Eliza Orzeszkowa
O powieści
Fragment artykułu „Kilka uwag nad powieścią”
Jednym z obszernych działów piśmiennictwa jest powieść. Niezmiernie rozpowszechniona, przeróżnych rozmiarów i odcieni, najbardziej może jest wypływem ogólnego, społecznego nastroju. Wnika ona w najtajniejsze zakątki serc ludzkich – i od pałaców do najniższych sfer towarzystwa wszędzie roztacza wspaniałe albo posępne, miłosne albo rozpaczne obrazy dramatu ludzkiego życia. Człowiek, który podejmie się pokazywać światu serca bliźnich, piórem malować ich postacie i snuć nicie przeróżnych istnień, człowiek taki, powieściopisarz, powinien więcej może niż autor w innej piśmiennictwa gałęzi wsłuchać się w głos swojego czasu, zrozumieć najtajniejsze głębie ducha współczesnych. Jak zwierciadło, które blado lub krzywo odbija przedmioty, ulec musi zniszczeniu, tak powieść, w której społeczność nie pozna siebie, zapomnieniu prędkiemu ulegnie. Mało jest czuć w piersi natchnienie i w umyśle bogactwo wiedzy posiadać. Ażeby napisać powieść, w której by drgały wszystkie tętna człowiecze, trzeba długo żyć między ludźmi, trzeba ich kochać i nienawidzić, wielbić i pogardzać nimi; a później dopiero z uspokojonym sercem i ukołysaną myślą, w głębokich rozwagach nad widzianym i minionym wszystkie iskry w jeden zebrać płomień, wszystkie światła w jedno zlać słońce.
Właściwa powieść rozwinęła się dopiero w XIX wieku; i mogłoż być inaczej? Średnie wieki były wiekami fantazji, wyobraźni rozbujałej. W owej porze umysł ludzki, ledwie obudzony z nieświadomości pierwotnych czasów, nie otrząsł się był jeszcze całkiem z sennych widziadeł. Pragnienie światła i prawdy drgało już w łonie ogółu i stąd zjawiały się niekiedy postacie olbrzymie wiedzą i głęboką myślą jak jasne wśród zmroku świeczniki; ale masom trudno było nagle przyjść do dojrzałego poznania siebie i otaczającego świata. [...]
Powoli jednak kończyło się panowanie fantazji, rozpoczynała epoka rozumu. Ludzie we wszystkich dziedzinach myśli poczęli szukać prawdy; poczęli badać przyrodę zewnętrznego świata i człowieka, dopatrywać tajemnicą dotąd okrytego węzła, który łączy ludzkość z resztą wszechistnienia. Przed powagą wiedzy i
rzeczywistości pierzchały stopniowo średniowieczne widziadła; to, co było strasznym, okazywało się naturalnym – wielkie małym, błyszczące niczym. [...]
W XIX dopiero wieku powieść stała się ważną i szeroką gałęzią piśmiennictwa. Im bardziej rozpowszechniało się światło, tym więcej umysłowego żywiołu potrzebowali ludzie. Pomiędzy mędrcami pracowicie badającymi tajnie nauki a nieumiejętnymi utworzyła się w społeczności nieznana średnim wiekom klasa oświeconych, a nie uczonych, którzy, nie oddając się wyłącznie nabywaniu wiedzy, potrzebowali jednak umysłowego zasiłku. [...]
Gdy więc powieść XIX wieku wypłynęła z potrzeby nasycenia nie tylko wyobraźni, ale i rozumu, musiała zatem połączyć w sobie żywioł fantazyjny z rozumowym. Bez pierwszego nie byłaby dziełem sztuki, bez drugiego nie odpowiedziałaby duchowi i potrzebom swojego czasu.
1. Powieść to gatunek 1 p.
A. z pogranicza epiki i dramatu.
B. dramatyczny.
C. epicki.
D. liryczny
2. Co wynika z trzecie zdania artykułu? 1 p.
A. Powieść zapada w ludzkie serca.
B. Powieść dociera do ludzi z różnych sfer.
C. Powieść opowiada o ludzkim losie.
D. Odpowiedzi A, B i C są właściwe.
3. Wypisz z tekstu wypowiedzenie nawiązujące do sentencji francuskiego pisarza Stendhala:
powieść to jest zwierciadło przechadzające się po gościńcu. 1 p.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Wymień dwa warunki, które – zdaniem Elizy Orzeszkowej – powinien spełnić autor, aby napisać dobrą powieść. Nie cytuj. 2 p.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. Zastąp przymiotnikiem rozbudowany opis jednej z cech powieści. 1 p.
powieść, w której by drgały wszystkie tętna człowiecze
– powieść . . . . . . . . . . . . . . . .
6. Na który wiek, według Elizy Orzeszkowej, przypada rozwój powieści? 1 p.
A. Na osiemnasty.
B. Na dwudziesty.
C. Na dziewiętnasty.
D. Na siedemnasty.
7. Na podstawie tekstu napisz, dlaczego w wiekach średnich nie mogła powstać dojrzała powieść. 1 p.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8. Wyrażeniem
epoka rozumu można określić 1 p.
A. zarówno oświecenie, jak i pozytywizm.
B. oświecenie.
C. romantyzm.
D. pozytywizm.
9. Podkreśl w każdym zdaniu jeden z wyróżnionych wyrazów, tak aby przekazywało ono prawdziwą informację. 2 p.
Według Elizy Orzeszkowej powieść powinna służyć celom
rozrywkowym / dydaktycznym.
Fantazja i rozum
powinny / nie powinny występować razem w powieści.
10. Wyjaśnij, w jakim znaczeniu został użyty wyraz
zasiłek w przedostatnim akapicie. 1 p.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.
Wielbić i pogardzać to para wyrazów 1 p.
A. bliskoznacznych.
B. pokrewnych.
C. pochodnych.
D. przeciwstawnych.
12. Dokończ zdanie. 1 p.
Drobiazgowe odzwierciedlanie rzeczywistości, bez pomijania jej ciemnych stron to hasło . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
13. Wymień jeden z pozytywistycznych gatunków literackich. Podaj przykład utworu, który go reprezentuje oraz autora dzieła. 1 p.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
14. Sformułuj dwa argumenty uzasadniające pogląd, że dzięki telewizji świat stał się
globalną wioską.
1 . C. epicki.
2 . D. Odpowiedzi A, B i C są właściwe.
3 . '' Jak zwierciadło, które blado lub krzywo odbija przedmioty, ulec musi zniszczeniu, tak powieść, w której społeczność nie pozna siebie, zapomnieniu prędkiemu ulegnie. ''
4 . Należy być doświadczonym.
Należy rozumieć innych ludzi .
5 . fantastyczna .
6 . C. Na dziewiętnasty.
7 . Ponieważ było za dużo fantazji .
8 . B. oświecenie .
9 . dydaktycznym , powinny .
10 . że uczyli się tylko dla pieniędzy .
11 . D. przeciwstawnych .
12 . realizm .
13 . Bolesław Prus '' Kamizelka '' - nowela .
14 . Dowiadujemy się co dzieje się na świecie .
Ludzie wolą oglądać tv , niż czytać książki .