Question

potrzebuje informacji o kulturze etruskiej (architektura rzeźba malarstwo)gdzie kiedy powstała.. może być gotowa prezentacja multimedialna na ten temat. prezentację wysyłać na meila [email protected]

Answer 1

Etruskowie, zwani inaczej Tyrrenami, mieszkali na półwyspie italskim przed Rzymianami, dla których stali się źródłem wielu inspiracji i przez których zostali wkrótce zastąpieni. Byli chyba najbardziej tajemniczymi mieszkańcami starożytnej Italii i do dziś niewiele o nich wiadomo.

Ojczyzną Etrusków mogła być Azja Mniejsza (tak ustalił Herodot, wielki historyk grecki), skąd przybyli oni do Italii przepływając Morze Egejskie. Z tego okresu pochodzą ich inne nazwy: Tyrrenowie i Tursza, aczkolwiek możemy tylko podejrzewać, iż odnoszą się one właśnie do Etrusków. O Tyrrenach usłyszeć można było na nielicznych wyspach Morza Egejskiego, natomiast o ludzie zwanym Tursza wspominali na przykład Egipcjanie (istnieje też pogląd, że ich przodkowie zamieszkiwali Troję) i słynny poemat Homera.

Osiedlenie się Etrusków na półwyspie italskim datuje się na rok 1000 p.n.e.. Ich pierwsze domy stanęły w północnej części Italii, którą zaczęto nazywać Etrurią. Nowy naród rozwijał się i potężniał w pewnym stopniu dzięki temu, że Etruskowie nie izolowali się i chętnie wchodzili w związki małżeńskie z ludnością tubylczą. Inna hipoteza sugeruje, że nie było żadnych migracji międzykontynentalnych; Etruskowie mieli, podobnie jak Grecy, mieszkać w miastach-państwach, urodzić się w Italii i w Italii umrzeć, ale jest to pogląd zdecydowanie mniej popularny.

Jak niemal każda ze starożytnych cywilizacji, Etruskowie po niewątpliwie obiecującym początku przeżyli swoje złote stulecia – w ich przypadku był to okres od VII do V w. p.n.e. (600-475 p.n.e.) – podbijając okoliczne ziemie, w tym również te należące do Rzymian. Po złotych latach nieuchronnie przyszły te gorsze, ponieważ spektakularnie przegrali w jednej z morskich bitew (474 r. p.n.e) i zaczęli tracić terytoria atakowani przez Greków, Kartagińczyków, Celtów i Rzymian. Kolejna bitwa, właśnie przeciwko Rzymianom, miała miejsce w 283 r. p.n.e. i okazała się tą ostatnią: Etruskowie zostali pokonani i rozpoczęło się wchłanianie ich cywilizacji przez rzymską.

Ponieważ w tamtych latach Rzymianie nie rozwinęli jeszcze swojej całkowitej potęgi, nie zdołali przysłonić swoją kulturą w pełni wykształconej kultury etruskiej, a może nawet wcale nie chcieli tego robić. Etruskowie w 89 r. p.n.e. zostali obdarowani rzymskim obywatelstwem i jak to zwykle bywa w takich przypadkach, już około dwadzieścia lat później nie mogło być mowy o odrębnej cywilizacji etruskiej. Przestali istnieć jako osobny naród, ale bardzo silnie wpłynęli na Rzymian, ingerując na przykład w mitologię i religię, sztukę, sposób ubierania się i w wiele innych płaszczyzn codziennego życia, jak również dając początek licznym i szacownym rodom rzymskim.

Co jeszcze z wiadomości w miarę pewnych można rzec o Etruskach? Z początku Etruria była monarchią, ponieważ rządzili nią królowie – lukomoni. W miarę rozwoju cywilizacji monarchię zastąpiła republika arystokratyczna, a królów – corocznie od nowa wybierani dostojnicy państwowi. Podział społeczny był bardzo prosty, w Etrurii albo należało się do rodów panujących albo nie.

Posługiwano się językiem etruskim, który wciąż pozostaje mało znany, ponieważ większość znalezionych dowodów na istnienie owego języka to napisy na nagrobkach i w świątyniach, czyli imiona zmarłych osób i bogów czczonych w Etrurii. Naukowcom udało się poznać około dwóch tysięcy słów dzięki odkryciu np. glinianej tabliczki z Kapui oraz bandaży zdjętych z „mumii z Zagrzebia”, które kiedyś były pokrytą literami księgą. Znaczenie poszczególnych słów jest wciąż dyskusyjne, ponieważ nie wiadomo do jakiego innego języka przyrównać etruski.

Mieszkańcy Etrurii zajmowali się z upodobaniem astronomią, matematyką, medycyną oraz posługiwali się alfabetem. Mieli kalendarz i dwunastkowy system liczbowy. Ich religia była politeistyczna, wierzyli w szeregi mniej i bardziej wybitnych bóstw. Wśród nich można wymienić Tinię (głównego boga, którego łatwo porównać do Jowisza, Zeusa itp.), Uni (porównywaną z Junoną) i Menrvę (odpowiedniczkę rzymskiej Minerwy). Prawdopodobnie te bóstwa zostały przez Etrusków „pożyczone” od okolicznych ludów, tak czy inaczej mieli też bogów poczętych w rdzennie etruskich sercach – m.in. Nortię, boginię losu, Mantusa, boga podziemi oraz Lary, duchy przodków lub duchy opiekuńcze. Obrządki na cześć bóstw nadzorował główny kapłan, wybierany raz w roku. Składano ofiary ze zwierząt, a nawet z ludzi. O wyglądzie bogów etruskich dowiedzieć się można oglądając świątynne rzeźby – wykonane z brązu i złota (najsłynniejszym, a zarazem jedynym znanym etruskim rzeźbiarzem był Vulca). Innymi przykładami sztuki mogą być na przykład portrety zmarłych, przedstawienia zwykłych, codziennych czynności, zwierząt i ludzi oraz efektownie zdobione przedmioty, czyli lustra, różne naczynia, broń itd.

Etruskowie są bardzo ciekawym przykładem cywilizacji, która choć formalnie przestała istnieć jako odrębny naród, tak mocno wpłynęła na kulturę Rzymian, że do dziś o niej nie zapomniano. Atrakcyjności przysparza jej również niezwykła tajemniczość, bo choć pewnym jest, że istniała, całej reszty trzeba się domyślać, szukać, odkrywać. A najbardziej zawsze przyciąga to, co jest (jeszcze) nieznane…