Problemy Tajwanu i Tybetu
More Questions From This User See All
" Life is not a problem to be solved but a reality to be experienced! "
© Copyright 2013 - 2024 KUDO.TIPS - All rights reserved.
27 kwietnia 1914 roku podczas spotkania w Simli przedstawiciele Chin, Tybetu i Wielkiej Brytanii parafowali układ, który dzielił Tybet na część wewnętrzną (pod jurysdykcją chińską) i zewnętrzną (pod jurysdykcją tybetańską); Tybet Zewnętrzny miał mieć pełną autonomię, a zwierzchnictwo chińskie miał reprezentować „wysoki urzędnik” z nieliczną eskortą; rząd chiński nie miał prawa do wysyłania wojsk do Tybetu. Chiny odmówiły podpisania tego traktatu, pomimo iż zastrzeżenia dotyczyły jedynie granicy między wewnętrzną i zewnętrzną częścią Tybetu. W związku z tym konwencja z Simla związała tylko Tybet i Wielką Brytanię. Do 1949 roku Tybet dysponował pełną suwerennością de facto, mając własny rząd, armię, walutę i samodzielnie układając stosunki zewnętrzne. Nigdy jednak nie został uznany de iure, a Chiny nigdy nie pogodziły się z zaistniałą sytuacją, wysyłając do Tybetu misje dyplomatyczne i wojskowe i określając Tybet terytorium chińskim w konstytucji z 1947 roku.
TYBET W LATACH 1949-1999
Kres suwerenności de facto Tybetu przyniosło ustanowienie silnej władzy centralnej w Chinach w 1949 roku. 7 października 1950 roku komunistyczne wojska chińskie bez ostrzeżenia wkroczyły do Tybetu, szybko zdobywając nad nim kontrolę. 23 maja 1951 roku w Pekinie podpisano 17-punktowe porozumienie o pokojowym wyzwoleniu Tybetu, potwierdzające suwerenność chińską, przyznające Tybetowi prawo do autonomii „pod zjednoczonym przywództwem rządu ludowego” i zapewniające utrzymanie systemu politycznego Tybetu, prerogatyw Dalaj Lamy i wolności religijnej. W kwietniu 1954 roku Chiny i Indie zawarły porozumienie w sprawie Tybetu, w którym Indie zrzekły się przywilejów eksterytorialnych idziedziczonych po Brytyjczykach. We wrześniu 1956 roku ze swoich przywilejów zrezygnował Nepal. Tym samym Chiny uzyskały pełną i niepodważalną suwerenność nad Tybetem.
Polityka sinizacji wschodnich regionów Tybetu szybko wywołała protesty. W 1956 roku wybuchł pierwszy bunt, który na początku 1959 roku przekształcił się w otwarte powstanie na całym terytorium Tybetu. Zostało ono krwawo stłumione, a w jego wyniku Dalaj Lama i 50 tysięcy Tybetańczyków zbiegło do Indii, gdzie w Dharamsali powstał rząd emigracyjny. Wydarzenia te przyniosły zaostrzenie polityki chińskiej w Tybecie. W 1965 roku na obszarze Tybetu Zewnętrznego powstał Region Autonomiczny Tybet (TAR), podczas gdy inne etniczne terytoria tybetańskie wcielono do prowincji Qinghai i Sichuan. W Tybecie rozpoczął się okres intensywnej kampanii politycznej i transformacji społecznej, którego apogeum był okres rewolucji kulturalnej 1966-69, kiedy czerwonogwardziści dokonali masowych aktów wandalizmu na zabytkach kulturalnych i religijnych.
W 1978 roku do władzy w Chinach doszła reformatorska ekipa, która przyznała szkodliwość dotychczasowego postępowania w Tybecie, dopuściła Tybetańczyków do administracji i umożliwiła uchodźcom w Indiach kontakty z rodzinami oraz złagodziła politykę kulturalną. W maju 1980 roku do Tybetu przybył przywódca KPCh Hu Yaobang i zaproponował 6-punktowy plan dla Tybetu, koncentrujący się na rozwoju gospodarczo-społecznym prowincji. W lipcu 1981 roku Hu wystosował 5-punktową propozycję dla Dalaj Lamy, proponując negocjacje w celu przygotowania powrotu przywódcy Tybetańczyków. Romowy odbyły się w 1982 i 1984 roku, ujawniając jednak wiele rozbieżności, m.in. dotyczące zakresu autonomii Tybetu i inkorporacji do TAR innych ziem zamieszkiwanych przez Tybetańczyków, czemu sprzeciwił się Pekin. Od 1985 roku Chiny ponownie usztywnili swoje stanowisko w dialogu z Tybetańczykami, na co wpłynęło m.in. zdobycie silniejszej pozycji w KPCh przez twardogłowych, odwilż w stosunkach z ZSRR oddalająca możliwość uzyskania przez Dalaj Lamę poparcia supermocarstwa oraz budzące podejrzliwość niewypełnienie przez Dalaj Lamę obietnicy odwiedzenia Tybetu w 1985 roku.
21 września 1987 roku Dalaj Lama przedstawił w Kongresie USA swoją propozycję rozwiązania kwestii Tybetu, zakładającą przekształcenie całego Tybetu (wewnętrznego i zewnętrznego) w strefę pokoju, zaniechanie polityki transferu ludności chińskiej do Tybetu, poszanowanie praw człowieka i wolności demokratycznych ludności tybetańskiej, rozpoczęcie negocjacji w sprawie przyszłości Tybetu. W czerwcu 1988 roku w przemówieniu w Parlamencie Europejskim Dalaj Lama po raz pierwszy dopuścił możliwość powrotu do Tybetu, który nie byłby niepodległy, lecz stowarzyszony z ChRL, mając swobodę kształtowania stosunków z innymi krajami na płaszczyźnie religinej i kulturalnej, podczas gdy w gestii Pekinu znalazłaby się polityka zagraniczna i obronna. Chińczycy uznali, że propozycje te nie mogą stanowić podstawy do negocjacji. Główną przeszkodą było określanie Tybetu przed 1950 rokiem jako państwa niepodległego, podczas gdy Pekin żąda bezwzględnie całkowitego wyrzeczenia się idei niepodległości, czy to istniejącej w przeszłości czy też jako cel przyszłościowy, a więc zaakceptowania jego stanowiska, iż „Tybet od zawsze był częścią Chin.” Tymczasem w przemówieniu w Kongresie USA Dalaj Lama stwierdził nawet, że „zgodnie z prawem międzynarodowym Tybet dziś wciąż jest niepodległym państwem pod nielegalną okupacją.”
Impas w kontaktach z Pekinem skłonił Dalaj Lamę do promocji sprawy tybetańskiej na arenie międzynarodowej. Posunięcie to okazało się dużym sukcesem, powstało bowiem szerokie lobby protybetańskie, które doprowadziło do tego, że kwestia praw człowieka w Tybecie stała się obecna w polityce zagranicznej USA. Ukoronowaniem tej polityki było przyznanie Dalaj Lamie w 1989 roku Pokojowej Nagrody Nobla. Międzynarodowa krytyka Chin w połączeniu z ciągłymi demonstracjami w Tybecie od października 1987 roku spowodowały przyjęcie przez Pekin ostrej linii wobec Tybetu, gdzie w marcu 1989 roku wprowadzono stan wojenny, trwający do maja 1990 roku. W latach 90-tych ponownie zaostrzyły się spory wokół hierarchii buddystów tybetańskich. W 1995 roku kandydat na Panchen Lamę wybrany przez Dalaj Lamę z pominęciem Pekinu został osadzony w areszcie. W grudniu 1999 roku Karmapa Lama, pierwsza reinkarnacja Buddy uznana przez obie strony, zbiegł do Indii w proteście przeciw „prześladowaniom Tybetańczyków.”
TYBET PO ROKU 2000
Dopiero we wrześniu 2002 roku po 9 latach wznowiony został dialog między władzami chińskimi a Dalaj Lamą, kiedy do Pekinu na „rozmowy o rozmowach” zaproszeni zostali jego wysłannicy Lodi Gyari i Kelsang Gyaltsen. Na koniec ponaddwutygodniowej podróży odwiedzili oni Lhasę jako pierwsi przedstawiciele rządu tybetańskiego na wychodźstwie od 1980 roku. Kolejne rundy rozmów odbyły się w maju-czerwcu 2003 roku i wrześniu 2004 roku. Na przełomie czerwca i lipca 2005 roku Gyari i Gyaltsen spotkali się z delegacją chińską w ambasadzie ChRL w stolicy Szwajcarii Bernie. Piąta runda rozmów miała miejsce w Guilin w lutym 2006 roku, a szósta – w Szanghaju na przełomie czerwca i lipca 2007 roku. Wszystkie te kontakty nie przyniosły widocznych rezultatów.
Niespodziewanie poważny kryzys wybuchł w marcu 2008 roku, na 5 miesięcy przed rozpoczęciem Igrzysk Olimpijskich w Pekinie. 10 marca, w 49. rocznicę wybuchu powstania antychińskiego w Tybecie, Tybetańczycy mieszkający zagranicą rozpoczęli marsze przeciw organizacji Igrzysk przez Chiny, a równocześnie w samym Tybecie protestować zaczęli mnisi. Po kilku dniach doszło do największych zamieszek w Tybecie od wprowadzenia stanu wojennego w 1989 roku, które nawet objęły inne chińskie prowincje - Sichuan, Qinghai i Gansu. Przywódcy chińscy oskarżyli Dalaj Lamę o zorganizowanie tych rozruchów, ten zaś starał się uspokoić sytuację, wzywając 18 marca obie strony do zakończenia przemocy, a nawet przestrzegając o możliwości swojej rezygnacji z politycznego przywództwa ruchu tybetańskiego jeśli „rzeczy wymknęłyby się spod kontroli.” 2 dni później Dalaj Lama wyraził gotowość do spotkania z przywódcami chińskimi, w tym prezydentem Hu Jintao, po ustaniu przemocy w Tybecie.
Wydarzenia w Tybecie w sposób niepożądany przez władze chińskie zwróciły uwagę społeczności międzynarodowej na sytuację w ChRL przed Igrzyskami i stworzyły presję na Pekin by podjął dialog z Dalaj Lamą, do czego faktycznie szybko doszło. W maju w Shenzhen odbyły się pierwsze po marcowych rozruchach nieformalne rozmowy między przedstawicielami Dalaj Lamy i ChRL, a następnie 1-2 lipca w Pekinie doszło do 7. rundy dialogu chińsko-tybetańskiego. Na początku listopada Gyari i Gyaltsen przebywali w Pekinie na 8. rundzie rozmów, ale wówczas perspektywy były już marne, gdyż Dalaj Lama zaczął publicznie wyrażać brak wiary w możliwość postępu w negocjacjach z Pekinem. 10 listopada władze chińskie istotnie poinformowały, że ostatnie rozmowy nie przyniosły postępu i zapowiedziały, że nigdy nie zgodzą się na tybetańskie żądania daleko idącej autonomii, gdyż zmierzają one do stworzenia gruntu pod niepodległość Tybetu.
Dalaj Lama zwołał 17-22 listopada w Dharamsali specjalne spotkanie przywódców diaspory tybetańskiej celem omówienia dalszej strategii wobec ChRL. Postanowiono, że dotychczasowa pojednawcza polityka poszukiwania większej autonomii dla Tybetu, znana jako „środkowa ścieżka”, będzie kontynuowana. Jednocześnie jednak postanowiono zawiesić wizyty wysłanników Dalaj Lamy w Pekinie i ostrzeżono przed możliwością przyjęcia radykalnego kursu jeśli żądania rzeczywistej autonomii zostaną zignorowane przez Pekin.
RÓŻNICE W OCENIE AKTUALNEJ SYTUACJI
Według tybetańskiego rządu na wychodźstwie w Dharamsali polityka chińska sprowadza się do niszczenia religii i kultury Tybetu przy jednoczesnym dążeniu do zmiany struktury demograficznej prowincji: poprzez zachęty materialne ludność chińska jest nakłaniana do osiedlania się w Tybecie, czemu towarzyszą różnorakie represje. Rząd w Dharamsali twierdzi, że niezadowolenie z chińskich rządów rośnie.
Niewątpliwie region autonomiczny Tybet przeszedł głęboką transformację w ciągu blisko 50 lat nieobecności Dalaj Lamy. Według chińskiej białej księgi z 2000 roku nastąpił szybki rozwój infrastruktury transportowej (22500 kilometrów dróg w porównaniu z 0 w 1950 roku, otworzenie pierwszego połączenia kolejowego z resztą kraju w lipcu 2006 roku), służby medycznej (np. śmiertelność noworodków zmniejszyła się z 43% w 1950 roku do 0,66%; długość życia zwiększyła się z 35 lat do 67 lat), oświaty (od podstaw zbudowany sekularny system edukacyjny), turystyki. PKB regionu autonomicznego Tybet co najmniej 30-krotnie przewyższa PKB Tybetu z 1950 roku. Do rozwiązania pozostaje jednak wiele problemów – Tybet należy do najsłabiej rozwiniętych gospodarczo i społecznie regionów Chin, wielu Tybetańczyków jest wciąż przetrzymywanych z pobudek politycznych, swoboda praktykowania religii jest ograniczona.
Rozwiązanie kwestii Tybetu teoretycznie jest możliwe w każdej chwili, gdyż cele obu stron nie są sprzeczne. Chiny dążą do utrzymania integralności terytorialnej kraju, Dalaj Lama – do zapewnienia odrębności religijnej i kulturowej Tybetu. Kompromis możliwy do zaakceptowania przez obie strony obejmowałby ze strony Chin otwarte uznanie Dalaj Lamy, umożliwienie mu powrotu do Lhasy, zwolnienie więźniów politycznych, zaprzestanie promowania migracji do Tybetu, a ze strony Dalaj Lamy – rozwiązanie ruchu niepodległościowego, skłonienie społeczności międzynarodowej do wyraźnego potwierdzenia, że Tybet jest częścią Chin, wyrzeczenia się idei „Wielkiego Tybetu.” Dalaj Lama powinien uzyskać realną władzę w sferze religii i kultury, a Pekin odpowiadać za stosunki zewnętrzne i obronę.
Pekin jednak uważa, że Dalaj Lama prowadzi kampanię na rzecz niepodległości Tybetu. Niektóre oświadczenia Dalaj Lamy mogą faktycznie wskazywać, że nie porzucił on całkowicie idei niepodległości, mimo iż w sierpniu 1993 roku zadeklarował gotowość zadowolenia się autonomią polityczną Tybetu. W latach 90-tych Dalaj Lama mówił m.in. „Tybet nie jest częścią Chin”, „Tybet jest okupowanym krajem”, „cała społeczność międzynarodowa powinna poprzeć niepodległość Tybetu” i że jest skłonny „porzucić kwestię niepodległości Tybetu w krótkim okresie czasu, jeśli Pekin zagwarantuje ustanowienie autonomicznego rządu tybetańskiego.” Za dowód separatystycznych ciągot Dalaj Lamy uznaje się w Pekinie jego kilkudniowe wizyty na Tajwanie w 1997 i 2001 roku i spotkania z promotorami niepodległości Tajwanu Chen Shui-bianem i Lee Teng-huiem. Obie strony nierzadko używają bardzo ostrego języka wobec siebie, np. Dalaj Lama w wywiadzie dla niemieckiego magazynu Cicero w grudniu 2007 roku oskarżył Chiny o „kulturowe ludobójstwo” uprawiane „pod pretekstem modernizacji”; z kolei Chiny rutynowo nazywają Dalaj Lamę „rozłamowcem” i „sabotażystą pokoju.”
Niektórzy analitycy uważają, że istotne jest by do rozwiązania problemu nastąpiło za życia obecnego Dalaj Lamy, gdyż po jego odejściu może dojść do eksplozji radykalizmu wśród młodzieży tybetańskiej, która generalnie skłania się ku niepodległości Tybetu. Wydaje się jednak, że Pekin unika rzeczowych negocjacji, licząc na to, że z czasem i wraz ze wzrostem zamożności prowincji lojalność Tybetańczyków wobec Dalaj Lamy zacznie słabnąć, a przy wzroście własnej pozycji międzynarodowej zewnętrzna presja na zmianę polityki w Tybecie również będzie się