Question

Walka, opór, przetrwanie czy współpraca? Elity społeczeństwa polskiego wobec władzy w latach 1945-1989

Answer 1

Polska po II wojnie światowej była pod względem politycznym, gospodarczym i strategicznym uzależniona od ZSRR. Konferencja w Jałcie na Krymie (od 4-11. 02. 1945) która odbyła się bez udziału delegacji polskiej pozbawiła Polskę na rzecz ZSRR ziem wschodnich zagarniętych wcześniej na mocy układu Ribbentrop-Mołotow. W rękach Stalina i jego komunistycznych reprezentantów w Polsce pozostawiono przeprowadzenie wyborów parlamentarnych (styczeń 1947r.). W wyniku ich sfałszowania sejm usankcjonował władze komunistyczną w Polsce. Polska znalazła się po radzieckiej stronie ?żelaznej kurtyny?, otoczona była ze wszystkich stron (oprócz granicy morskiej państwami bloku radzieckiego). W państwach tych a także w Polsce stacjonowały radzieckie wojska, które mogły być użyte dla ochrony interesów ZSRR. Wraz z umocnieniem się nowej władzy rósł aparat terroru, toczyły się liczne procesy, których celem było zastraszenie społeczeństwa, aby skutecznie akceptowało oficjalnie przedstawione kłamstwa i oszczerstwa oraz totalitarny ustrój.
Proces komunizacji nie ominął także kultury. W myśl założeń miały powstawać dzieła ?bliskie człowiekowi pracy? bez inteligenckich ciągotek i rozważań intelektualnych. Zadaniem literatury i sztuki miało być pozyskanie masowego odbiorcy dla nowego ustroju. Przebudowano cały dorobek historiografii i nauki polskiej. W podręcznikach szkolnych dyskredytowano ?faszystowską polską sanację?, komunizm zaś wpisano do ?postępowej tradycji? sięgającej Kościuszki. Na wyższych uczeniach wprowadzono obowiązkowe przedmioty ideologiczne. W 1949 r. zakończono czystkę wśród profesorów reprezentujących przede wszystkim nauki społeczne. Pod pręgierzem komunistów znaleźli się najwybitniejsi filozofowie z Romanem Ingardenem i Władysławem Tatarkiewiczem na czele. Socjologię uznano za ?kapitalistyczny przesąd?. W ekonomii triumfowały schematy marksistowskie. Historia najnowsza przestała istnieć. Niemal całkowicie odcięto naukę i kulturę od kontaktów za granicą. Pracę naukową kontynuowali na ogół bez większych przeszkód wybitni matematycy z przedwojennych szkół polskich, a także fizycy, chemicy i inżynierowie. Już w 1949 r. zaatakowano naukę polską za skostniałość i reaktywność a Uniwersytet Jagielloński nazwano ?siedliskiem zacofania naukowego?. W 1950 r. zorganizowano odrębne ministerstwo nauki i szkolnictwa wyższego, będące w praktyce organem wykonawczym Wydziału Nauki KC PZPR. Komuniści zlikwidowali Polską Akademię Umiejętności, a na jej miejsce powołali do życia w październiku 1951 r. Polską Akademię Nauk zorganizowaną na wzór radziecki. I Kongres Nauki Polskie, odbywający się ? czerwiec/lipiec 1951 r. przy udziale Bieruta i Cyrankiewicza przypieczętował komunistyczne upolitycznienie nauki. Część polskiej elity intelektualnej uwierzyła w ideę społeczeństwa pozbawionego wyzysku i władzę realizującą zasady sprawiedliwości społecznej.