Question

Oświecenie w Polsce - prezentacja multimedialna


Może Ktoś ma ?

Answer 1

Początek epoki oświecenia w Polsce (faza wczesna) przypada ok. roku 1730. Właśnie w tym okresie
zaczęły powstawać w Warszawie pierwsze instytucje zapowiadające nowy sposób myślenia, nowe spojrzenie na świat. Są to zalążki ośrodków, z których na cały kraj będą mogły promieniować poglądy oświeceniowe. Po roku 1764 na tron Rzeczpospolitej wstępuje Stanisław August Poniatowski. Polskie oświecenie wchodzi wtedy w fazę dojrzała. Po trzecim rozbiorze, czyli po 1795r. zaczyna się okres schyłkowy oświecenia w Polsce. Trwa on do 1822r., kiedy to wydanie pierwszego tomu „Poezji” Adama Mickiewicza ostatecznie przypieczętowało fakt narodzin romantyzmu.
Jednym z pierwszych, którzy podjęli się trudu pracy reformatorskiej, był ksiądz Stanisław Konarski. Konarski był wykształconym w Rzymie i Paryżu pijarem. W roku 1740 powstało za jego inicjatywą Collegium Nobilium dla młodzieży szlacheckiej. Szkoła, która synom zamożnej szlachty zapewniała zreformowany system kształcenia. Reforma szkolnictwa wg Konarskiego, który swe poglądy wcielał w życie właśnie w Collegium, polegała przede wszystkim na przywiązywaniu większej wagi do rozumowego przyswajania przez uczniów wiedzy na drodze analitycznej, przy jednoczesnym ograniczeniu pamięciowego wbijania młodzieży wiadomości. Równocześnie z troską o rozwój intelektualny młodych ludzi w Collegium Nobilium, zwracano uwagę na rozwój fizyczny, zgodnie z antyczną zasadą „w zdrowym ciele, zdrowy duch”. Miejsce przestarzałej scholastyki zajęło w Collegium Nobilium nauczanie filozofii, oprócz niej pojawiły się nauki przyrodnicze i matematyka. Młodych ludzi uczono też historii nowszej i narodowej oraz zaznajamiano ich z prawem, a wszystko to celem wykształcenia świadomych obywateli państwa. Niezwykle ważnym momentem było pojawienie się języka polskiego, choć jeszcze nie jako osobnego przedmiotu. Nadal językiem naczelnym była łacina. Po polsku czytywano jednak Kochanowskiego, Skargę. Młodzież miała możliwość uczenia się języków obcych – niemieckiego i francuskiego. Konarski przeszedł również do historii jako autor ważnych rozpraw naukowych, gramatycznych i politycznych, m.in. „Poprawie wad wymowy” oraz chyba najważniejszej – „O skutecznym rad sposobie”.
Kolejnym istotnym wydarzeniem było założenie i oddanie do użytku publicznego Biblioteki Załuskich. Dokonał tego Józef Andrzej Załuski a biblioteka zwana Biblioteką Rzeczpospolitej, stała się bardzo ważnym ośrodkiem myśli naukowej.
Po roku 1764 powstały najważniejsze polskie instytucje życia kulturalnego i politycznego XVIII w. Naczelnym zadaniem obozu skupionego wokół króla stała się walka z sarmacką ciemnotą oraz propagowanie reform, koniecznych w zaistniałej sytuacji historyczno-politycznej. Nie było to zadanie łatwe, o czym przekonano się bardzo szybko.
Rok 1765 był rokiem szczególnie obfitującym w ważne wydarzenia kulturalne i polityczne. Po pierwsze, w tym właśnie czasie z inicjatywy Stanisława Augusta rozpoczął w Warszawie swoją działalność pierwszy w Polsce stały teatr publiczny. Tutaj wystawiano sztuki Franciszka Bohomolca, Franciszka Zabłockiego oraz Wojciecha Bogusławskiego. Krytykowano w nich zabobony szlachty, uleganie obcym wpływom, wyśmiewano także głupotę i zacofanie sarmatów. Pracowano zgodnie z zasadą: „Bawiąc, uczyć i naprawiać obyczaje”. Teatr wystawiał od 1767r., później król został zmuszony do zawieszenia jego działalności.
W tym samym roku (1765), również z inicjatywy króla, powstało czasopismo moralne – „Monitor”. Zakładając i wydając numery „Monitora” czerpano wzorce z angielskiego tygodnika „The Spektator” („Obserwator”). W „Monitorze” główną rolę odgrywał początkowo ksiądz biskup Ignacy Krasicki a wspierali go m.in. Franciszek Bohomolec, Stanisław Konarski i Adam Naruszewicz.Czasopismo pełniło podobną rolę jak teatr, tyle tylko, że nie na scenie ale słowem pisanym walczyło z ciemnotą i zacofaniem, propagowało nowe wzorce i hasła w dziedzinach: politycznej, społecznej, ekonomicznej oraz literackiej, nawoływało do reformy kraju. Na łamach „Monitora” pojawiały się nowe formy literackie i publicystyczne, takie jak esej, artykuł, felieton, reportaż a nawet listy do redakcji i odpowiedzi na nie. „Monitor” ukazywał się w sumie przez dwadzieścia siedem lat, lecz najbardziej radykalne i najważniejsze artykuły pojawiały się na jego łamach w latach 1765 – 1767.
Trzecim ważnym wydarzeniem roku 1765 było założenie przez króla pierwszej świeckiej szkoły państwowej. Była to Szkoła Rycerska czyli Korpus Kadetów. Na jej czele stanął jako komendant książę Adam Kazimierz Czartoryski, generał ziem podolskich, bliski współpracownik króla. Celem Szkoły Rycerskiej było przygotowanie młodych ludzi do służy wojskowej, ale przede wszystkim zwracano uwagę na wykształcenie intelektualne kadetów oraz wyrobienie w nich wzorowej postawy patriotycznej i moralnej. Czartoryski opracował na użytek kadetów specjalny zbiór zasad, którymi młodzież mogła kierować się w swoim postępowaniu. Był to „katechizm kadetów”. Hymnem szkoły stał się natomiast wiersz Ignacego Krasickiego „Świta miłości kochanej ojczyzny”.
Już w latach 70-tych wśród imprez kulturalnych bardzo wysoką pozycję zdobyły tzw. obiady czwartkowe. Były to spotkania u króla (na zamku lub w Łazienkach), na które przychodzili najwybitniejsi działacze polityczni oświecenia a także najwybitniejsi poeci i publicyści. Dyskutowano, czytywano nowe utwory, omawiano plany reform. Obiady czwartkowe odbywały się w latach 1770-1788 a przychodzili na nie m.in. Stanisław Konarski, Franciszek Bohomolec, Adam Naruszewicz, Ignacy Krasicki.
Nieoficjalnym organem literackim obiadów czwartkowych stały się „Zabawy przyjemne i pożyteczne” wydawane pod redakcją Adama Naruszewicza. Było to pierwsze w Rzeczypospolitej czasopismo literackie, ukazywało się w latach 1770-1777. W „Zabawach…” drukowali swe utwory najwybitniejsi poeci polskiego oświecenia, tłumaczono tam także twórców zagranicznych.
Szansa na ogromne zmiany w oświacie pojawiła się w momencie, gdy papież przeprowadził kasatę zakonu jezuitów, który w Polsce prowadził większość szkół. Państwo przejęło wtedy majątki i kolegia pojezuickie, organizując tam własne ośrodki nauczania. Sejm w roku 1773 na wniosek króla powołał Komisję Edukacji Narodowej, czyli pierwsze w Europie ministerstwo oświaty. Wprowadzono w życie zdecydowaną reformę całej oświaty Rzeczypospolitej. Zreformowano obie Akademie (Wileńską i Krakowską), podporządkowano im szkoły średnie a tym z kolei elementarne. Kolejnym ważnym krokiem na drodze reformy systemu nauczania było powołanie Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych, którego celem stało się opracowanie i wydanie nowych podręczników szkolnych. Uwieńczeniem wszelkich działań stronnictwa reformatorskiego stała się Konstytucja 3 Maja, uchwalona przez Sejm Wielki (czteroletni 1788-1792).