Question

Wyjaśnij pojęcie " poddaństwo chłopów"

Answer 1

Poddaństwo, podstawowa forma zależności chłopów od feudalnego właściciela ziemi. Uzależnienie osobiste, gruntowe i sądowe.

Poddaństwo wyrażało się m.in. w przywiązaniu osobistym chłopa do ziemi i podległości sądom patrymonialnym. Chłop nie mógł opuścić wsi, zawierać małżeństwa, zbywać posiadanej ziemi bez zgody pana. Ponadto zmuszony był świadczyć daninę z tytułu użytkowania ziemi.

Poddaństwo pojawiło się w okresie późnego cesarstwa rzymskiego, rozszerzyło się w średniowieczu i w formie zależności gruntowej, sądowej oraz osobistej objęło prawie wszystkich wolnych chłopów. W XI-XII w., w okresie rozwoju gospodarki towarowo-pieniężnej, obowiązki wynikłe z poddaństwa zamieniono na opłaty.

W XVI w. ponownie zaostrzyło się poddaństwo osobiste, szczególnie w egzekwowaniu pańszczyzny. W XVI-XVII w. poddaństwo zaczęło zanikać. Zniesione w wyniku rewolucji burżuazyjnych w Holandii i Anglii, w krajach habsburskich w drodze aktu prawnego wydanego przez cesarza Józefa II (1781), we Francji podczas rewolucji (1789), w wielu państwach w czasach napoleońskich (Prusy - 1807, Bawaria - 1808, Hesja - 1811, Hiszpania - 1808).
Poddaństwo na ziemiach polskich
Na ziemiach polskich poddaństwo przejawiało się w przywiązaniu chłopa do ziemi. Konstytucja 1496 zezwalała na opuszczenie wsi przez jednego chłopa w ciągu roku, by mógł udać się do miasta na naukę rzemiosła. 1501-1543 chłopom zakazano opuszczania wsi bez zgody pana. Skutkiem tych obostrzeń stało się zjawisko zbiegostwa chłopów na wschodnie kresy Rzeczpospolitej oraz liczne w XVI w. powstania chłopskie.

W czasie powstania kościuszkowskiego formalnie zniesione Uniwersałem połanieckim. W Księstwie Warszawskim zniesione konstytucją i dekretem grudniowym z 1807. W tym samym czasie poddaństwo zniesiono w zaborze pruskim, najdłużej przetrwało w Galicji, gdzie utrzymało się aż do 1846.

Answer 2

Poddaństwem – określana jest forma uzależnienia chłopów od pana w społeczeństwie feudalnym. Polegało na przymusowym świadczeniu chłopa na rzecz pana danin, robocizny i innych nakazów. Forma ta była usankcjonowana instytucjonalnie i prawnie, pociągająca za sobą represje. Poddaństwo miało charakter przymusu pozaekonomicznego.

Wyróżnia się trzy rodzaje poddaństwa:

Osobiste – ograniczenia swobody osobistej chłopów. Obejmowała: przywiązanie chłopów do ziemi i miejsca zamieszkania, zakaz posyłania dzieci do miasta na naukę zawodu, nakaz posyłania dzieci na służbę do dworu, nakaz najmów przymusowych. Na poddaństwo osobiste składał się podatek pogłówny (od każdego poddanego)i tzw. banalitety. Pan feudalny mógł oderwać chłopów od ziemi i przeznaczyć ich na sprzedaż lub dzierżawę.
Gruntowe – ograniczenia w swobodzie dysponowania gruntem wynikające z pańskiej zwierzchności nad ziemią. Chłop nie mógł sprzedać i kupić ziemi bez zgody pana. W skład tego rodzaju poddaństwa wchodziła renta feudalna .
Sądowe – podległość sądownicza (jurysdykcja patrymonialna). Skutek przejścia sądownictwa z władcy na pana feudalnego. Pan feudalny posiadał immunitet sądowy. Zyskał nieograniczone możliwości egzekwowania praw. Skazywał chłopów głównie na karę chłosty, grzywnę lub tortury. Jurysdykcja patrymonialna zastąpiła ławy sołeckie, które wcześniej stanowiły władzę sądowniczą pierwszej instancji.
Poddaństwo pojawiło się w Polsce w XII wieku, zostało zlikwidowane w XIX wieku. Było dziedziczne, tzn. dzieci dziedziczyły pozycję społeczną swoich rodziców.