Question

Opisz wojny polsko-tureckie i polsko-rosyjskie w XVII w.

Answer 1

Dymitriady i bitwa pod Kłuszynem
                Polscy magnaci wykorzystali kryzys w Rosji początków XVII wieku, zwany „wielką smutą”. W 1605 roku wprowadzili na tron w Moskwie pretendenta podającego się za Dymitra, syna Iwana, Iwana Groźnego. Dymitr Samozwaniec wkrótce zginął podczas powstania przeciwko polskim najeźdźcom. W 1607 roku kolejny Samozwaniec uzyskał pomoc polską.
                W tym momencie do wojny oficjalnie wmieszała się Rzeczpospolita („dymi triady” były prywatnymi  przedsięwzięciami magnatów). Armia polska pod wodzą hetmana Stanisława Żółkiewskiego  w 1610 roku pokonała Rosjan pod Kłuszynem i zajęła Moskwę. Mimo tej klęski Rosjanie obronili swą niepodległość i w 1613 roku na tron carski powołali Michała Romanowa (zapoczątkował on nową dynastię). Wojnę przerwano w 1619 roku rozejmem zawartym w Dywilinie. Na mocy tego układu Smoleńsk wrócił w granice państwa polsko- litewskiego.
Pokój w Polanowie
                Rosjanie pragnęli odzyskać Smoleńsk i zaatakowali go w 1632 roku. Po udanej odsieczy, poprowadzonej przez Władysława IV, Polska i Rosja zawarły pokój w Polanowie (1634 r.). Smoleńsk pozostał przy Rzeczpospolitej (jeszcze przez dwadzieścia lat).
Rozejm w Andruszowie. Pokój Grzymułtowskiego
                Carstwo Moskiewskie (od początku XVII wieku nazywane Rosją) w 1654 roku zaatakowało Rzeczpospolitą. Po kilkunastoletniej wojnie państwo polsko- litewskie na mocy rozejmu w Andruszowie (1667 r.) musiało oddać Rosji Smoleńsk i znaczną część Ukrainy z wraz z Kijowem (na lewym brzegu Dniepru). Rozejm ten potwierdzono w 1668 roku traktatem pokojowym (tzw. pokój Grzymułtowskiego).

Wojna Rzeczypospolitej z  Turcją wynikała z rywalizacji obu państw o wpływy w Mołdawii i na Wołoszczyźnie. Do pierwszych starć doszło jeszcze na początku XVII w., gdy polscy magnaci osadzili na tronie hospodarskim w Mołdawii Jeremiego Mohyłę. Nie udało się jednak obronić przyjaznego Polsce rodu Mohyłów i po nieudanych wyprawach Stefana Potockiego w 1612 r. i kniaziów Wiśniowieckiego i Koreckiego w latach 1615- 1616 polska pozycja w tym rejonie osłabła.                 W 1617 r. hetman Żółkiewski  zawarł z Iskanderem Paszą traktat w Buszy uznający zwierzchność Turcji nad państwami wołoskimi i Siedmiogrodem. Wojnę sprowokowały oddziały lisowczyków i Kozaków, które w 1619 r. pokonały podległego Turcji władcę Siedmiogrodu- Gabora Bethlena. Do pierwszego starcia doszło w Mołdawii pod Cecorą, gdzie hetman Żółkiewski założył obóz obronny. 19 września 1629 r. rozegrała się bitwa, która nie przyniosła Polakom sukcesu.                  Nie była to jednak klęska. W nocy wybuchł tumult, który z trudem zdołano opanować. 29 września podje to decyzję o odwrocie. Wszystko przebiegało zgodnie z planem i w ciągu tygodnia siły koronne przebyły w szyku taborowym 165 km. Przed samą granicą Rzeczypospolitej doszło do kolejnego tumultu. Wojsko wpadło w panikę, co doprowadziło do rozerwania szyku. Stary hetman nie chciał uciekać i zginął śmiercią bohatera.                 Klęska zmusiła sejm do uchwalenia większych podatków na wojsko. Na czele nowo tworzonej armii (ze względu na brak hetmanów koronnych) stanął hetman wielki litewski Jan Karol Chodkiewicz. Siły polskie wsparli Kozacy zaporoscy prowadzeni przez Piotra Konaszewicza Sahajdacznego. Obóz obronny założono tym razem w rejonie Chocimia. 2 września 1621 r. Turcy rozpoczęli oblężenie. Polska obrona była jednak nie do złamania, a morale żołnierzy nie osłabiła nawet śmierć chorego hetmana Chodkiewicza (24 września), którego zastąpił Stanisław Lubomirski.                 9 października 1621 r. Turcy zgodzili się na pokój, który ustalał granicę na Dniestrze z Chocimiem po stronie mołdawskiej, przyznawał Turcji  zwierzchność nad państwami wołoskimi i Siedmiogrodem, ale z obietnicą, że hospodarami mołdawskimi będą przychylni Polsce chrześcijanie.