Question

Opisz budowę geologiczną Polski na tle budowy geologicznej Europy

Answer 1

Europę dzieli się na 4 wielkie obszary fizyczno geograficzne: Europę Wschodnią – kontynentalną (od Uralu do linii środkowej Wisły), Europę Północną (Półwysep Skandynawski i wyspy na północnym Atlantyku), Europę Południową – śródziemnomorską (bez Alp i Karpat) i Europę Zachodnią – półwyspową (wraz z wyspami brytyjskimi).
Polska leży na pograniczu Europy Zachodniej i Europy Wschodniej, na styku trzech wielkich jednostek tektonicznych:
- platformy prekambryjskiej Europy Wschodniej (wschodnioeuropejska);
- platformy paleozoicznej Europy Zachodniej (zachodnioeuropejska);
- alpejskie pasmo fałdowe, Alpidy (Karpat i zapadliska przedkarpackiego), zaliczanych do Europy Zachodniej .

Platforma wschodnioeuropejska .
Platforma prekambryjska jest najstarszą częścią Europy. Rozciąga się ona od Uralu i sięga aż po pn.-wsch. część Polski. Podłoże, tzw.cokół platformy, zbudowane jest z prekambryjskich skał metamorficznych i magmowych. Powierzchnia cokołu jest zróżnicowana. Tworzy ona kilka wyniesień i obniżeń. „ Szczyty ” wyniesień znajdują się na głębokości 350-400 m pod obecną powierzchnią topograficzną. W obniżeniach miąższość pokrywy platformowej przekracza 3000 m. Na cokole spoczywa pokrywa platformowa utworzona z poziomo lub prawie poziomo leżących paleozoicznych i mezozoicznych skał osadowych. Obszar ten został usztywniony w prekambrze i w późniejszych okresach nie ulegał deformacjom fałdowym.
Platforma prekambryjska styka się z platformą paleozoiczną (młodym kratonem zachodnioeuropejskim) wzdłuż linii tektonicznej Teisseyre’a-Tornquista (zw. strefą Gutercha). Na uskokach strefy T-T cokół platformy urywa się gwałtownie i opada na głębokość do ok. 13 km. Strefa T-T dzieli dwa wielkie bloki skorupy ziemskiej o różnej grubości. Wynosi ona w bloku wschodnim 42-46 km, w bloku zachodnim jest bardziej zróżnicowana i waha się od 30 do 55 km. Ruchy pionowe w tej strefie zaznaczyły się w młodszym paleozoiku oraz w mezozoiku, szczególnie podczas fazy laramijskiej.
Na platformie wschodnioeuropejskiej w Polsce północno-wschodniej i wschodniej wyróżnia się następujące mniejsze jednostki tektoniczne:
- obniżenie nadbałtyckie, gdzie prekambryjskie podłoże krystaliczne leży pod osadami późniejszych okresów na głębokościach od 2000 m na wschodzie do 6000 m na zachodzie;
- wyniesienie mazursko-suwalskie (podłoże krystaliczne na głębokościach od 400 m ponad 2000 m);
- obniżenie podlaskie (podłoże krystaliczne na głębokościach 1000-4000 m);
- wyniesienie Sławatycz (podłoże krystaliczne na głębokościach 400-1500 m);
- obniżenie nadbużańskie (podłoże krystaliczne na głębokościach od 2000 m na wschodzie do 5000 m na zachodzie).
Krystaliczne podłoże platformy wschodnioeuropejskiej jest zbudowane z archaicznych i proterozoicznych granitodów, gnejsów, bazaltów, amfibolitów i gabra , również z pasm zieleńcowych. Leży ono pod warstwami osadowymi późniejszych okresów geologicznych, których miąższość jest zróżnicowana. w pokrywie osadowej można wyróżnić pięć kompleksów strukturalnych:
1) górnego proterozoiku (arkozy, piskowce);
2) kambru-syluru (piaskowce, wapienie, margle);
3) dewonu-karbonu (wapienie rafowe, dolomity, węgiel kamienny);
4) permu-mezozoiku (anhydryty, gipsy, wapienie, margle, kreda);
5) kenozoiku (piaski, gliny zwałowe, iły warwowe).
W wielu miejscach tej pokrywy stwierdzono luki stratygraficzne, czyli brak osadów niektórych okresów.