Beethoven Ludwig van (1770-1827), kompozytor niemiecki. Od 1779 uczył się gry na instrumentach klawiszowych, kompozycji i generałbasu u Ch.G. Neefego w Bonn, od 1789 studiował filozofię na uniwersytecie w Kolonii. W 1792 wyjechał do Wiednia, gdzie studiował u J. Haydna, J. Schenka, J.G. Albrechtsbergera i A. Salieriego. W 1814 sukces przyniosło mu wystawienie nowej wersji opery Fidelio w Kärtnertortheater w Wiedniu. Ostatni publiczny koncert Beethovena odbył się w 1815, od ok. 1798 cierpiał na postępującą głuchotę, co doprowadziło do całkowitej utraty słuchu w 1818. Wyrazem cierpienia artysty stał się słynny testament heiligensztadzki (1802), w którym Beethoven pisał o przezwyciężeniu choroby dzięki sztuce.
Twórczość Beethovena klasyfikowana jest w obrębie klasycyzmu muzycznego, choć wykracza poza jego granice, zapowiadając nadejście epoki romantyzmu. Wprowadzał w swych utworach zmiany w klasycznych układach formalnych (scherzo zamiast menueta w 3 części symfonii), stosował nieregularności w budowie utworów, duże kontrasty dynamiczne, rozwinął czynnik harmoniczny, w symfoniach poszerzył skład orkiestry. Jego dzieła miały istotny wpływ na rozwój muzyki XIX i XX w.
Wybrane kompozycje - orkiestrowe: 9 symfonii - I C-dur op. 21 (1800), II D-dur op. 36 (1802), III Es-dur Sinfonia eroica op. 55 (1803), IV B-dur op. 60 (1806), V c-moll op. 67 (1808), VI F-dur Sinfonia pastorale op. 68 (1808), VII A-dur op. 92 (1812), VIII F-dur op. 93 (1812), IX d-moll na głosy solowe, chór i orkiestrę op. 125 (1824); uwertury - c-moll do tragedii H.J. Collina Coriolan op. 62 (1807), Leonore I op. 138 (1805), Leonore II op. 72 (1805), Leonore III op. 72 (1806), Fidelio op. 72 (1814).
Koncerty fortepianowe - I C-dur op. 15 (1798), II B-dur op. 19 (1795), III c-moll op. 37 (1802), IV G-dur op. 58 (1806), V Es-dur op. 73 (1809); Koncert skrzypcowy D-dur op. 61 (1806), Koncert potrójny C-dur na fortepian, skrzypce i wiolonczelę op. 56 (1804), Fantazja c-moll na fortepian, chór i orkiestrę op. 80 (1809).
Kameralne - Sekstet Es-dur na instrumenty dęte op. 71 (1796), Kwintet smyczkowy Es-dur op. 4 (1796), Kwintet Es-dur na fortepian i instrumenty dęte op. 16 (1797), 3 kwartety smyczkowe op. 59 (1806), Wielka fuga B-dur op. 133 (1825). 3 tria fortepianowe op. 1 (1794), Trio B-dur na fortepian, klarnet i wiolonczelę op. 11 (1798), 2 tria fortepianowe op. 70 (1808), Trio fortepianowe B-dur op. 97 (1811).
10 sonat na skrzypce i fortepian, m.in.: F-dur op. 24, tzw. Wiosenna (1801), A-dur op. 47, tzw. Kreutzerowska (1803), 5 sonat na wiolonczelę i fortepian; 32 sonaty fortepianowe, m.in. Sonate pathétique c-moll op. 13 (1799), cis-moll op. 27 nr 2, tzw. Księżycowa (1801), C-dur op. 53, tzw. Waldsteinowska (1804), f-moll op. 57, tzw. Appassionata (1805), Grosse Sonate für das Hammerklavier B-dur op. 106 (1818), E-dur op. 109 (1820), As-dur op. 110 (1821), c-moll op. 111 (1822).
22 cykle wariacji fortepianowych, m.in.: 32 wariacje c-moll op. 76 (1809), 33 wariacje C-dur na temat walca A. Diabellego op. 120 (1823), 7 bagatel na fortepian op. 33 (1802), 6 écossaises Es-dur na fortepian (1806), Klavierstück a-moll «Für Elise» na fortepian (1810).
Beethoven Ludwig van (1770-1827), kompozytor niemiecki. Od 1779 uczył się gry na instrumentach klawiszowych, kompozycji i generałbasu u Ch.G. Neefego w Bonn, od 1789 studiował filozofię na uniwersytecie w Kolonii. W 1792 wyjechał do Wiednia, gdzie studiował u J. Haydna, J. Schenka, J.G. Albrechtsbergera i A. Salieriego. W 1814 sukces przyniosło mu wystawienie nowej wersji opery Fidelio w Kärtnertortheater w Wiedniu. Ostatni publiczny koncert Beethovena odbył się w 1815, od ok. 1798 cierpiał na postępującą głuchotę, co doprowadziło do całkowitej utraty słuchu w 1818. Wyrazem cierpienia artysty stał się słynny testament heiligensztadzki (1802), w którym Beethoven pisał o przezwyciężeniu choroby dzięki sztuce.
Twórczość Beethovena klasyfikowana jest w obrębie klasycyzmu muzycznego, choć wykracza poza jego granice, zapowiadając nadejście epoki romantyzmu. Wprowadzał w swych utworach zmiany w klasycznych układach formalnych (scherzo zamiast menueta w 3 części symfonii), stosował nieregularności w budowie utworów, duże kontrasty dynamiczne, rozwinął czynnik harmoniczny, w symfoniach poszerzył skład orkiestry. Jego dzieła miały istotny wpływ na rozwój muzyki XIX i XX w.
Wybrane kompozycje - orkiestrowe: 9 symfonii - I C-dur op. 21 (1800), II D-dur op. 36 (1802), III Es-dur Sinfonia eroica op. 55 (1803), IV B-dur op. 60 (1806), V c-moll op. 67 (1808), VI F-dur Sinfonia pastorale op. 68 (1808), VII A-dur op. 92 (1812), VIII F-dur op. 93 (1812), IX d-moll na głosy solowe, chór i orkiestrę op. 125 (1824); uwertury - c-moll do tragedii H.J. Collina Coriolan op. 62 (1807), Leonore I op. 138 (1805), Leonore II op. 72 (1805), Leonore III op. 72 (1806), Fidelio op. 72 (1814).
Koncerty fortepianowe - I C-dur op. 15 (1798), II B-dur op. 19 (1795), III c-moll op. 37 (1802), IV G-dur op. 58 (1806), V Es-dur op. 73 (1809); Koncert skrzypcowy D-dur op. 61 (1806), Koncert potrójny C-dur na fortepian, skrzypce i wiolonczelę op. 56 (1804), Fantazja c-moll na fortepian, chór i orkiestrę op. 80 (1809).
Kameralne - Sekstet Es-dur na instrumenty dęte op. 71 (1796), Kwintet smyczkowy Es-dur op. 4 (1796), Kwintet Es-dur na fortepian i instrumenty dęte op. 16 (1797), 3 kwartety smyczkowe op. 59 (1806), Wielka fuga B-dur op. 133 (1825). 3 tria fortepianowe op. 1 (1794), Trio B-dur na fortepian, klarnet i wiolonczelę op. 11 (1798), 2 tria fortepianowe op. 70 (1808), Trio fortepianowe B-dur op. 97 (1811).
10 sonat na skrzypce i fortepian, m.in.: F-dur op. 24, tzw. Wiosenna (1801), A-dur op. 47, tzw. Kreutzerowska (1803), 5 sonat na wiolonczelę i fortepian; 32 sonaty fortepianowe, m.in. Sonate pathétique c-moll op. 13 (1799), cis-moll op. 27 nr 2, tzw. Księżycowa (1801), C-dur op. 53, tzw. Waldsteinowska (1804), f-moll op. 57, tzw. Appassionata (1805), Grosse Sonate für das Hammerklavier B-dur op. 106 (1818), E-dur op. 109 (1820), As-dur op. 110 (1821), c-moll op. 111 (1822).
22 cykle wariacji fortepianowych, m.in.: 32 wariacje c-moll op. 76 (1809), 33 wariacje C-dur na temat walca A. Diabellego op. 120 (1823), 7 bagatel na fortepian op. 33 (1802), 6 écossaises Es-dur na fortepian (1806), Klavierstück a-moll «Für Elise» na fortepian (1810).