Question

Na czym polegał rozwój gospodarki FOLWARCZNO-PAŃSZCZYŹNIANEJ

w Polsce w 16 wieku.

Prosiłbym o jak najszybszą odpowiedź,

prace przepisane z google zgłaszam jako spam. ;-)

DAJĘ NAJ I Z GÓRY DZIĘKUJE!

Answer 1

Całość z notatek, myślę że są bardzo dobre :):

 

Czynniki sprzyjające powstaniu folwarku szlacheckiego:

- zapotrzebowanie na zboże w Europie Zachodniej

- okres pokoju

   * szlachta rozwijała swoje gospodarstwa

   * pochwała życia na wsi w literaturze odrodzenia (sielanki)

- przywileje gospodarcze

   * 1374 - przywilej koszycki Ludwika Węgierskiego dla szlachty

      > stały podatek 2 grosze z łanu kmiecego

      > z pozostałych świadczeń szlachta była zwolniona

      > na nowe podatki musiała wyrazić zgodę

   * 1423 - statut warcki Władysława Jagiełły

      > szlachta mogła wykupić majątki sołtysów "krnąbrnych i nieużytecznych" i sama wyceniała wartość sołectw

      > ograniczenie wychodźctwa chłopów ze wsi

      > taksy wojewodzińskie - wojewodowie ustalali ceny maksymalne na produkty rzemieślnicze w miastach

   * 1496 - statuty piotrkowskie Jana Olbrachta

      > ograniczenie wychódźctwa chłopów ze wsi - tylko 1 chłop w ciągu roku mógł opuścić wieś

      > tylko 1 przedstawiciel rodziny chłopskiej mógł zmienić zawód i iść do miasta; jeśli to był jedynak, nie mógł opuścić wsi

   * 1520 - sejm w Toruniu i Bydgoszczy

      > ustalono minimalny wymiar obowiązkowej pańszyczny w wysokości 1 dnia w tygodniu z łanu

      > swoboda żeglugi szlachty po Wiśle

- folwark szlachecki stanowił gospodarczo wyodrębniony obszar ziemi, będący gospodarstwem własnym szlachcica, uprawianym bezposrednio przez poddanych chłopów

   * liczył do 20 łanów (1 łan = ok. 17 ha)

   * zespoły folwarków znajdujące się w niedalekiej odległości, wspólnie zarządzane, tworzyły tzw. klucze

   * koncentracja ziemi przez szlachtę poprzez: zakup nowych ziem; włączanie ziem gromadzkich (pastwiska, łąki); zagospodarowanie nieużytków; zagarnianie sołectw; włączanie tzw. pustek, czyli łanów chłopskich niezagospodarowanych przez gospodarzy z powodu np. bezpotomnej śmierci, zbiegostwa

   * folwark był samowystarczalnym gospodarstwem

        > zatrudniano w nim rzemieślników

        > budowano browary, gorzelnie, młyny

- wzrost wymiaru pańszczyzny; w drugiej połowie XVI w. 2 dni z łanu w tygodniu

   * pańszczyzna sprzężajna - chłopi pełnorolni (kmiecie) uprawiali ziemię pańską własnymi wołami i narzędziami

   * pańszczyzna piesza - chłopi zagrodnicy, komornicy, bezrolni chałupnicy zobowiązani byli do wskazanej pracy na folwarku

 

Polska "spichlerzem" Europy:

- w XVI w. przez port gdański eksportowano ok. 46 tys. łasztów, a pod koniec wieku - ok. 70 tys. łasztów zboża rocznie (łaszt = ok. 2 tony)

- zmonopolizowanie handlu polskim zbożem przez Holendrów

- eksport innych produktów - skóry, futra, wełna, len, konopie, bydło

- import wyrobów przemysłowych, tekstyliów

   * dodatni bilans w handlu, gdyż Polska więcej eksportowała niż sprowadzała do kraju

 

Antymieszczańska polityka:

- 1496 - statuty piotrkowskie Jana Olbrachta

   * zwolnienie szlachty z opłat celnych na towary własne i sól

   * zakaz kupowania ziemi przez mieszczan

   * wprowadzenie taks wojewodzińskich na towary miejskie

- 1505 - ograniczenie dostępu mieszczan do urzedów świeckich i duchownych

- 1520 - sejm w Toruniu i Bydgoszczy

   * ograniczenie praw sądów miejskich w razie, gdy sprawcą przestępstwa popełnionego w mieście był szlachcic

- 1543 - nakazano mieszczanom sprzedać posiadane dobra ziemskie (nakaz zrealizowano na początku XVII w.)

- 1565 - zakazano polskim kupców wywożenia towarów krajowych za granicę i przywożenia do kraju towarów zagranicznych (mogli zrobić to wyłącznie kupcy obcy)

- w XVI wieku przyjęto zasadę że szlachcic sprawujący urząd miejski lub zajmujący się handlem lub rzemiosłem tracił szlachectwo

 

Dominacja szlachty w życiu gospodarczym i politycznym Rzeczypospolitej:

- stanowiła ok. 10% społ. polskiego

- była stanem zamkniętym

- cieszyła się równością

- miała wyłączne prawo do posiadania ziemi i piastowania urzędów

- na uchwalenie podatków potrzebna była zgoda sejmu

- towary szlacheckie nie podlegały zwykłym opłatom celnym

 

*magnateria

- posiadała ogromne tereny, własne miasta, zamki

- osiągała najwyższe dochody

- piastowała najwyższe urzędy

- tworzyła prywatne wojska

 

* średnia szlacha

- właściciele folwarków

- tworzyła typ szlachcica-ziemianina

- najbardziej dynamiczna część szlachty

 

*szlachta zagrodowa (zagonowa, zaściankowa)

- właściciele niewielkich gospodarstw, które sami uprawiali

- nie posiadali poddanych

- głównie na Mazowszu, Podlasiu, Żmudzi

 

*szlachta gołota (nieposesjonaci)

- nie miała żadnej ziemi

- posiadała tylko herb szlachecki, który dawał jej prawo do aktywnego udziału w życiu publicznym

- przebywała na dworach magnackich, realizując politykę magnatów