Question

wymień staropolskie jednostki:
1) miar
2) masy
3) rachuby
4) wagi​

Answer 1

Odpowiedź

Odpowiadam na pytanie: Wymień staropolskie jednostki miar:

1. masy (to samo co jednostki wagi),
2. rachuby,
3. objętości,
4. długości.

Jeszcze w S. Orgelbranda Encyklopedji Powszechnej z roku 1898, czytając hasła ciężar, masa oraz waga widać, że mimo, iż znana jest różnica pomiędzy wagą (ciężarem), a masą, to jednak używane są te same jednostki bez rozróżniania, takiego jak obecnie pomiędzy kg (miara masy) oraz kG (miara siły).

Miary staropolskie to będąca w użytku od XIX wieku nazwa systemu miar I Rzeczypospolitej wprowadzonego 6 grudnia 1764 roku jako miary polskie. Jednostki

1. masy: cetnar, kamień, funt, grzywna, łut;
2. rachuby: tuzin, mendel, kopa, gros;
3. objętości (materiałów sypkich): kwarta, garniec, miarka, ćwiertnia, półkorzec, korzec, łaszt;                                                                  objętości (cieczy): kwarta (o tej samej objętości), garniec (o tej samej objętości), konew, antał, beczka;
4. długości (do handlu): cal, dłoń, ćwierć, sztych, stopa, łokieć, sążeń;    długości (do pomiaru odległości w polu, na drodze): łokieć (o tej samej długości), krok geometryczny, pręt, laska, sznur mierniczy, staja.

Szczegółowe wyjaśnienie

Przyjęłam takie znaczenie pytania, ponieważ jeśliby odpowiedź miałaby dotyczyć wszystkich jednostek miar stosowanych w  I Rzeczypospolitej oraz wcześniej na ziemiach polskich, to odpowiedź byłaby zbyt obszerna i trudna do zrozumienia bez dodania wielu koniecznych objaśnień.

Na wszelki wypadek dodaję wybór innych miar używanych w Polsce przedrozbiorowej:

1. masy: szyffunt (funt morski);
2. rachuby: sztyga;
3. objętości (materiałów sypkich): kwaterka; objętości (cieczy): achtel, baryła, kwaterka;
4. długości (do handlu): palec, ziarno; długości (do pomiaru odległości w polu): ławka, pręcik; długości (do pomiaru odległości na drodze): mila.