Transformacja polskiej gospodarki w latach dziewięćdziesiątych W okresie między Ii wojną światową , a 1990 r. w Polsce obowiązywał system polityczny nazywany socjalizmem. Jego założenia wyznaczały drogę gospodarce, która charakteryzowała się planowaniem. Jednakże okazało się to nieefektywnym sposobem zarządzania w dłuższym okresie czasu i w latach 80 – tych w Polsce obserwowaliśmy spadek dynamiki produkcji i wzrost procesów inflacyjnych. Konieczna była transformacja, która zapoczątkowała przejście do rynkowej gospodarki typu kapitalistycznego. Jeszcze w 1987 r. opracowany został “Rządowy Program Realizacyjny II etapu Reformy Gospodarczej” oraz “Program Umacniania Pieniądza”, które podejmowały próbę stabilizacji gospodarki, ale nie powiodły się. Przemiany polityczne w 1989 r. przyspieszyły zmiany systemowe i efektem tego był “Program Gospodarczy”. Przejście do gospodarki rynkowej spowodowało załamanie produkcji, statystyczny spadek realnych wynagrodzeń i świadczeń socjalnych, lecz także falę przekształceń jakościowych, strukturalnych oraz przełom w funkcjonowaniu rynku. Okres transformacji można podzielić na etapy. Pierwszy z nich, to było wprowadzenie w życie programu z października 1989 r., który zakładał dokonanie gruntownych przekształceń własnościowych, zainicjowania aktywnej polityki antymonopolowej i likwidacji struktur monopolowych, liberalizacji cen rozpoczęcia procesu dostosowywania ich struktury do struktury cen rynku światowego, otwarcia gospodarki na świat , uruchomienia rynku kapitałowego oraz dopuszczenia inwestycji zagranicznych. W pierwszych latach jego realizacji popełniono błędy wyrażające się m. in. w liczeniu na szybkie efekty prywatyzacji, w skokowej liberalizacji eksportu oraz nadmiernym fiskalizmie, wobec przedsiębiorstw państwowych, powodującym, że kilka lat obciążenia podatkowe przewyższały znacznie zysk brutto przedsiębiorstw i uniemożliwiały praktycznie ich rozwój. W efekcie, nastąpiło głębokie załamanie się koniunktury, spadł PKB, gwałtownie wzrosło bezrobocie (w latach 1990 – 91 liczba pracujących w gospodarce narodowej spadła o ponad 12%, PKB zmniejszył się o 14%, produkcja przemysłowa o ponad 30%, nakłady inwestycyjne o 14%, ceny detaliczne wzrosły 12 – krotne, a realne wynagrodzenie obniżyło się o 25%. Kolejny etap, to początkowa faza głębszych zmian strukturalnych, powstanie i umacnianie proces�
�w wzrostowych, ograniczenie tempa spadku zatrudnienia. Zaczął rosnąć PKB (np. w 1993 r. zwiększył się o 6,5% w porównaniu do 1992 r.) produkcja przemysłowa, nakłady inwestycyjne. Niestety, średni wzrost cen by ł nadal wysoki, przy ciągłym realnym spadku wynagrodzeń. Wiele firm zaczęło odnajdywać się w nowej sytuacji gospodarczej, jednak wiele innych znalazło się w bardzo trudnej sytuacji, szczególnie poprzez utratę rynków wschodnich lub rosnących zobowiązań kredytowych powstałych przed 1990 r. lub z innych powodów. W kolejnym etapie nastąpiły wyraźne i korzystne zmiany jakościowe oraz ilościowe w gospodarce. Motorem napędzającym koniunkturę był popyt inwestycyjny i eksport. Przedsiębiorstwa “nauczyły się” zachowań rynkowych, co dało wzrost efektywności gospodarowania. Nastąpiło oddłużenie przedsiębiorstw, proinwestycyjne rozwiązanie systemu podatkowego i kredytowego, zwolnienie tempa inflacji, wzmożony wpływ kapitału zagranicznego. Wzrosły rozmiary inwestycji nowo rozpoczynanych. Zmiany gospodarcze wpłynęły korzystnie na rynek pracy – zmniejszyło się bezrobocie – oraz sytuację materialną ludności (przyrost realnych wynagrodzeń, poprawa sytuacji ekonomicznej gospodarstw domowych). Wszystkie zmiany transformacyjne nie byłyby możliwe bez stworzenia odpowiednich ram instytucjonalno – prawnych, co zostało zapoczątkowane w pierwszym okresie zmian i trwa nadal. Do najistotniejszych rozwiązań należy zaliczyć rozstrzygnięcia w: a. prywatyzacji – ustawa o działalności gospodarczej z 1988 r., ustawa o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych z 1990 r., ustawa o Narodowych Funduszach Inwestycyjnych z 1993 r. b. podatkach – wprowadzenie ulg pozwalających odliczać od dochodów wydatki inwestycyjne, zwolnienia dla inwestorów zagranicznych działających na terenach zagrożonych bezrobociem strukturalnym c. polityce pieniężnej – ustawy regulujące przepisy celne i dewizowe (m. in. wymienialność złotego) Związek Radziecki poniósł największe straty ze wszystkich państw uczestniczących w II wojnie światowej. Oszacowana liczba zabitych wahają się od 10 do 20mln. 25mln zostało pozbawionych dachu nad głową. Zniszczone duże obszary ziem uprawnych i część najbardziej uprzemysłowionych regionów. Zniszczeniu uległo 30% przedwojennego majątku. Mimo to ZSRR stał się w świecie powojennym jednym z dwu supermocarstw. By odbudować gospodarkę rząd zainicjował w 1946r. czwarty plan pięcioletni – nacisk położono na przemysł ciężki /szczególną uwagę poświęcono energii atomowej/. Nowy plan wykorzystywał też dużą skalę reparacji w naturze i daniny składane przez dawne państwa osi i nowe kraje satelickie. Stalin był potężniejszy niż kiedykolwiek. W ministerstwach przemysłu i rolnictwa przeprowadzono czystkę. Usuwano też wysokich urzędników państwowych i funkcjonariuszy partii. Rolnictwo radzieckie niemal przez cały okres powojenny przeżywało kryzys. System kolektywizacji nie stwarzał chłopom bodźców. Skupiali się oni na uprawie niewielkich działek prywatnych /stanowiły 3% ziemi uprawnej kraju.
Transformacja polskiej gospodarki w latach dziewięćdziesiątych W okresie między Ii wojną światową , a 1990 r. w Polsce obowiązywał system polityczny nazywany socjalizmem. Jego założenia wyznaczały drogę gospodarce, która charakteryzowała się planowaniem. Jednakże okazało się to nieefektywnym sposobem zarządzania w dłuższym okresie czasu i w latach 80 – tych w Polsce obserwowaliśmy spadek dynamiki produkcji i wzrost procesów inflacyjnych. Konieczna była transformacja, która zapoczątkowała przejście do rynkowej gospodarki typu kapitalistycznego. Jeszcze w 1987 r. opracowany został “Rządowy Program Realizacyjny II etapu Reformy Gospodarczej” oraz “Program Umacniania Pieniądza”, które podejmowały próbę stabilizacji gospodarki, ale nie powiodły się. Przemiany polityczne w 1989 r. przyspieszyły zmiany systemowe i efektem tego był “Program Gospodarczy”. Przejście do gospodarki rynkowej spowodowało załamanie produkcji, statystyczny spadek realnych wynagrodzeń i świadczeń socjalnych, lecz także falę przekształceń jakościowych, strukturalnych oraz przełom w funkcjonowaniu rynku. Okres transformacji można podzielić na etapy. Pierwszy z nich, to było wprowadzenie w życie programu z października 1989 r., który zakładał dokonanie gruntownych przekształceń własnościowych, zainicjowania aktywnej polityki antymonopolowej i likwidacji struktur monopolowych, liberalizacji cen rozpoczęcia procesu dostosowywania ich struktury do struktury cen rynku światowego, otwarcia gospodarki na świat , uruchomienia rynku kapitałowego oraz dopuszczenia inwestycji zagranicznych. W pierwszych latach jego realizacji popełniono błędy wyrażające się m. in. w liczeniu na szybkie efekty prywatyzacji, w skokowej liberalizacji eksportu oraz nadmiernym fiskalizmie, wobec przedsiębiorstw państwowych, powodującym, że kilka lat obciążenia podatkowe przewyższały znacznie zysk brutto przedsiębiorstw i uniemożliwiały praktycznie ich rozwój. W efekcie, nastąpiło głębokie załamanie się koniunktury, spadł PKB, gwałtownie wzrosło bezrobocie (w latach 1990 – 91 liczba pracujących w gospodarce narodowej spadła o ponad 12%, PKB zmniejszył się o 14%, produkcja przemysłowa o ponad 30%, nakłady inwestycyjne o 14%, ceny detaliczne wzrosły 12 – krotne, a realne wynagrodzenie obniżyło się o 25%. Kolejny etap, to początkowa faza głębszych zmian strukturalnych, powstanie i umacnianie proces�
�w wzrostowych, ograniczenie tempa spadku zatrudnienia. Zaczął rosnąć PKB (np. w 1993 r. zwiększył się o 6,5% w porównaniu do 1992 r.) produkcja przemysłowa, nakłady inwestycyjne. Niestety, średni wzrost cen by ł nadal wysoki, przy ciągłym realnym spadku wynagrodzeń. Wiele firm zaczęło odnajdywać się w nowej sytuacji gospodarczej, jednak wiele innych znalazło się w bardzo trudnej sytuacji, szczególnie poprzez utratę rynków wschodnich lub rosnących zobowiązań kredytowych powstałych przed 1990 r. lub z innych powodów. W kolejnym etapie nastąpiły wyraźne i korzystne zmiany jakościowe oraz ilościowe w gospodarce. Motorem napędzającym koniunkturę był popyt inwestycyjny i eksport. Przedsiębiorstwa “nauczyły się” zachowań rynkowych, co dało wzrost efektywności gospodarowania. Nastąpiło oddłużenie przedsiębiorstw, proinwestycyjne rozwiązanie systemu podatkowego i kredytowego, zwolnienie tempa inflacji, wzmożony wpływ kapitału zagranicznego. Wzrosły rozmiary inwestycji nowo rozpoczynanych. Zmiany gospodarcze wpłynęły korzystnie na rynek pracy – zmniejszyło się bezrobocie – oraz sytuację materialną ludności (przyrost realnych wynagrodzeń, poprawa sytuacji ekonomicznej gospodarstw domowych). Wszystkie zmiany transformacyjne nie byłyby możliwe bez stworzenia odpowiednich ram instytucjonalno – prawnych, co zostało zapoczątkowane w pierwszym okresie zmian i trwa nadal. Do najistotniejszych rozwiązań należy zaliczyć rozstrzygnięcia w: a. prywatyzacji – ustawa o działalności gospodarczej z 1988 r., ustawa o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych z 1990 r., ustawa o Narodowych Funduszach Inwestycyjnych z 1993 r. b. podatkach – wprowadzenie ulg pozwalających odliczać od dochodów wydatki inwestycyjne, zwolnienia dla inwestorów zagranicznych działających na terenach zagrożonych bezrobociem strukturalnym c. polityce pieniężnej – ustawy regulujące przepisy celne i dewizowe (m. in. wymienialność złotego) Związek Radziecki poniósł największe straty ze wszystkich państw uczestniczących w II wojnie światowej. Oszacowana liczba zabitych wahają się od 10 do 20mln. 25mln zostało pozbawionych dachu nad głową. Zniszczone duże obszary ziem uprawnych i część najbardziej uprzemysłowionych regionów. Zniszczeniu uległo 30% przedwojennego majątku. Mimo to ZSRR stał się w świecie powojennym jednym z dwu supermocarstw. By odbudować gospodarkę rząd zainicjował w 1946r. czwarty plan pięcioletni – nacisk położono na przemysł ciężki /szczególną uwagę poświęcono energii atomowej/. Nowy plan wykorzystywał też dużą skalę reparacji w naturze i daniny składane przez dawne państwa osi i nowe kraje satelickie. Stalin był potężniejszy niż kiedykolwiek. W ministerstwach przemysłu i rolnictwa przeprowadzono czystkę. Usuwano też wysokich urzędników państwowych i funkcjonariuszy partii. Rolnictwo radzieckie niemal przez cały okres powojenny przeżywało kryzys. System kolektywizacji nie stwarzał chłopom bodźców. Skupiali się oni na uprawie niewielkich działek prywatnych /stanowiły 3% ziemi uprawnej kraju.