Po traktacie w Verdun rozpadło się państwo Franków. Upadek centralnej władzy zaowocował przyśpieszeniem procesów zmierzających do feudalizmu. Wraz z osłabieniem władzy państwowej zanikła niemal zupełnie w Europie zachodniej klasa wolnych chłopów. Z reguły chłopi w całej Europie poddawali się pod opiekę możnych. Początkowo ten proces próbował blokować Karol Wielki, ale już Karol Łysy wprost zalecał wybór seniora. Podobnie działo się na terenie Anglii, choć tam w nieco wolniejszy sposób, a także w Niemczech. We Francji do poddanych chłopów odnoszono nazwę, którą kiedyś określano niewolników, podobnie w Niemczech. Zależność poddanego chłopa wobec pana mogła mieć potrójny wymiar: * w stosunku do niektórych opierała się na prawie własności pana do osoby chłopa * w stosunku do wszystkich - na prawie własności pana do ziemi, uprawianej przez chłopa; * pan posiadał pewne uprawnienia władzy publicznej wobec chłopa: władzę sądową, policyjna i wojskową; Pan był zobowiązany do opieki i obrony poddanych. Powinności chłopskie wobec pana miały także potrójny wymiar: * pańszczyzna - uprawa ziemi zarezerwowanej bezpośrednio dla dworu * danina w naturze * danina w pieniądzu. Najczęściej te obciążenia wiązały się z dzierżawieniem ziemi przez chłopa. Ponadto, jeżeli na ziemi chłopa znajdowały się urządzenia wybudowane przez dwór, chłop za ich użytkowanie musiał także płacić na rzecz dworu. Do takich dodatkowo opodatkowanych rzeczy należały: młyny, browary, tłocznie wina lub oliwy, piekarnie i karczmy. Te ciężary były przez chłopów najbardziej znienawidzone. Dodatkowe obciążenia chłopów wynikały ze strony Kościoła. Opierając się na biblijnej tradycji, domagano się od chłopów dziesiątej części dochodów. Już w państwie Franków chłopi musieli oddawać dziesięcinę ze zboża, wina, a także zwierząt rzeźnych. Ponadto chłopi podlegali także obciążeniom na rzecz państwa. W Anglii istniał specjalny podatek. Podobnie w Niemczech. Pod tym względem najlepiej sytuacja wyglądała we Francji, gdzie świadczenia na rzecz państwa były ograniczone do minimum. Na wielkiej masie chłopów opierał się cały system feudalny. Chłopi dostarczali środków utrzymania dla klas panujących. Również Kościół poprzez swoje nauczanie wspierał powstawanie i utrwalanie systemu feudalnego. Społeczeństwo zostało podzielone na trzy grupy wedle swoiście pojętego podziału pracy: - ci, którzy pracują - chłopi; - ci, którzy bronią - rycerstwo; - ci, którzy się za nich modlą - duchowieństwo;
W społeczeństwie feudalnym chłopi byli fundamentem skomplikowanej drabiny społecznej. Z jednej strony chłop podlegał swojemu panu, ale ten pan też nie był samodzielny. On również podlegał seniorowi, do którego należała ziemia. Ziemia, która posiadał pan była lennem, które on otrzymał od swego zwierzchnika. W państwie Karola Młota znajdujemy początki systemu lennego. W zamian za służbę wojskową rycerz był nagradzany ziemią - beneficja. Otrzymujący ziemię składał wobec pana przysięgę wierności. Naśladując królów również możnowładcy i duchowieństwo tworzyło podobny układ stosunków, organizując własne rycerstwo. Kiedy wymarła dynastia karolińska, możnowładcy doprowadzili do dziedziczności posiadanych beneficjów. Władza królewska we Francji skurczyła się do niewielkich posiadłości, które stanowiły własność króla. Król zwany w hierarchii feudalnej suzerenem posiadał honorowy przywilej właściciela całej ziemi i tytuł najwyższego seniora. W rzeczywistości król był uzależniony od swoich lenników. Lennicy, właściciele wielkich majątków wydzierżawiali swoje ziemie wasalom wielkim (hrabiowie) oraz małym, którzy utrzymywali równowagę. Drobni bowiem panowie feudalni, pozostający w opozycji do wielkich, umożliwiali seniorowi kontrolę sytuacji i panowanie nad całością lenna. Wasal miał obowiązek stawić się z pomocą zbrojną na wezwanie seniora, obowiązywała go lojalność. Wasal nie mógł szkodzić osobie, interesom i dobremu imieniu seniora. Jeżeli istniała konieczność wykupienia z niewoli, wasal był zobowiązany do udzielenia pomocy materialnej seniorowi. Także wtedy, gdy senior wydawał za mąż najstarszą córkę lub pasował na rycerza najstarszego syna, wasal winien udzielać materialnego wsparcia. Wasale jednego seniora nosili tytuł parów i stanowili jedną grupę feudalną. Za swe wykroczenia przeciwko seniorowi odpowiadali przed sądem parów. Zobowiązania wobec wasala posiadał także senior. Głównie chodziło o pomoc i protekcję. Kiedy senior nie spełniał swych zadań, wasal mógł mu wypowiedzieć posłuszeństwo. We Francji zrodziła się zasada, która głosiła: wasal mego wasala nie jest moim wasalem. Królowie francuscy nie mieli możliwości odwołania się do niższego rycerstwa, by wśród niego szukać wsparcia przeciwko nieposłusznym właścicielom wielkich księstw i hrabstw. Stosunek lenny był zasadniczo dożywotni. Kiedy jedna ze stron umierała, należało go odnowić. Praktyka jednak wskazywała na dziedziczność. System lenny rozszerzając się, objął także godności i dobra kościelne. Biskupi i opaci nadawali beneficja rycerstwu w zamian za służbę. Tak powstała nowa struktura feudalno - społeczna - senioria. Na terenie Niemiec powstały w ten sposób potężne państwa kościelne z biskupami i opatami na czele. Jak wyglądało zawiązanie stosunku lennego? Wasal klękał przed siedzącym na tronie seniorem, składał ręce i wkładał je w ręce seniora. Ten podnosił go z klęczek, całował w usta. Następnie wasal składał przysięgę lenną na Ewangelię lub relikwie. Senior wręczał wasalowi symbol nadawanego lenna (chorągiew, włócznie, pastorał). Z czasem przysięga lenna uległa sakralizacji. Bóg stał się suzerenem suzerenów ziemskich.
Feudalizm francuski i angielski We Francji feudalizm doprowadził do niemal całkowitego rozkładu państwa. W X wieku królowie pochodzący z dynastii karolińskiej byli całkowicie zdani na łaskę lub niełaskę możnowładców, którzy walczyli z sobą. W 987 zmarł ostatni władca tej dynastii na tronie francuskim. Wtedy to Hugo Kapet, korzystając z poparcia dworu cesarskiego został wybrany królem przez największych możnowładców i stał się założycielem dynastii Kapetyngów. Teren, który znajdował się w bezpośrednim zarządzie domu królewskiego był niewielki - rozciągał się do terenów pomiędzy Paryżem a Orleanem. Próba powiększenia tego terenu spotkała się z opozycją wasali. Sytuacja pogorszyła się, gdy na tronie angielskim zasiadł Wilhelm Zdobywca - jeden z najsilniejszych wasali, który swą potęgą przytłoczył suzerena. W walce o utrzymanie tronu Kapetyngowie pozyskali sobie kler. Zwolnione godności kościelne obsadzali oddanymi sobie ludźmi. Hugo Kapet wprowadził także zasadę wyznaczania następcy jeszcze za życia króla. Władza wasali wydawała się jednak większa, aniżeli samego króla. Największy książę panował na terenach Akwitanii, na południe od Loary. Tam książę posiadał niemal uprawnienia królewskie. Zupełnie inny charakter miało księstwo Normandii, które stworzyło odrębny i różniący się od reszty Francji organizm państwowy. Normanowie zachowali bowiem zależność wszystkich od wodza, księcia Normandii. Książę stworzył własną administrację z urzędnikami, którzy kontrolowali książęcych wasali. Bez zgody księcia nikt nie mógł budować w arownych zamków. To wszystko doprowadziło do zaniku wewnętrznych wojen w Normandii. Tu również książęta korzystali z poparcia Kościoła. Z jednej strony kler był silnie uzależniony od władzy książęcej, z drugiej strony, poprzez przyjęcie reformy kluniackiej, kler ten górował pod względem moralnym i organizacyjnym nad duchowieństwem reszty Francji. System normandzki został także przeszczepiony na dwór angielski, kiedy po zwycięstwie pod Hastings Wilhelm Zdobywca zasiadł na tronie angielskim. Wilhelm skonfiskował ziemie buntujących się możnowładców anglosaskich, a to pozwoliło mu na beneficja dla rycerzy przybyłych z Normandii. Nie zniósł także podatków, które zasilały skarbiec królewski: podatek, daniny od miast, opłaty celne itp. Terytorium państwa uznano za własność królewską, która nadawano lennikom, a ci z kolei mniejsze części nadawali swoim wasalom. W przeciwieństwie do Francji wszyscy wolni poddani składali przysięgę wierności wobec panującego. Tutaj nie istniała zasada wasal mego wasala nie jest moim wasalem. Wilhelm nie zlikwidował także chłopskiej piechoty. Doprowadzono do rozbudowy systemu administracyjnego, rozdzielono skarbiec publiczny od skarbca królewskiego. Dokonano spisu dóbr i dochodów Anglii. Utrzymane zostało sądownictwo publiczne, zakładające równość wszystkich wolnych wobec prawa. Zbierający podatki urzędnicy królewscy - szeryfowie - mieli także nadzór nad sądownictwem. Ich zadaniem było także utrzymanie porządku w hrabstwie. W ten sposób monarchia anglonormandzka stała się jedną z największych potęg ówczesnej Europy.
2 votes Thanks 1
ewa2133Feudalizm w NiemczechWyższa szlachta nie przejawiała żadnego zainteresowania poprawą sytuacji chłopów, obawiając się utraty dotychczasowych przywilejów i korzyści. Niższa szlachta natomiast występowała zbrojnie przeciwko pogarszającej się sytuacji (Powstanie rycerskie w Palatynacie). Próby tej grupy społecznej utrzymania wyższego statusu poprzez rabunkowe napady rycerskie doprowadziły ponownie do obciążeń nakładanych na chłopów.
Przeciwko zmianom był także kler. Wiara katolicka stanowiła główny rdzeń feudalizmu, a parafie kościelne organizowane były na wzór feudalny. Rzadko który klasztor mógł bowiem egzystować bez należących do niego kilku wiosek. Kościół utrzymywał się przeważnie z datków, handlu odpustami czy też dziesięciny.
Nieliczne próby reformy starych struktur feudalnych, wychodzące od silniejszej grupy jaką było mieszczaństwo na niewiele się zdały. Najczęściej oponowali przeciwko nim szlachta i kler, które widziały w zmianach zagrożenie dla swoich korzyści.
Po traktacie w Verdun rozpadło się państwo Franków. Upadek centralnej władzy zaowocował przyśpieszeniem procesów zmierzających do feudalizmu.
Wraz z osłabieniem władzy państwowej zanikła niemal zupełnie w Europie zachodniej klasa wolnych chłopów. Z reguły chłopi w całej Europie poddawali się pod opiekę możnych. Początkowo ten proces próbował blokować Karol Wielki, ale już Karol Łysy wprost zalecał wybór seniora. Podobnie działo się na terenie Anglii, choć tam w nieco wolniejszy sposób, a także w Niemczech. We Francji do poddanych chłopów odnoszono nazwę, którą kiedyś określano niewolników, podobnie w Niemczech.
Zależność poddanego chłopa wobec pana mogła mieć potrójny wymiar:
* w stosunku do niektórych opierała się na prawie własności pana do osoby chłopa
* w stosunku do wszystkich - na prawie własności pana do ziemi, uprawianej przez chłopa;
* pan posiadał pewne uprawnienia władzy publicznej wobec chłopa: władzę sądową, policyjna i wojskową;
Pan był zobowiązany do opieki i obrony poddanych.
Powinności chłopskie wobec pana miały także potrójny wymiar:
* pańszczyzna - uprawa ziemi zarezerwowanej bezpośrednio dla dworu
* danina w naturze
* danina w pieniądzu.
Najczęściej te obciążenia wiązały się z dzierżawieniem ziemi przez chłopa. Ponadto, jeżeli na ziemi chłopa znajdowały się urządzenia wybudowane przez dwór, chłop za ich użytkowanie musiał także płacić na rzecz dworu. Do takich dodatkowo opodatkowanych rzeczy należały: młyny, browary, tłocznie wina lub oliwy, piekarnie i karczmy. Te ciężary były przez chłopów najbardziej znienawidzone.
Dodatkowe obciążenia chłopów wynikały ze strony Kościoła. Opierając się na biblijnej tradycji, domagano się od chłopów dziesiątej części dochodów. Już w państwie Franków chłopi musieli oddawać dziesięcinę ze zboża, wina, a także zwierząt rzeźnych.
Ponadto chłopi podlegali także obciążeniom na rzecz państwa. W Anglii istniał specjalny podatek. Podobnie w Niemczech. Pod tym względem najlepiej sytuacja wyglądała we Francji, gdzie świadczenia na rzecz państwa były ograniczone do minimum.
Na wielkiej masie chłopów opierał się cały system feudalny. Chłopi dostarczali środków utrzymania dla klas panujących. Również Kościół poprzez swoje nauczanie wspierał powstawanie i utrwalanie systemu feudalnego. Społeczeństwo zostało podzielone na trzy grupy wedle swoiście pojętego podziału pracy:
- ci, którzy pracują - chłopi;
- ci, którzy bronią - rycerstwo;
- ci, którzy się za nich modlą - duchowieństwo;
W społeczeństwie feudalnym chłopi byli fundamentem skomplikowanej drabiny społecznej. Z jednej strony chłop podlegał swojemu panu, ale ten pan też nie był samodzielny. On również podlegał seniorowi, do którego należała ziemia. Ziemia, która posiadał pan była lennem, które on otrzymał od swego zwierzchnika.
W państwie Karola Młota znajdujemy początki systemu lennego. W zamian za służbę wojskową rycerz był nagradzany ziemią - beneficja. Otrzymujący ziemię składał wobec pana przysięgę wierności. Naśladując królów również możnowładcy i duchowieństwo tworzyło podobny układ stosunków, organizując własne rycerstwo. Kiedy wymarła dynastia karolińska, możnowładcy doprowadzili do dziedziczności posiadanych beneficjów.
Władza królewska we Francji skurczyła się do niewielkich posiadłości, które stanowiły własność króla. Król zwany w hierarchii feudalnej suzerenem posiadał honorowy przywilej właściciela całej ziemi i tytuł najwyższego seniora. W rzeczywistości król był uzależniony od swoich lenników. Lennicy, właściciele wielkich majątków wydzierżawiali swoje ziemie wasalom wielkim (hrabiowie) oraz małym, którzy utrzymywali równowagę. Drobni bowiem panowie feudalni, pozostający w opozycji do wielkich, umożliwiali seniorowi kontrolę sytuacji i panowanie nad całością lenna.
Wasal miał obowiązek stawić się z pomocą zbrojną na wezwanie seniora, obowiązywała go lojalność. Wasal nie mógł szkodzić osobie, interesom i dobremu imieniu seniora. Jeżeli istniała konieczność wykupienia z niewoli, wasal był zobowiązany do udzielenia pomocy materialnej seniorowi. Także wtedy, gdy senior wydawał za mąż najstarszą córkę lub pasował na rycerza najstarszego syna, wasal winien udzielać materialnego wsparcia.
Wasale jednego seniora nosili tytuł parów i stanowili jedną grupę feudalną. Za swe wykroczenia przeciwko seniorowi odpowiadali przed sądem parów. Zobowiązania wobec wasala posiadał także senior. Głównie chodziło o pomoc i protekcję. Kiedy senior nie spełniał swych zadań, wasal mógł mu wypowiedzieć posłuszeństwo.
We Francji zrodziła się zasada, która głosiła: wasal mego wasala nie jest moim wasalem. Królowie francuscy nie mieli możliwości odwołania się do niższego rycerstwa, by wśród niego szukać wsparcia przeciwko nieposłusznym właścicielom wielkich księstw i hrabstw.
Stosunek lenny był zasadniczo dożywotni. Kiedy jedna ze stron umierała, należało go odnowić. Praktyka jednak wskazywała na dziedziczność. System lenny rozszerzając się, objął także godności i dobra kościelne. Biskupi i opaci nadawali beneficja rycerstwu w zamian za służbę. Tak powstała nowa struktura feudalno - społeczna - senioria. Na terenie Niemiec powstały w ten sposób potężne państwa kościelne z biskupami i opatami na czele.
Jak wyglądało zawiązanie stosunku lennego? Wasal klękał przed siedzącym na tronie seniorem, składał ręce i wkładał je w ręce seniora. Ten podnosił go z klęczek, całował w usta. Następnie wasal składał przysięgę lenną na Ewangelię lub relikwie. Senior wręczał wasalowi symbol nadawanego lenna (chorągiew, włócznie, pastorał). Z czasem przysięga lenna uległa sakralizacji. Bóg stał się suzerenem suzerenów ziemskich.
Feudalizm francuski i angielski
We Francji feudalizm doprowadził do niemal całkowitego rozkładu państwa. W X wieku królowie pochodzący z dynastii karolińskiej byli całkowicie zdani na łaskę lub niełaskę możnowładców, którzy walczyli z sobą. W 987 zmarł ostatni władca tej dynastii na tronie francuskim. Wtedy to Hugo Kapet, korzystając z poparcia dworu cesarskiego został wybrany królem przez największych możnowładców i stał się założycielem dynastii Kapetyngów. Teren, który znajdował się w bezpośrednim zarządzie domu królewskiego był niewielki - rozciągał się do terenów pomiędzy Paryżem a Orleanem. Próba powiększenia tego terenu spotkała się z opozycją wasali. Sytuacja pogorszyła się, gdy na tronie angielskim zasiadł Wilhelm Zdobywca - jeden z najsilniejszych wasali, który swą potęgą przytłoczył suzerena.
W walce o utrzymanie tronu Kapetyngowie pozyskali sobie kler. Zwolnione godności kościelne obsadzali oddanymi sobie ludźmi. Hugo Kapet wprowadził także zasadę wyznaczania następcy jeszcze za życia króla.
Władza wasali wydawała się jednak większa, aniżeli samego króla. Największy książę panował na terenach Akwitanii, na południe od Loary. Tam książę posiadał niemal uprawnienia królewskie. Zupełnie inny charakter miało księstwo Normandii, które stworzyło odrębny i różniący się od reszty Francji organizm państwowy. Normanowie zachowali bowiem zależność wszystkich od wodza, księcia Normandii. Książę stworzył własną administrację z urzędnikami, którzy kontrolowali książęcych wasali. Bez zgody księcia nikt nie mógł budować w
arownych zamków. To wszystko doprowadziło do zaniku wewnętrznych wojen w Normandii. Tu również książęta korzystali z poparcia Kościoła. Z jednej strony kler był silnie uzależniony od władzy książęcej, z drugiej strony, poprzez przyjęcie reformy kluniackiej, kler ten górował pod względem moralnym i organizacyjnym nad duchowieństwem reszty Francji.
System normandzki został także przeszczepiony na dwór angielski, kiedy po zwycięstwie pod Hastings Wilhelm Zdobywca zasiadł na tronie angielskim. Wilhelm skonfiskował ziemie buntujących się możnowładców anglosaskich, a to pozwoliło mu na beneficja dla rycerzy przybyłych z Normandii. Nie zniósł także podatków, które zasilały skarbiec królewski: podatek, daniny od miast, opłaty celne itp. Terytorium państwa uznano za własność królewską, która nadawano lennikom, a ci z kolei mniejsze części nadawali swoim wasalom. W przeciwieństwie do Francji wszyscy wolni poddani składali przysięgę wierności wobec panującego. Tutaj nie istniała zasada wasal mego wasala nie jest moim wasalem. Wilhelm nie zlikwidował także chłopskiej piechoty.
Doprowadzono do rozbudowy systemu administracyjnego, rozdzielono skarbiec publiczny od skarbca królewskiego. Dokonano spisu dóbr i dochodów Anglii. Utrzymane zostało sądownictwo publiczne, zakładające równość wszystkich wolnych wobec prawa. Zbierający podatki urzędnicy królewscy - szeryfowie - mieli także nadzór nad sądownictwem. Ich zadaniem było także utrzymanie porządku w hrabstwie. W ten sposób monarchia anglonormandzka stała się jedną z największych potęg ówczesnej Europy.
Przeciwko zmianom był także kler. Wiara katolicka stanowiła główny rdzeń feudalizmu, a parafie kościelne organizowane były na wzór feudalny. Rzadko który klasztor mógł bowiem egzystować bez należących do niego kilku wiosek. Kościół utrzymywał się przeważnie z datków, handlu odpustami czy też dziesięciny.
Nieliczne próby reformy starych struktur feudalnych, wychodzące od silniejszej grupy jaką było mieszczaństwo na niewiele się zdały. Najczęściej oponowali przeciwko nim szlachta i kler, które widziały w zmianach zagrożenie dla swoich korzyści.