Question

GUARANI ÑE’Ẽ HA IÑE’ẼPORÃHAIPYRE
TERCER CICLO – EDUCACIÓN ESCOLAR BÁSICA

Poapy Mbo’esyry

Mboʾehao:                                                                                
Temimboʾe:                                                                    Arange: …../…./….   
         
        Mboʾehára:
 
Arange: 12 jasurundy guive 16 jasyrundy meve.
Mbo’epyrã: 
Achegety Guarani. Muanduhe ojehaíva ha ojehai᾿ỹva.

Ñepyrũ

1.  Ejesareko ta’ãngáre, emoñe’ẽ ñe’ẽpoty ha ejapysaka umi ñe’ẽ ryapúre.
2.  Emoñe’ẽmbávo, ehechakuaa mbo’ehára ñepytyvõ rupi, ñe’ẽme oĩha pu’ae ipu atãva ha ipu kangýva. Ejapysaka avei mayma taikuéra ryapúre.
 
ARAROGUEKÚI
Okúi, Okukúi yvyra rogue.
Mbeguekatumíme ára iñambue, ho’ysãvymive ha ijarai.
Ára mbykyve, ára hovasy, ára ikane’õ. Péicha oike ohóvo araroguekúi.
                   (Pehẽngue) 
             Ohai David Galeano Olivera
3.  Eñemomandu’a guarani achegetýre, emoñe’ẽ mbo’ehárandi ha ejapysaka hyapúre. 
Guarani achegety oguereko 33 ñe’ẽpu tee ojehechaukáva 33 taipu rupive. Umíva hína:
a – ã – ch – e – ẽ – g – ĝ – h – i – ĩ – j – k – l – m – mb – n – nd – ng – nt – ñ – o – õ – p – r – rr – s – t – u – ũ – v – y – ỹ – ' (puso).
Taikuéra oñemohenda kóicha:
➢  Pu’ae jurugua: a – e – i – o – u - y.
➢  Pu’ae tĩgua: ã -   ẽ -  ĩ – õ -  ũ - ỹ.
➢  Pundie Jurugua: ch – g – h – j – k  - l – p – r – r r – s – t – v - ‘ (puso)
➢  Pundie tĩgua: g̃ – m – mb – n – nd – ng – nt - ñ.
➢  Pundiekõi: ch – mb – nd – ng – nt – rr.
4.  Eñemomandu’a muanduhére ha ehesa’ỹijo marandu hesegua: 
Muanduhe rechaukaha rehegua (‘): 
Muanduhe ningo tyapu atã ho’áva pu’ae ári.
Ojehai hag̃ua muanduhe rechaukaha, oñemañava’erã pu’ae ipu hatãvéva rehe.
➢  Pu’ae ipu hatãvéva oĩramo ñe’ẽ pahaitépe, márõ ndojehaiva’erãi hi’ári muanduhe rechaukaha.
Tembiecharã: ao, pypore, jepytaso, kuarahy, jagua, juru.
➢  Pu’ae ipu hatãvéva oĩramo ñe’ẽ paha mboyve katu, ojehaiva’erã katuete muanduhe.
Tembiecharã: óga, purahéi, ára, káva, tuguái.
➢  Pu’ae ipu hatãva oĩramo mokõi térã hetave peteĩ ñe’ẽme, ojehaiva’erã pe tenondevevogua ári, ndopytáima guive ipahaitépe.
 
 
 
Tembiecharã: mbo’ehára, ohokuévo, pirapire.
➢  Pu’ae tĩgua ári ndojehaíri muanduhe rechaukaha. 
Tembiecharã: mokõi, ko’ẽrõ, akãme.
➢  Opaite ñe’ẽ oguerahava’erã peteĩ muanduhe rechaukaha añónte ha upéva osyryry ñe’ẽ ári oñembojoapývo ñe’ẽky rupive. 
Tembiecharã: pirapire, pirapirére, oñembopirapirevéta.
5.  Ñe’ẽpehẽ tĩguáva jehairã
Ñe’ẽpehẽme ndoikéi oñondive mokõi taipu tĩguáva.
Tembiecharã: g̃ua, me, ña, ne.
Pu’ae juruguáva (a, e, i, o, u, y) oikéramo ñe’ẽpehẽme pundie tĩguáva térã pundie tĩjuruguáva ndive (g̃, m, n , ñ, mb, nd, ng, nt) ko’ãva oguerova hese hyaputĩgua.
 
Tembiecharã: ma, mba, nda.
Pu’ae tĩguáva (ã, ẽ,ĩ, õ, ũ, ỹ) oikéramo ñe’ẽpehẽme pundie juruguáva (ch, g, h, j, k, l, p, r, rr, s, t, v, ‘) ndive, oiko ñe’ẽpehẽ tĩguáva.
Tembiecharã: tã: pytã. II: Tembiaporã
1. Embojoaju hu’ýpe ñe’ẽpa oguereko: muanduhe jehai térã muanduhe jehai’ỹ:
-Araroguekúi                                                  
-Sa’yju                                                               
-Pytu
-  sapukái
-  yvykua                                                                
 
2. Emoñe’ẽjey ñe’epoty “Araroguekúi” ha upéi emoĩmba tembiapo.
 
 
➢  - Mokõi ne’ẽ imuanduhe ojehaíva: 
➢  Mokõi ñe’ẽ imuanduhe jehai’ỹva:
➢  Mokõi ñe’ẽ oguerekóva tĩgua rechaukaha:
 
 

III.  Mohu’ã

1.             Ehai ne’ẽpoty mbykymi, emoñe’ẽva’ekueichagua. Eipuru porã pype muanduhe ojehaíva ha ojehai’ỹva, ha avei taikuéra achegetypegua. 
……………………………………….
……………………………………….
……………………………………….
……………………………………….
………………………………………
 
2.             Emoñe’ẽ nde rogayguápe ñe’ẽpoty ehaiva’ekue ha emog̃uahẽ ne rembiapo mbo’ehárape tohechakuaa ndéve.
 

Jetypekaha

MEC. (2014). Programa de Estudios 8° EEB. Asunción: Serie Panambi.
MEC. (2021). ORIENTACIONES PARA LA PRODUCCIÓN DE RECURSOS EDUCATIVOS. Asunción.
GUARANÍ, A. d. (2018). Guarani Ñe'ẽtekuaa. Asunción: Servilibro.
               

Rúbrica

Elaborado por
Corregido por
Verificado  por
Aprobado por
 Lic. Elva Guerrero  
 
Lic. Rosalina González
Lic. Blanca C.
Méndez 
Lic. Mariano Lezcano
 
 
 
 
 ayúdenme porfavor :(((( ​