ursusc330
Główne zagadnienia w analizie i interpretacji utworu Potop Henryka Sienkiewicza
Kompozycja utworu. Kompozycja Potopu jest wysoce uschematyzowana. Podstawowy schemat polega na przeplataniu wzajemnie powiązanych wątków: historycznego i romansowego. W ten sposób wydarzenia historyczne wpływają na losy jednostek, zaś jednostki mogą oddziaływać na bieg wypadków dziejowych. Wątek romansowy oparty jest na, powtórzonej we wszystkich częściach Trylogii, strukturze trójkąta: polski oficer kocha kobietę, którą porywa konkurent w miłości a zarazem wróg polityczny (Kmicic – Oleńka – Bogusław Radziwiłł). Dążenia do odzyskania ukochanej łączą się z dążeniami politycznymi i narodowymi, zaś osiągnięcie sukcesu jest tylko równocześnie w obu sferach: publicznej i prywatnej. Potop jako powieść historyczna. Potop określany bywa przez historyków literatury jako synteza dotychczasowych typów powieści historycznej. Powieść Sienkiewicza nawiązuje zarówno do modelu walterskotowskiego – w swojej dbałości o szczegóły obyczajowe i historyczne oraz w dydaktycznym zamiarze – jak również do modelu dumasowskiego – przez dynamiczną akcję, pełną niespodzianych zdarzeń, ucieczek, pogoni, fortelów oraz powiązania intrygi politycznej z romansową. Równocześnie jednak Sienkiewicz stworzył w Trylogii własny, nowy typ powieści historycznej, która bywa nazywany sienkiewiczowskim. Oprócz cech wyżej wymienionych, powieść tę charakteryzuje nawiązanie zarówno do wzorca Homeryckiego (z Iliady i Odysei) – choćby przez heroizację bohaterów czy częste używanie tzw. porównań homeryckich (np. w scenie pojedynku Wołodyjowskiego z Kennenbergiem) – oraz do schematu eposu ludowego, baśni czy legendy – np. przez występowanie elementów cudowności, kreację „dobrego króla” i „wiernego sługi” itd. Z innych ciekawszych motywów zaczerpniętych z tradycji literackiej na uwagę zasługuje ujęcie postaci Zagłoby, który wzorowany jest na postaci Odyseusza (np. Jan Kazimierz nazywa Zagłobę „Ulissesem”) i na typowej, np. dla Szekspira, komicznej postaci żarłoka i pijaka, który jednak ma w swym zanadrzu nieskończoną ilość fortelii (Falstaff). Koncepcja historii w Potopie. Sienkiewicz w Potopie historię postrzega jako wypadkową działania trzech sił: działań wybitnych, wyjątkowych jednostek (np. Karola Gustawa, Jana Kazimierza, Czarneckiego, Janusza Radziwiłła, księdza Kordeckiego czy wreszcie heroicznych rycerzy – Kmicica i Wołodyjowskiego), dążeń całego narodu i ingerencji Opatrzności Boskiej. Jest to koncepcja skrajnie przeciwstawna pozytywistycznym schematom determinacji (zależności) ludzkich losów i historii od praw przyrodniczych, warunków geograficznych czy struktury społecznej. Historiozofia Sienkiewicza wyraża optymizm i wiarę w możliwości kształtowania przez człowieka własnych losów. Z tego wynika podkreślenie roli wybitnych jednostek w historii i uznania narodu za podmiot procesu historycznego.
Kompozycja utworu.
Kompozycja Potopu jest wysoce uschematyzowana. Podstawowy schemat polega na przeplataniu wzajemnie powiązanych wątków: historycznego i romansowego. W ten sposób wydarzenia historyczne wpływają na losy jednostek, zaś jednostki mogą oddziaływać na bieg wypadków dziejowych. Wątek romansowy oparty jest na, powtórzonej we wszystkich częściach Trylogii, strukturze trójkąta: polski oficer kocha kobietę, którą porywa konkurent w miłości a zarazem wróg polityczny (Kmicic – Oleńka – Bogusław Radziwiłł). Dążenia do odzyskania ukochanej łączą się z dążeniami politycznymi i narodowymi, zaś osiągnięcie sukcesu jest tylko równocześnie w obu sferach: publicznej i prywatnej.
Potop jako powieść historyczna.
Potop określany bywa przez historyków literatury jako synteza dotychczasowych typów powieści historycznej. Powieść Sienkiewicza nawiązuje zarówno do modelu walterskotowskiego – w swojej dbałości o szczegóły obyczajowe i historyczne oraz w dydaktycznym zamiarze – jak również do modelu dumasowskiego – przez dynamiczną akcję, pełną niespodzianych zdarzeń, ucieczek, pogoni, fortelów oraz powiązania intrygi politycznej z romansową. Równocześnie jednak Sienkiewicz stworzył w Trylogii własny, nowy typ powieści historycznej, która bywa nazywany sienkiewiczowskim. Oprócz cech wyżej wymienionych, powieść tę charakteryzuje nawiązanie zarówno do wzorca Homeryckiego (z Iliady i Odysei) – choćby przez heroizację bohaterów czy częste używanie tzw. porównań homeryckich (np. w scenie pojedynku Wołodyjowskiego z Kennenbergiem) – oraz do schematu eposu ludowego, baśni czy legendy – np. przez występowanie elementów cudowności, kreację „dobrego króla” i „wiernego sługi” itd. Z innych ciekawszych motywów zaczerpniętych z tradycji literackiej na uwagę zasługuje ujęcie postaci Zagłoby, który wzorowany jest na postaci Odyseusza (np. Jan Kazimierz nazywa Zagłobę „Ulissesem”) i na typowej, np. dla Szekspira, komicznej postaci żarłoka i pijaka, który jednak ma w swym zanadrzu nieskończoną ilość fortelii (Falstaff).
Koncepcja historii w Potopie.
Sienkiewicz w Potopie historię postrzega jako wypadkową działania trzech sił: działań wybitnych, wyjątkowych jednostek (np. Karola Gustawa, Jana Kazimierza, Czarneckiego, Janusza Radziwiłła, księdza Kordeckiego czy wreszcie heroicznych rycerzy – Kmicica i Wołodyjowskiego), dążeń całego narodu i ingerencji Opatrzności Boskiej. Jest to koncepcja skrajnie przeciwstawna pozytywistycznym schematom determinacji (zależności) ludzkich losów i historii od praw przyrodniczych, warunków geograficznych czy struktury społecznej. Historiozofia Sienkiewicza wyraża optymizm i wiarę w możliwości kształtowania przez człowieka własnych losów. Z tego wynika podkreślenie roli wybitnych jednostek w historii i uznania narodu za podmiot procesu historycznego.