Wolna wola człowieka czy siły od niego niezależne – co przede wszystkim decyduje o ludzkim losie? Rozważ problem i uzasadnij swoje zdanie, odwołując się do podanego fragmentu Lalki, całego utworu Bolesława Prusa oraz innego tekstu kultury.Musi być w formie rozprawki Bolesław Prus Lalka Powoli jednakże, ku największemu zdziwieniu, spostrzegł, że ów Paryż, budowany przez kilkanaście wieków, przez miliony ludzi, nie wiedzących o sobie i nie myślących o żadnym planie, ma jednakże plan, tworzy całość, nawet bardzo logiczną. Uderzyło go naprzód to, że Paryż jest podobny do olbrzymiego półmiska […]. Półmisek ten w stronie południowej jest pęknięty i przedzielony Sekwaną […]. Lecz gdy pilniej zaczął rozglądać się w planie Paryża, spostrzegł to, czego nie dojrzeli rodowici paryżanie […]. Paryż, pomimo pozornego chaosu, ma plan, ma logikę, chociaż budowało go przez kilkanaście wieków miliony ludzi, nie wiedzących o sobie i bynajmniej nie myślących o logice i stylu. Paryż posiada to, co można by nazwać kręgosłupem, osią krystalizacji miasta. […] Obserwacje te wzbudziły w duszy Wokulskiego nowe prądy, o których pierwej nie myślał albo myślał niedokładnie. Zatem wielkie miasto, jak roślina i zwierzę, ma właściwą sobie anatomię i fizjologię. Zatem – praca milionów ludzi, którzy tak głośno krzyczą o swojej wolnej woli, wydaje te same skutki, co praca pszczół, budujących regularne plastry, mrówek, wznoszących ostrokrężne kopce, albo związków chemicznych, układających się w regularne kryształy. Nie ma więc w społeczeństwie przypadku, ale nieugięte prawo, które jakby na ironię z ludzkiej pychy, tak wyraźnie objawia się w życiu najkapryśniejszego narodu – Francuzów! Rządzili nimi Merowingowie5 i Karlowingowie6, Burboni7 i Bonapartowie, były trzy republiki i parę anarchii, była inkwizycja i ateizm, rządcy i ministrowie zmieniali się jak krój sukien albo obłoki na niebie… Lecz pomimo tylu zmian, tak na pozór głębokich, Paryż coraz dokładniej przybierał formę półmiska, rozdartego przez Sekwanę; coraz wyraźniej rysowała się na nim oś krystalizacji, biegnąca z placu Bastylii do Łuku Gwiazdy, coraz jaśniej odgraniczały się dzielnice: uczona i przemysłowa, rodowa i handlowa, wojskowa i dorobkiewiczowska. Ten sam fatalizm9 spostrzegł Wokulski w historii kilkunastu głośniejszych rodzin paryskich. Dziad, jako skromny rzemieślnik, pracował przy ulicy Temple10 po szesnaście godzin na dobę; jego syn, skąpawszy się w cyrkule łacińskim11, założył większy warsztat przy ul. Św. Antoniego12. Wnuk, jeszcze lepiej zanurzywszy się w naukowej dzielnicy, przeniósł się jako wielki handlarz na bulwar Poissonnière13, zaś prawnuk, już jako milioner, zamieszkał w sąsiedztwie Pól Elizejskich po to, ażeby… jego córki mogły chorować na nerwy przy bulwarze St. Germain14. I tym sposobem ród spracowany i zbogacony około Bastylii, zużyty około Tuileries, dogorywał w pobliżu Notre-Dame. Topografia miasta odpowiadała historii mieszkańców. 5 Merowingowie – dynastia królów panująca w państwie frankijskim w V–VIII w. 6 Karlowingowie (albo Karolingowie) – dynastia rządząca państwem Franków w VIII–X w. 7 Burboni (albo Burbonowie) – dynastia, z której pochodzili królowie panujący we Francji w latach 1589–1830. 8 Bonapartowie – dwaj cesarze: Napoleon I i Napoleon III. 9 Fatalizm – [tu:] nieuchronny bieg zdarzeń. 10 Ulica Temple – ulica rzemieślników i uboższego mieszczaństwa. 11 Cyrkuł łaciński – dzielnica szkół wyższych, księgarń i antykwariatów. 12 Ulica Św. Antoniego – ulica przebiegająca przez bardzo uprzemysłowione wówczas rejony Paryża. 13 Bulwar Poissonnière – ulica zamożnego mieszczaństwa. 14 Bulwar St. Germain – ulica z rezydencjami arystokratów.Znalazłem podpowiedź: - pozytywizm, powieść, - narrator 3-osobowy, - postawienie własnej tezy, np.: "O ludzkim losie decyduje przede wszystkim sam człowiek" lub: "Los człowieka przesądza to, gdzie się urodził", - Wokulski obserwuje Paryż, dostrzega w nim porządek - "tworzy całość, nawet bardzo logiczną", - Wokulski porównuje miasto do półmiska, - Paryż skłania Wokulskiego do refleksji: widzi, że ludzie, którzy pragną wolności, działają tak samo, jak pszczoły - nie widać żadnej indywidualności, - Wokulski rozmyśla, czy tylko nieugięte prawa rządzą społeczeństwem, - Paryż znajduje się pod władzą dynastii Burbonów i Karlowingów (Karolingów) - bynajmniej nie dążył do zmian, przeciwnie - coraz bardziej przypominał półmisek, o którym mówił bohater "Lalki", - Wokulski zauważa, jak wyznaczone są granice: uczona, przemysłowa, handlowa, rodowa..., - Wokulski zauważa drogę do awansu społecznego: jeden z członków rodu zaczynał jako skromny rzemieślnik przy ubogiej ulicy mieszczańskiej Temple, natomiast jego prawnuk został milionerem mieszkającym przy Polach Elizejskich, - Wokulski to przykład człowieka, który chciał decydować o swoim losie; początkowo subiekt i kelner, później - właściciel sklepu, - z drugiej strony nie udało mu się przełamać kompromitującego go w oczach panny Łęckiej tytułu "kupca galanteryjnego" - to jednak nie świadczy o niemożności zmiany swojego losu, lecz o zatwardziałości i zaściankowości poglądów Izabeli, - innym bohaterem literackim jest Edyp, bohater dramatu Sofoklesa: choć robił wszystko, by uciec przed przepowiednią mówiącą o tym, że zabije ojca i poślubi matkę, to fatum nieustannie się do niego przybliżało, powodując tragedię, - postacią, która chciała decydować o sobie i o innych był Rodion Raskolnikow ze "Zbrodni i kary" Fiodora Dostojewskiego. Raskolnikow uważał się za człowieka, którego nie obowiązują te same zasady, co innych, - podany fragment przedstawia rozmyślania Wokulskiego nad możliwością wpłynięcia na swój los. I choć bohater nieco w to wątpi, to sam jest najlepszym tego przykładem, że ludzie są kowalami swojego losu.