego w wyniku, czego powstaje luka prawna tzw. swoista luka w prawie

b) - proste – poprzednik sformułowany jest tak, że zawarty jest jeden fakt prawny;
(np. Żołnierz, który dopuszcza się czynnej napaści na przełożonego podlega karze aresztu wojskowego lub pozbawienia wolności do 3 lat; art. 315 1 kk.)
- złożone – kilka sytuacji faktycznych;
(np., Kto podrabia lub przerabia polski lub obcy pieniądz albo dokument na okaziciela uprawniający do otrzymania sumy pieniężnej…; art. 310 1 kk.)

c) - pierwszego stopnia – pierwotne (konkretne), które z określonymi faktami wiążą bezpośrednio skutki prawne;
- drugiego stopnia – pochodne (przepisy o przypisach; odsyłające)do tej kategorii zaliczamy: przepisy przejściowe, przepisy uchylające;

8. Akt prawny - pojęcie i budowa

Akt prawny – dokument wdany przez kompetentny organ władzy publicznej złożony z przepisów prawnych wyrażających normy prawne.
Budowa aktów prawnych (według zasad racjonalnego prawotwórstwa – prawo ma być tworzone zgodnie ze schematem):
1. nagłówek - (rodzaj aktu, dzień uchwalenia, przedmiot normowania);
2. arenga, preambuła – wstęp do aktu prawnego (w aktach wyższego rzędu);
3. wskazanie podstawy prawnej (nie w konstytucji i ustawach);
4. część zasadnicza (artykuły, paragrafy):
- cz. ogólna (zasady prawa, normy najważniejsze dla całego aktu);
- cz. szczegółowa;
- przepisy końcowe (data wejścia w życie).
5. podpis osoby kompetentnej
Akt prawny uzyskuje moc obowiązującą o ile zostanie należycie ogłoszony, tj. opublikowany w specjalnie do tego celu powołanych wydawnictwach: w „Dzienniku Ustaw” albo „Monitorze Polskim”.

Obowiązujące akty prawne:
- konstytucja
- ustawy
- ratyfikowane umowy międzynarodowe
- rozporządzenia, zarządzenia
- akty prawa miejscowego.
Najważniejszym aktem prawnym jest Konstytucja.
Konstytucja – ustawa zasadnicza o cechach:
- szczególna treść – materia konstytucyjna: ustrój państwa, władze państwowe, wolności obywatelskie, symbol; nowe kwestie – konstytucjonalizacja;
- szczególna forma (sposób) uchwalania i zmiany – Zgromadzenie Narodowe za pomocą demokracji pośredniej ale poprzez potwierdzenie naszej woli jako referendum; tworzenie konstytucji za pomocą procedury kwalifikowanej 2/3 głosów i polowa posłów i senatorów);
- szczególna moc obowiązywania – normy niższego rzędu mają być zgodne z konstytucją.
Ustawy maja charakter norm samoistnych (w sposób pierwotny regulują dane kwestie).

9. Stosunek prawny - pojęcie i klasyfikacja


Stosunek prawny – specyficzny stosunek społeczny określony w przepisach prawa (normach prawnych). Zachodzi między określonymi podmiotami prawa, powodem jego powstania jest zaistnienie pewnego faktu prawnego. Ulega on modyfikacji lub wygaśnięciu w skutek nie zaistnienia, likwidacji faktu prawnego.
Między podmiotami prawa w skutek zaistnienia faktu prawnego powstaje więź prawna – kombinacja uprawnień i obowiązków dotyczących określonych podmiotów.

Elementy stosunku prawnego:
- podmioty (osoby fizyczne i prawne; strony stosunku prawnego)
- przedmioty (treść stosunku prawnego = więź prawna, uprawnienia i obowiązki; np. przeniesienie własności)




Klasyfikacja ze względu na gałąź, której dotyczy norma prawna:

a. S. cywilnoprawne – podstawą jest Kodeks cywilny (zobowiązania), kodeks rodzinny i opiekuńczy (opieka, małżeństwo). Specyfiką jest to, że podmioty są równouprawnione, równorzędność stosunków (żaden z podmiotów nie może narzucić warunków, np. umowy dla drugiej strony);

b. S. administracyjnoprawne – regulacje w ustawach i rozporządzeniach. Brak równouprawnienia podmiotów; jedną ze stron jest, bowiem zawsze organ administracji państwowej, wyposażony w uprawnienia władcze. Narzuca swą wolę jednostronnie, druga ze stron jest podporządkowana i nie ma wpływu na kształtowanie treści tego stosunku. (Np. wezwanie obywatela do odbycia obowiązkowej służby wojskowej)

c. S. prawnokarne – kodeks karny; organ władz państwowych narzuca wolę, np. jednostce, gdy zostaje naruszony zakaz lub nakaz z normy prawa karnego materialnego;

d. S. mieszane – elementy s. cywilno-prawnych i administracyjno-prawnych (na gruncie prawa pracy – kodeks pracy);
- umowa pracodawca – pracownik;
- potem s. pracy gdzie pracownik jest podporządkowany pracodawcy.

10. Fakty prawne

Fakty prawne – wszelkie okoliczności wymienione w przepisach prawa (hipoteza normy prawnej), które pociągają za sobą skutki prawne, tj. powodują powstanie, zmianę, wygasanie uprawnień i obowiązków.
Poprzez fakty prawne dokonuje się realizacja konkretnego stosunku prawnego i jednostkowa realizacja normy prawnej. Nie każdy fakt prawny powoduje powstanie stosunku prawnego, jednak każdy stosunek prawny tworzy się lub zmienia w wyniku zaistnienia takiego faktu.

Najogólniej wszelkie fakty prawne dzielimy na:
1. Zdarzenia prawne
2. Działania prawne

Ad 1) Zdarzenia prawne – określa się tak okoliczności, niezależne od zachowania podmiotów, a które wywołują określone skutki prawne. Do tej kategorii zaliczamy: śmierć, urodzenie, upływ czasu, klęski żywiołowe.

Ad 2) Działanie prane – to fakty prawne zależne od działań ludzkich i wywołujące przewidziane prawem skutki prawne. Dzielimy je na: wolicjonalne (zamiarowe) i niezamiarowe.
Działania wolicjonalne – celowe i zamierzone zachowanie podmiotów prawa nastawione na wywołanie określonych skutków prawnych; wyróżnia się 3 kategorie:
· Czynności prawne – wywołanie skutków prawnych poprzez moc prawną odpowiednich oświadczeń woli (np. testament)
· Orzeczenia sądowe – rozstrzygają spory o charakterze prawnym (kończą proces stosowania prawa przez sądy)
· Decyzje administracyjne – indywidualne akty stosowania prawa wydawane przez organy administracji państwowej.

Działania niezamiarowe – zachowanie podmiotu prawa, które rodzi skutki prawne, chociaż do ich wywołania podmiot nie dążył. Zalicza się: czyny zgodne z prawem (np. znalezienie rzeczy zgubionej) czyny niezgodne z prawem (przestępstwa, wykroczenia, tzw. delikty prawa cywilnego)

FAKTY PRAWNE


Zdarzenia prawne Działania prawne



Działania wolicjonalne Działania niezamiarowe

Czyny zgodne Czyny niezgodne
z prawem z prawem

Czynności prawne Decyzje administracyjne Orzeczenia sądowe


11. Pojęcie osoby fizycznej jako podmiotu stosunków prawnych

Osoba fizyczna – każdy człowiek od chwili urodzenia aż do śmierci. Są jednak wyjątki rozszerzające (ktoś, kto nie jest człowiekiem z punktu widzenia prawnego może być podmiotem prawa; np. prawo spadkowe mówiące o tym, że płód w łonie matki – nasciturus, może dziedziczyć o ile nie urodzi się martwe) i zawężające (uznanie osoby za zmarłą na podstawie orzeczenia sądowego – fakt zaginięcia 10 lat).
Cechy osób fizycznych:
- zdolność prawna – zdolność do bycia potencjalnym podmiotem stosunku prawnego (każdy człowiek); przyrodzona naturalna cecha człowieka; niezależnie od kondycji finansowej i umysłowej.
- zdolność do czynności prawnych – zdolność do tego aby za pomocą składanych przez siebie oświadczeń woli kształtować swoją sytuację prawną; nabywać uprawnienia, zaciągać zobowiązania swoim działaniem można modyfikować stosunki cywilnoprawne. Wyróżniamy:
· Pełna zdolność do czynności prawnych
· Brak zdolności do czynności prawnych
· Ograniczona zdolność do czynności prawnych
Pełna zdolność do czynności prawnych - warunkami są: wiek 18 oraz brak ubezwłasnowolnienia wydanego przez orzeczenie sądowe Wcześniejsze uzyskanie zdolności do czynności prawnych może uzyskać np. kobieta po zawarciu związku małżeńskiego przed 18 okiem życia.
Pełna zdolność – wszystkie czynności z wyjątkami (np. kandydowanie na posła-21, senatora-30, prezydenta-35).
Przymus adwokacki – czynności procesowe; aby dane czynności zostały wykonane mają być wykonywane przez adwokata, radcę prawnego.
Kasacja – środek zaskarżania (od wyroku; wnoszona przez adwokata itp.).

Ograniczona zdolność do czynności prawnych dotyczyć może: osób 13-18 lat i ubezwłasnowolnionych częściowo przez sąd. Jest tu duża samodzielność, nie można jednak np. spisać testamentu. Jeśli dana czynność prawna zwiększa nasze uprawnienia lub obniża obowiązki to mogą być te czynności wykonywane samodzielnie, jeśli jest odwrotnie muszą być wykonywane przez przedstawiciela ustawowego: rodzice, kurator, opiekunowie.
Czynności prawne kulejące – zastrzeżona dla osób ograniczonych w zdolności prawnej, gdzie potrzebna jest zgoda przedstawiciela ustawowego.

Brak zdolności – od urodzenia do 13 lat i ubezwłasnowolnienie całkowite przez sąd. Nie mogą samodzielnie dokonywać czynności prawnych, wszystko przez przedstawiciela ustawowego. Wyjątkiem jest to, że mogą samodzielnie dokonywać czynności prawnych życia codziennego (zakupy, zamiana, pożyczka).

Przy ograniczonej zdolności i przy jej braku obowiązuje zasada ochrony słabszych.

Osoba fizyczna nie musi działać samodzielnie i osobiście, lecz może za pomocą przedstawiciela. Przedstawicielstwo:
a) ustawowe – osoba działająca w czyimś imieniu i na jego korzyść co wynika z ustawy; zawsze osoba z pełną zdolnością do czynności prawnych;
b) pełnomocnictwo – umocowanie do działania w cudzym imieniu i na jego rzecz, wypływa z oświadczenia woli(zamiar ma dotrzeć do osoby reprezentującej nas). Forma pełnomocnictwa wynika z czynności, dla której ma być ono sporządzone. Wyróżniamy:
- p. ogólne (rodzajowe) – do dokonania pewnego rodzaju czynności prawnej;
- p. szczegółowe – szczególny rodzaj czynności (np. p. procesowe);
- p. do dokonania określonej czynności prawnej – jedna czynność.
Pełnomocnikiem może być osoba z ograniczoną zdolnością do czynności prawnych.

12. Charakterystyka osoby prawnej jako podmiotu stosunków prawnych

Osoba prawna traktowana jest z jednej strony jako twór nierealny a z drugiej jako twór organizacyjny bazujący na substracie osobowym (odpowiednikiem są ludzie, całość złożona z ludzi) lub majątkowym (najważniejszy jest majątek, którym posługują się ludzie).

Osoba prawna wg ustawodawcy to:
- Skarb Państwa – wyodrębniony majątek i jednostki organizacyjne (statio fisci), które same w sobie nie mają osobowości prawnej, ale działają w imieniu państwa, na jego rzecz i państwo ponosi za nie odpowiedzialność (Rada Ministrów); autonomia finansowa państwa
- Jednostki organizacyjne, którym prawo przyznaje osobowość prawną – osoby prawne komunalne (gmina, powiat, województwo, partie polityczne, spółka np. cywilna).

Osoby prawne dzielimy na typy:
- stowarzyszenia (korporacje) – działają dla określonej liczby członków w ich imieniu i na ich rzecz (substrat osobowy);np. partia polityczna
- fundacje (zakłady) – bazuje na substracie majątkowym, założyciel wykłada majątek na pewien cel i korzystają osoby trzecie (tzw. destynatariusze); np. biblioteka, szkoła wyższa.

Sposób powstawania osób prawnych:
tryb rejestracyjny – założyciele mają obowiązek powiadomić właściwy organ o zamiarze powołania osoby prawnej, ten zaś nie może odmówić zarejestrowania takiej osoby, jeśli uwzględniono wymogi stawiane przez przepisy; w takim trybie powstają np. spółki handlowe
tryb ustawowy (erekcyjny) – osoba prawna jest powoływana do życia przez państwo, za pomocą odpowiedniego aktu prawnego np. uchwalonej ustawy (np. uniwersytet);
tryb koncesyjny – powstaje osoba prawna z inicjatywy założycieli. Koniecznym warunkiem jest jednak zezwolenie (koncesja) właściwego organu państwa. Tak powstają m.in. stowarzyszenia.

Zdolność prawna jest tu łączna ze zdolnością do czynności prawnych (w momencie bycia zarejestrowanym) – zdolność do bycia podmiotem pewnych praw i obowiązków oraz być zdolnym do pewnych czynności prawnych (ustawowe ramy uzupełnione statutem prawnym).
Pewne stosunki są wyłączone z zakresu czynności prawnych.

Osoba taka działa poprzez swoje organy lub reprezentanta (prokurent). Prokura to pełnomocnictwo dla reprezentanta spraw spółki.

13. Zasady prawa

Zasady prawa stanowią fundament całego porządku prawnego państwa. Najogólniej przez ten termin należy rozumieć normy prawne, a także uznane konsekwencje tych norm, które w danym systemie prawa mają charakter zasadniczy. Są to normy, które mają szczególne miejsce w hierarchicznej strukturze systemu prawa. Duża część z nich jest zawarta w konstytucji. Do zasad wyróżnionych w najwyższych aktach prawnych demokratycznych państw zaliczyć można zasady:
· równości prawnej
· wolności
· praworządności
· suwerenności narodu
· konstytucjonalizmu
· podziału władzy
· tolerancji
· pluralizmu
Zasady prawne odnaleźć można także w innych aktach prawnych. Są to norm ustawowe o największym stopniu generalności. Poprzedzają one i wyznaczają normy szczegółowych regulacji. Wpływają na kształt instytucji prawnych.

Zasady prawne kształtowały się stopniowe. Źródeł wielu z nich należy szukać w prawie rzymskim. Oto kilka przykładów:
1) Zasada „preasumptio boni viri” (domniemanie dobrej wiary) jest fundamentalną regułą prawa, oznaczającą przypisywanie z założenia dobrych intencji. Szczególna postacią tej zasady jest w prawie karnym domniemanie niewinności oskarżonego. Oznacza to wówczas, że oskarżonego nie można uznać winnym, dopóki nie udowodni mu się jego winy.
2) Zasada „in nubio pro reo” wskazuje na konieczność rozstrzygania na korzyść oskarżonego wątpliwości powstałych powstałych toku postępowania
3) Zasada :nullum crimen, nulla poena sine lege” to podstawowa zasada prawa karnego materialnego. Oznacza, że odpowiedzialność dotyczy jedynie czynów uznanych za przestępstwo przez ustawę obowiązującą w czasie miejscu ich popełnienia
4) Zasada „res iudicata – ne bis In idem procedatur” – nie można dwukrotnie karać za ten sam czyn
5) Zasada „ignorantio iuris nocet” – oznacza, że nie można tłumaczyć się nieznajomością prawa, nie zwalnia ona bowiem od odpowiedzialności (nieznajomość prawa szkodzi)
6) Zasada „lex retro non agit” – prawo nie działa wstecz.

Answer 2

Prawo naturalne powinno byc brane pod uwage.