Question

Najważniejsze daty z panowania królów elekcyjnych :

Henryk Walezy

Stefan Batory

Zygmunt III Waza

Władysław IV Waza

Jan Kazimierz Waza

Michał Korybut Wiśniowiecki

Jan III Sobieski

August II Mocny Sas

Stanisław Leszczyński

August II Sas

Stanisław August Poniatowski

Answer 1

Po bezpotomnej śmierci Zygmunta Augusta w roku 1572 szlachta stanęła przed trudnym wyborem. Dziedziczny za Piastów tron polski stał się elekcyjny już po śmierci Ludwika Węgierskiego, kiedy to królem obrano Jadwigę. Na sejmie konwokacyjnym w podwarszawskiej wsi Kamion (6-28 stycznia 1573) ustalono, że na czas bezkrólewia (interregnum) władzę sprawował będzie prymas (w 1572 Jakub Uchański), tytułowany interrexem. Wyposażono go w prawo zwoływania zjazdów oraz mianowania i koronowania króla. Wybór władcy miał się dokonać przez powszechne głosowanie szlachty, czyli w wyniku elekcji viritim, o co szczególnie zabiegał Jan Zamoyski. Kandydat do tronu przed ogłoszeniem musiał zaprzysiąc poszanowanie przywilejów i wolności szlacheckich (artykuły henrykowskie).

Wygaśnięcie męskiej linii Jagiellonów spowodowało, że o koronę polską ubiegać się zaczęli: brat króla Francji Henryk de Valois, car moskiewski Iwan Groźny, syn cesarza Maksymiliana Habsburga, Ernestoraz Stefan Batory, książę siedmiogrodzki. Zwyciężył Henryk Walezy, zaprzysiągł podstawowe zobowiązania władcy i objął rządy w kraju. Szlachta narzuciła mu dodatkowe warunki, tzw. pacta conventa, czyli zobowiązania, jakie musi wypełnić w czasie panowania. Henryk złożył obietnice, prawdopodobnie nierealne, np.: wybudowanie własnym kosztem floty polskiej. Po czterech miesiącach panowania Henryk uciekł z kraju na wieść o śmierci brata, króla Francji.

Kolejnym władcą została wybrana Anna Jagiellonka – siostra Zygmunta II Augusta i ostatnia z rodu Jagiellonów, a jej mężem i faktycznym władcą został Stefan Batory. Część magnaterii nie uznała tego wyboru i ogłosiła królem cesarza Maksymiliana II, jednak cesarz wkrótce zmarł. Rządy księcia Siedmiogrodu miały przynieść poprawę stosunków z Turcją. Batory przez całe życie prowadził rządy silnej ręki (słynna sprawa ścięcia za zdradę Samuela Zborowskiego). Władca nie zgadzał się, by ktokolwiek stał nad nim: „...człowiekiem wolnym urodziłem się (...) zanim do tej ziemi przybyłem. (...) Wy sami mi włożyliście mi koronę na głowę. Jestem więc waszym rzeczywistym, a nie malowanym monarchą i nie ścierpię, żeby kto nade mną panował. (...) tak strzeżcie wolności waszej, aby się w swawolę nie przerodziła”. Panowanie władcy wypełniły wojny z Rosją (oblężenie Pskowa, w których odzyskał Inflanty). Polityka zagraniczna króla opierała się na podbiciu kraju carów i wspólnymi siłami Rzeczypospolitej i Rosji wyzwoleniu Węgier z panowania tureckiego. Władca zreformował armię, tworząc piechotę wybraniecką liczącą 3 tysiące żołnierzy. Po śmierci Iwana Groźnego władca próbował wykorzystać sytuację do podboju Rosji, jednak planom tym sprzeciwił się Sejm.