Question

napisać referat na temat literatury i sztuki romantycznej . Literatura pozytywistyczna porównanie. plis nie znaeta prosze o 100% prace przynajmiej na strone

Answer 1

ROMANTYZM w muzyce

 

 

Kierunek w muzyce XIX wieku, którego naczelnym postulatem była więź muzyki z innymi rodzajami sztuki. Romantycy uważali muzykę za sztukę płynną, fantastyczną, mającą zdolność wyrażania najrozmaitszych uczuć i nastrojów. Współdziałanie muzyki z poezją następowało przede wszystkim w liryce wokalnej, której czołowi przedstawiciele (m.in.  F.Schubert, R.Schumann, F.Mendelssohn-Bartholdy, w Polsce – S.Moniuszko), doceniając siłę wyrazową i kształtującą słowa, sięgali po teksty najwybitniejszych poetów romantycznych (takich jak: J.W.Goethe, H.Heine, F.Ruckert, J.Eichendorff, G.Byron, A.Mickiewicz, A.Puszkin). Powstawała bogata literatura wokalna, która wywarła także wpływ na muzykę instrumentalną, czego wyrazem było wykorzystanie pieśni jako tematów do wariacji, sonat, kwartetów, fantazji, tworzenie miniatur fortepianowych na wzór pieśni, powstawanie samodzielnych dzieł o charakterze lirycznym. Elementy liryczne przenikały do szerzej rozbudowanych form (sonaty, ballady, fantazje ) i odegrały poważną rolę w kształtowaniu się poematu symfonicznego, dla którego podłożem była głównie literatura. Dramat muzyczny uważał R.Wagner za najdoskonalszy twór artystyczny, w związku z możliwością ścisłego zespolenia wszystkich sztuk w jednym dziele.

Charakterystyczne cechy muzyki romantycznej :

subiektywizm, indywidualizm, dążenie do wypowiedzi uczuciowej; nowe podejście do materii muzycznej przejawiające się w coraz większym uwrażliwieniu na  wartości czysto brzmieniowe; dążenie do integracji sztuk – współdziałanie muzyki z poezją, tańcem, dramatem, malarstwem; wzrastające znaczenie pierwiastków narodowych (tzw. szkoły narodowe); pojawienie się i rozkwit nowych form :

- miniatura instrumentalna (zwłaszcza fortepianowa)

- poemat symfoniczny

- artystyczna pieśń solowa z akompaniamentem

- symfonia programowa

- dramat muzyczny

rozwój instrumentacji – H.Berlioz twórca tzw. kolorystyki dźwiękowej.

 

Romantyczna pieśń solowa i jej twórca FRANCISZEK SCHUBERT

F. SCHUBERT ( ur. w 1797 r. w Lichtenthal, zm. w 1828 r. w Wiedniu)

Kompozytor austriacki. Pierwsze lekcje pobierał u ojca, nauczyciela muzyki, następnie uczył się gry na organach oraz kompozycji u A. Salieriego. Był też skrzypkiem orkiestry dworskiej. Po ukończeniu nauki w szkole został nauczycielem w szkole ojca, którą niebawem porzucił, by całkowicie poświęcić się kompozycji. Żył w ciągłym niedostatku, wyzyskiwany przez wydawców, trawiony chorobą.

F.Schubert uprawiał wszystkie rodzaje pieśni, charakterystyczne dla tej epoki:

pieśni wariacyjne:

- pieśni  zwrotkowe – melodia ulega nielicznym zmianom, najczęściej w ostatniej zwrotce – przekształcenia za pomocą środków techniki wariacyjnej („Pstrąg”);

- pieśni wzorowane na wariacjach instrumentalnych – zmienia się rodzaj akompaniamentu – akordy, figuracje itp. („W oddali” ); następuje zmiana trybu;

- pieśni oparte na wariacjach ostinatowych („Sobowtór”);

pieśni przekomponowane, każda zwrotka opracowana w odmienny sposób.

- krótkie („Wrona”)

- szerzej rozbudowane („Młoda zakonnica”)

pieśni deklamacyjne,melodyka o charakterze recytatywnym, w której następuje ścisłe zespolenie melodii z akcentem mowy („Śmierć i dziewczyna”) pieśni – ballady, epicka forma, dramatyczny charakter („Król elfów”)

Schubert jest twórcą ponad 600 pieśni z towarzyszeniem fortepianu do tekstów poetów romantycznych (J. W. Goethego, H. Heinego, F. Schillera, M. Claudiusa) m.in.:

„Małgorzata przy kołowrotku”

„Polna różyczka”

„Król elfów”

„Śmierć i dziewczyna”

„Pstrąg”

„Wędrowiec”

„Bądź mi pozdrowiona”

„Piękna młynarka”

„Młoda zakonnica”

„Ave Maria”

cykle „Podróż zimowa” i „Łabędzi śpiew”

 

WAŻNIEJSZE DZIEŁA SCHUBERTA

sceniczne – opery, singspiele, komedia muzyczna; religijne – 8 mszy na orkiestrę – 8 symfonii (VIII zwana „Niedokończoną” – 2-częściowa), 11 uwertur kameralne – 2 tria smyczkowe, 13 kwartetów smyczkowych 17 sonat na fortepian 6 momentów muzycznych 2 zbiory Impromptus ( po 4 ) tańce (walce, lendlery) utwory na chór

 

Ballada, fantazja i rapsodia to różne nazwy sugerujące epicki charakter utworów. Pomimo tych sugestii związki z literaturą są raczej luźne. Wybór formy jest zależny od inwencji kompozytora. Na ogół jednak gatunki te przybierają formy tematyczne – formę sonatową lub wariacje.

 

Uwertura to nazwa, która ma różne znaczenia:

utwór instrumentalny będący wstępem do opery, oratorium, rzadziej kantaty  itp. dzieł. utwór będący rodzajem suity orkiestrowej, wywodzący się z praktyki estradowego wykonywania tańców z oper i baletów. samodzielny utwór orkiestrowy, ( tzw. uwertura koncertowa ) zwykle programowy, co zostaje wyrażone tytułem literackim.

Uwertury do oratorium są na ogół dwuczęściowe, druga część często posiada formę fugi. Uwertury operowe utrzymane są zazwyczaj w formie sonatowej, przy czym zaznacza się często związek motywiczny z dziełem, któremu uwertura towarzyszy. Uwertury koncertowe mają z reguły formę sonatową. Najczęściej są to utwory szeroko rozbudowane, poprzedzone wstępem i zakończone monumentalną codą. Uwertury mogą być komponowane jako wstęp do literackiego dzieła scenicznego lub jako utwory okolicznościowe.

 

Nokturn reprezentuje również typ liryki instrumentalnej. Może przybierać różne formy muzyczne.

 

Poemat symfoniczny to utwór przeznaczony na orkiestrę. Inspiracją dla kompozytora może być np. dzieło literackie, plastyczne, architektoniczne, piękno kraju ojczystego, przyrody, obyczaje ludowe, legendy i mity, technika lub sport. Większość poematów to dzieła monumentalne, szeroko rozbudowane, przybierające różne formy tematyczne: sonatową, wariacji, formę fugi lub ronda sonatowego.

 

 

FRANCISZEK LISZT twórca poematu symfonicznego

( ur. w 1811 r. w Doborjan – Węgry, zm. w 1886 r. w Bayreuth )

 

Węgierski kompozytor i pianista:

-         jest twórcą poematu symfonicznego ( nawiązującego do symfonii programowej H. Berlioza ), opartego na programie literackim, którego budowa zależy od idei pozamuzycznej. ( tzw. muzyka programowa );

-         wpłynął na rozwój wirtuozostwa fortepianowego, które wzorowane na błyskotliwości muzyki Paganiniego, przekroczyło granice czystego popisu i zbliżyło się do mistrzowskiego technicznie oddania siły i wielkości faktury fortepianowej, wzorowanej na fakturze orkiestrowej.

-         ustawicznie modyfikował formy muzyczne,  stworzył  tzw. koncert symfoniczny, z równorzędną rolą partii orkiestrowej i solowej oraz  wzbogacił element harmoniczny.

Ważniejsze kompozycje F. Liszta:

na orkiestrę:

-          13 poematów symfonicznych ( m.in. „Prometeusz”, „Tasso”, „Orfeusz”, „Mazepa”, „Preludia” ), symfonie ( „Faust”, „Dante” );

na fortepian i orkiestrę:

-         2 koncerty Es – dur i A – dur; „Fantazja węgierska”;

na fortepian:

-          etiudy koncertowe, „Sonata h – moll”; legendy; 19 Rapsodii węgierskich;

utwory wokalno – instrumentalne:

-         oratoria, msze, psalmy, liryka wokalna ( 82 pieśni ).

 

 

INNI KOMPOZYTORZY ROMANTYZMU:

 

HECTOR BERLIOZ

( ur. w 1803 r. w La Cote-Saint-Andre , zm. w 1849 r. w Paryżu )

Kompozytor francuski. Berlioz tworzył muzykę o dramatyczny6m brzmieniu i potężnej sile wyrazu. Komponował utwory wokalno – instrumentalne lub instrumentalne z programem, które w wyraźny sposób ilustrowały indologię romantyzmu. Był twórcą nowego typu symfonii programowej („Symfonia fantastyczna” ) i symfonii dramatycznej (np. „Romeo i Julia” na głosy solowe i chóry ).

Cechy charakterystyczne symfonii programowej:

-         utwór cykliczny nawiązujący do dawnych schematów;

-         muzyka stanowi odzwierciedlenie programu ( treści literackiej ), pojawiają się tzw. „motywy przewodnie”, wiążące poszczególne części symfonii ( tzw. idee fixe” ).

-         program literacki może funkcjonować osobno.

Berlioz znany jest także jako wielki nowator w zakresie instrumentacji i techniki orkiestrowej. Powiększył skład orkiestry, by oddać właściwe brzmienie swoich kompozycji. Dotyczyło to zwłaszcza grupy instrumentów blaszanych i drewnianych ( dodał m.in. tubę, kornety, fortepian, cymbały ).

 

JOHANNES BRAHMS

( ur. w 1833 roku w Hamburgu, zm. w 1897 roku w Wiedniu )

Niemiecki kompozytor i pia­nista. Nawiązując do ścisłych form i środków klasycyzmu i baroku przeciwstawiał się kierunkowi reprezentowanemu przez H. Berlioza, F. Liszta, R. Wagnera i innych kompozytorów doby romantyzmu, koncentrującemu się na muzyce programowej. Sądził, że poemat symfoniczny i symfonia programowa są objawami kryzysu form symfonicznych. Powrót do dawnych zasad kształtowania, do form muzyki absolutnej (autonomicznej), miał być środkiem przezwyciężenia tego kryzysu. Brahms stworzył swój własny styl na bazie ideałów przeszłości, był przeciwny wszelkim nowatorstwom. Od klasyków wiedeńskich ( zwłaszcza Beethovena )  przejął metody pracy tematycznej i techniki wariacyjnej, a od kompozytorów baroku – ścisłe formy  ( np. fugę ), jak i niektóre środki techniczne ( basso ostinato ). W wyniku tych nawiązań Brahms zapoczątkował kierunek klasycyzujący. Od romantyków przejął gatunki liryki wokalnej ( pieśni ) i skłonność do wykorzystywania elementów ludowych.

 

CARL MARIA VON WEBER twórca opery romantycznej

 

( ur. w 1786 roku w Eutin, zm. w 1826 roku w Londynie )

Kompozytor niemiecki, pianista, dyrygent. Uchodzi on za twórcę opery romantycznej ( utwór, w którym muzyka współdziała z akcją dramatyczną ). O charakterze opery w okresie romantyzmu decydowała przede wszystkim jej treść, nawiązująca do podań ludowych, wykorzystująca elementy fantastyczne świata nadprzyrodzonego oraz tematykę narodową  i historyczną. Weber stworzył m. in. operę pt. „Wolny strzelec”, która należy do okresu romantyzmu zarówno ze względu na tematykę ( krajobraz leśny, życie myśliwskie, walka z mocami demonicznymi ), jak i zastosowane środki muzyczne, służące do charakterystyki postaci lub sytuacji. Są to głównie środki instrumentacyjne ( np. rogi w scenach myśliwskich ), ale także harmoniczne ( złym mocą towarzyszą akordy dysonujące ).

 

RYSZARD WAGNER twórca dramatu muzycznego

( ur. w 1813 roku w Lipsku, zm. w 1883 w Wenecji )

Niemiecki kompozytor. Jest autorem reformy operowej opartej na ścisłych założeniach teoretycznych. Charakterysyczną  cechą koncepcji dramatycznej Wagnera było współdziałanie wszystkich sztuk, główni poezji, dramatu, sztuki teatralnej, plastyki i muzyki. Tematyka mistyczna, narodowa, fantastyczna była spełnieniem  oczekiwań romantyków.   O jedności dzieła miały decydować tzw. motywy przewodnie ( struktura muzyczna, która symbolizowała osobę, przedmiot lub jakąś ideę ). Wagner wzbogacil znacznie zasób środków orkiestrowych i harmonicznych. Powiększył skład orkiestry i dodał do niej nowe instrumenty.

 

FRYDERYK FRANCISZEK CHOPIN

( ur. w 1810 r. w Żelazowej Woli, zm. w 1849 r. w Paryżu )

Najwybitniejszy kompozytor polski, pianista. W wieku 6 lat  rozpoczął naukę gry na fortepianie u Wojciecha Żywnego. W następnym roku powstały pierwsze kompozycje – utwory te zapisywał ojciec Fryderyka – m.in. „Polonez g-moll”. W latach 1818 – 1819 grywał jako „cudowne dziecko” w salonach warszawskich. W roku 1826, po ukończeniu Liceum Warszawskiego, zapisał się na I rok Szkoły Głównej kierowanej przez Józefa Elsnera, u którego się uczył w latach 1826 – 1829. W tymże roku ( 1826 ) pojawiły się pierwsze wzmianki o chorobie. W roku 1829 koncertował w Wiedniu, a następnym roku opuścił Warszawę, by w 1831 roku  osiąść  w Paryżu. Po wyjeździe często koncertował w Niemczech, Czechach, Anglii i Francji, zyskując sławę europejską. Jednakże postępująca gruźlica nie pozwalała mu na odbywanie tournee. Największy rozkwit mocy twórczej i talentu przypada na lata 1835 – 1840. Chopin zaprzyjaźnił się z wieloma wybitnymi artystami, w tym z Delacroix, Balzakiem, Norwidem. Związał się na wiele lat z francuską pisarką George Sand.

Najważniejszymi wartościami były dla niego dom rodzinny i kraj, co często podkreślał w swoich listach. Te tęsknoty przekładał na przepiękną, subtelną, wzruszającą muzykę, niezależnie od tego, czy były to wielkie kompozycje, czy też np. etiudy, z których uczynił małe arcydzieła. W każdym utworze łączył bogate treści emocjonalne z doskonałością formy, często czerpiąc inspiracje z polskiego folkloru.

 

FELIKS MENDELSSOHN-BARTHOLDY

( ur. w 1809 roku w Hamburgu, zm. w 1847 w Lipsku )

Kompozytor i dyrygent  niemiecki. Był „cudownym dzieckiem”, porównywano go niekiedy z Mozartem. ( Gdy miał 13 lat, jego utwory  wykonywano publicznie. W wieku 17 lat skomponował uwerturę do „Snu nocy letniej” ). Zdobył szeroką sławę nie tylko jako muzyk i kompozytor, ale także jako organizator życia muzycznego ( m.in. w Lipsku otworzył konserwatorium muzyczne, przyczynił się do renesansu muzyki Bacha, wykonując po raz pierwszy od jego śmierci „Pasję wg. Św. Mateusza” ).

Główne osiągnięcia Mendelssohna dotyczą traktowania formy. W„Pieśniach bez słów”stworzył wzór romantycznej liryki instrumentalnej. Są to miniatury fortepianowe   o symetrycznej budowie okresowej, których nazwa wskazuje na oddziaływanie form wokalnych.

 

 

ROBERT SCHUMANN

( ur. w 1810 roku w Zwickau, zm. w 1856 w Endenich )

Niemiecki kompozytor i dyrygent. Pragnął zostać pianistą wirtuozem, ale z powodu choroby ręki zmuszony był poświęcić się twórczości kompozytorskiej. Działał jako krytyk muzyczny, pisał artykuły i recenzje.

W swej twórczości skupił się przede wszystkim na muzyce fortepianowej i liryce wokalnej. Uważał, że muzyka jest sztuką mało konkretną, i że tekst ją uprecyzyjnia. Przez ścisły związek z poezją Schumann reprezentuje typową dla muzyki niemieckiej postawę twórczą, zgodnie z którą tekst poetycki decyduje o formie muzycznej, a cykle poetyckie o konstrukcji muzycznej.

 

 

STANISŁAW MONIUSZKO

( ur. w 1819 r. w Ubielu, zm. w 1872 r. w Warszawie )

Polski kompozytor, organista, dyrygent  i pedagog.

S. Moniuszko jest, oprócz  F. Chopina, najwybitniejszym kompozytorem polskim XIX wieku, głównym przedstawicielem stylu narodowego w Polsce, a przede wszystkim twórcą polskiej opery narodowej i pieśni.

:D