Klasa średnia w społeczeństwie, zgodnie z nazwą jest umieszczona między klasą wyższą a klasą niższą, określaną często jako robotniczą. W XIX wieku do klasy średniej należeli najczęściej drobni przedsiębiorcy i często urzędnicy, czyli takie kategorie społeczne, które nie mogły być zaklasyfikowane w marksistowskim podziale społeczeństwa na proletariat i burżuazję.
Obecnie wyróżnienie klasy średniej następuje w oparciu o kategorie społeczne i zawodowe. Osobami zaliczanymi do klasy średniej są takie, które charakteryzują się samodzielnością. Są to więc osoby pracujące w swoich firmach, lub wykonujące pracę umysłową, posiadające określony poziom dobrobytu, które jednocześnie nie posiadają znacznych majątków i nie legitymują się arystokratycznym pochodzeniem. Tak więc najczęściej do klasy średniej zaliczać się będzie osoby o wyższym wykształceniu i wyższych umiejętnościach kulturowych, niż klasa robotnicza.
Zdefiniowanie klasy średniej nie musi opierać się o kryterium zamożności, można również przyjąć kryterium, zgodnie z którym przedstawicielami klasy średniej są osoby, które troszczą się same o siebie i rodzinę, nie oczekując od państwa pomocy, a raczej poczucia pewności i obliczalności zasad. Możliwe jest zaliczenie do tej grupy osoby nie mające problemów z zaspokojeniem podstawowych potrzeb i nie mają obaw o własną przyszłość. Literatura przedmiotu dostarcza podziału klasy średniej na trzy podgrupy, do których zalicza się:
· klasę średnią wyższą;
· klasę średnią właściwą;
· klasę średnią niższą.
Nowoczesne i wysokorozwinięte charakteryzuje przeważająca ilość klasy średniej. Zalicza się do niej bowiem osoby, które zajmują się wytwarzaniem i przetwarzaniem informacji, ale również menadżerowie średniego szczebla, czy osoby zatrudnione w administracji. Granice pojęcia klasy średniej nie są dokładnie ustalone.
Liczebność klasy średniej w Polsce szacuje się na 12%, co jest wartością bardzo małą, ponieważ w krajach zachodnich jest to wartość kilkukrotnie wyższa. W opinii społeczeństwa ludzie klasy średniej są najczęściej pracownikami umysłowymi i urzędnikami, co stwierdza 8% badanych, 13% wskazuje na właścicieli firm i sklepów. 14% badanych uzależnia przynależność do klasy średniej od posiadanego wykształcenia i taka sama ich liczba uważa, że są to osoby w miarę dobrze zarabiające. 16% uważa, że termin odnosi się do osób posiadających dobra. W cytowanym badaniu podjęto również próbę określenia opinii badanych związanej z cechami charakteryzującymi klasę średnią. 5% badanych uważa, że pracują oni najczęściej w dobrych warunkach i mają lżejszą pracę, podczas gdy 12% uważa, że klasa średnia uczestniczy w życiu kulturalnym i rozwija się intelektualnie. 15% uważa, że wyjeżdżają za granicę a 17%, że żyją dostatnio i bez zmartwień. 21% badanych uważa, że klasa średnia ma dużo wolnego czasu i odpowiednią ilość pieniędzy na rozrywkę.
Należy zaznaczyć, że nowoczesna klasa średnia mogła rozwijać się w prawidłowy sposób dopiero po przełomowych wydarzeniach, które miały miejsce w 1989 roku. Zdaniem części specjalistów kilkanaście lat jest okresem zbyt krótkim, by proces ten odbył się w pełni. Ich zdaniem jest to klasa, która nadal się rozwija, a jej losy w Polsce są obciążone doświadczeniami socjalizmu, jak również znacznie wcześniejszymi tradycjami inteligencji, która była grupą niosącą misję ideologiczną i narodowowyzwoleńczą. Tworzenie klasy średniej w Polsce jest uwarunkowane przez szereg czynników, do których zaliczyć można świadomość, aspiracje, systemy wartości, orientacje normatywne, głęboko zakorzenione wzory i style życia. Nierówności społeczne nie opierają się na zwykłych różnicach między ludźmi, takich jak cechy fizyczne, ale nierówności tych doszukuje się w różnicach w dostępie do określonych dóbr. Różnice mogą wynikać z różnych grup społecznych, do których należą ich przedstawiciele, spełnianej roli i zajmowanej w społeczeństwie pozycji. Należy zaznaczyć, że w jednej, wąskiej grupie społecznej nie mogą mieć miejsca nierówności, dlatego, że społeczność taką charakteryzują wspólne cele i zbliżone kategorie myślenia i postrzegania. Jednocześnie trwanie każdej zbiorowości, jej istnienie i rozwijanie się wymaga posiadania więzi skutkującej jej wewnętrzną spójnością, która zapewnia zaspokajanie potrzeb o charakterze indywidualnym i zbiorowym. W przypadku, gdy czynniki te są spełnione nie może być mowy o nierównościach, które wtedy występują w obszarze przynależności grupowej.
W Polsce nierówności społeczne są obecne w dużym stopniu, o czym decyduje duże zróżnicowanie klas społecznych, wykształcenia, majętności, poziomu kulturalnego itp.
Należy nawiązać tu do wpływu nierówności społecznych na aktywność ludzi. Głębokie nierówności w społeczeństwie skutkują znacznymi utrudnieniami w przejawach aktywności jego jednostek. Działania podejmowane przez osoby postrzegane jako gorsze, należące do niższych grup społecznych, oceniane są jako gorsze, mniej efektywne i nie zasługujące na zainteresowanie osób należących do wyższych klas społecznych, które to osoby uważają się za lepsze. Bariery powstają również w przypadku oceny inicjatywy przedstawicieli wyższych klas społecznych, które oceniane są przez pryzmat dumy, negatywnej samooceny i braku wiary we wspólne dążenie do jednego celu.
Ważnym elementem w odniesieniu do zagadnień klas społecznych i nierówności, są rzadkie przypadki zmiany przynależności do klasy społecznej, czy niwelowanie nierówności społecznych przez kolejne pokolenia, których przodkowie zaliczali się do danej klasy i podlegali określonym przejawom nierówności społecznej. Oznacza to, że w zdecydowanej większości przypadków dzieci przedstawicieli klasy robotniczej, których dotyka określony problem nierówności społecznych, będą borykały się w życiu z takimi samymi problemami, jak ich rodzice, również będąc przedstawicielami takiej klasy. Doskonale do tego schematu pasuje stwierdzenie, że „niedaleko pada jabłko od jabłoni”, co w tym przypadku oznacza właśnie opisaną zależność. Oczywiście nie można generalizować takiego stwierdzenia, bo często obserwować można międzypokoleniowe zmiany w tym zakresie, jednak znacznie częściej takie zjawisko nie ma miejsca. W odniesieniu do aspektów zależności między rodzicami i dziećmi, istotnym czynnikiem jest system wartości, zgodnie z którym postępują rodzice. Dzieci obserwują zachowania rodziców i podświadomie określone zachowania przejmują i sami stosują elementy systemu wartości rodziców. W przypadku młodzieży posiada ona najczęściej wykształcony własny system ocen i część elementów systemu wartości rodziców jest weryfikowana i poddawana ocenie, w wyniku czego postrzeganie zmienia się. Mimo, że dom rodzinny wywiera największy wpływ na dzieci, należy pamiętać o innych środowiskach, w jakich młodzież się obraca, czyli środowisko szkolne i środowisko rówieśników, a środowiska te również mogą zmieniać i kształtować system wartości jednostki.
Z omawianymi zagadnieniami ściśle wiąże się zagadnienie pozycji społecznej, która jest interpretowana jako wyróżnione i dokładnie określone w danej kulturze i strukturze społecznej miejsce pojedynczego jej przedstawiciela, czyli jednostki społecznej. Może ono być zajmowane przez znaczną liczbę osób. Pozycja społeczna określa prestiż jednostki, natomiast z jej zajmowania wynika rola społeczna jaką odgrywa jednostka.
Klasa średnia w społeczeństwie, zgodnie z nazwą jest umieszczona między klasą wyższą a klasą niższą, określaną często jako robotniczą. W XIX wieku do klasy średniej należeli najczęściej drobni przedsiębiorcy i często urzędnicy, czyli takie kategorie społeczne, które nie mogły być zaklasyfikowane w marksistowskim podziale społeczeństwa na proletariat i burżuazję.
Obecnie wyróżnienie klasy średniej następuje w oparciu o kategorie społeczne i zawodowe. Osobami zaliczanymi do klasy średniej są takie, które charakteryzują się samodzielnością. Są to więc osoby pracujące w swoich firmach, lub wykonujące pracę umysłową, posiadające określony poziom dobrobytu, które jednocześnie nie posiadają znacznych majątków i nie legitymują się arystokratycznym pochodzeniem. Tak więc najczęściej do klasy średniej zaliczać się będzie osoby o wyższym wykształceniu i wyższych umiejętnościach kulturowych, niż klasa robotnicza.
Zdefiniowanie klasy średniej nie musi opierać się o kryterium zamożności, można również przyjąć kryterium, zgodnie z którym przedstawicielami klasy średniej są osoby, które troszczą się same o siebie i rodzinę, nie oczekując od państwa pomocy, a raczej poczucia pewności i obliczalności zasad. Możliwe jest zaliczenie do tej grupy osoby nie mające problemów z zaspokojeniem podstawowych potrzeb i nie mają obaw o własną przyszłość. Literatura przedmiotu dostarcza podziału klasy średniej na trzy podgrupy, do których zalicza się:
· klasę średnią wyższą;
· klasę średnią właściwą;
· klasę średnią niższą.
Nowoczesne i wysokorozwinięte charakteryzuje przeważająca ilość klasy średniej. Zalicza się do niej bowiem osoby, które zajmują się wytwarzaniem i przetwarzaniem informacji, ale również menadżerowie średniego szczebla, czy osoby zatrudnione w administracji. Granice pojęcia klasy średniej nie są dokładnie ustalone.
Liczebność klasy średniej w Polsce szacuje się na 12%, co jest wartością bardzo małą, ponieważ w krajach zachodnich jest to wartość kilkukrotnie wyższa. W opinii społeczeństwa ludzie klasy średniej są najczęściej pracownikami umysłowymi i urzędnikami, co stwierdza 8% badanych, 13% wskazuje na właścicieli firm i sklepów. 14% badanych uzależnia przynależność do klasy średniej od posiadanego wykształcenia i taka sama ich liczba uważa, że są to osoby w miarę dobrze zarabiające. 16% uważa, że termin odnosi się do osób posiadających dobra. W cytowanym badaniu podjęto również próbę określenia opinii badanych związanej z cechami charakteryzującymi klasę średnią. 5% badanych uważa, że pracują oni najczęściej w dobrych warunkach i mają lżejszą pracę, podczas gdy 12% uważa, że klasa średnia uczestniczy w życiu kulturalnym i rozwija się intelektualnie. 15% uważa, że wyjeżdżają za granicę a 17%, że żyją dostatnio i bez zmartwień. 21% badanych uważa, że klasa średnia ma dużo wolnego czasu i odpowiednią ilość pieniędzy na rozrywkę.
Należy zaznaczyć, że nowoczesna klasa średnia mogła rozwijać się w prawidłowy sposób dopiero po przełomowych wydarzeniach, które miały miejsce w 1989 roku. Zdaniem części specjalistów kilkanaście lat jest okresem zbyt krótkim, by proces ten odbył się w pełni. Ich zdaniem jest to klasa, która nadal się rozwija, a jej losy w Polsce są obciążone doświadczeniami socjalizmu, jak również znacznie wcześniejszymi tradycjami inteligencji, która była grupą niosącą misję ideologiczną i narodowowyzwoleńczą. Tworzenie klasy średniej w Polsce jest uwarunkowane przez szereg czynników, do których zaliczyć można świadomość, aspiracje, systemy wartości, orientacje normatywne, głęboko zakorzenione wzory i style życia. Nierówności społeczne nie opierają się na zwykłych różnicach między ludźmi, takich jak cechy fizyczne, ale nierówności tych doszukuje się w różnicach w dostępie do określonych dóbr. Różnice mogą wynikać z różnych grup społecznych, do których należą ich przedstawiciele, spełnianej roli i zajmowanej w społeczeństwie pozycji. Należy zaznaczyć, że w jednej, wąskiej grupie społecznej nie mogą mieć miejsca nierówności, dlatego, że społeczność taką charakteryzują wspólne cele i zbliżone kategorie myślenia i postrzegania. Jednocześnie trwanie każdej zbiorowości, jej istnienie i rozwijanie się wymaga posiadania więzi skutkującej jej wewnętrzną spójnością, która zapewnia zaspokajanie potrzeb o charakterze indywidualnym i zbiorowym. W przypadku, gdy czynniki te są spełnione nie może być mowy o nierównościach, które wtedy występują w obszarze przynależności grupowej.
W Polsce nierówności społeczne są obecne w dużym stopniu, o czym decyduje duże zróżnicowanie klas społecznych, wykształcenia, majętności, poziomu kulturalnego itp.
Należy nawiązać tu do wpływu nierówności społecznych na aktywność ludzi. Głębokie nierówności w społeczeństwie skutkują znacznymi utrudnieniami w przejawach aktywności jego jednostek. Działania podejmowane przez osoby postrzegane jako gorsze, należące do niższych grup społecznych, oceniane są jako gorsze, mniej efektywne i nie zasługujące na zainteresowanie osób należących do wyższych klas społecznych, które to osoby uważają się za lepsze. Bariery powstają również w przypadku oceny inicjatywy przedstawicieli wyższych klas społecznych, które oceniane są przez pryzmat dumy, negatywnej samooceny i braku wiary we wspólne dążenie do jednego celu.
Ważnym elementem w odniesieniu do zagadnień klas społecznych i nierówności, są rzadkie przypadki zmiany przynależności do klasy społecznej, czy niwelowanie nierówności społecznych przez kolejne pokolenia, których przodkowie zaliczali się do danej klasy i podlegali określonym przejawom nierówności społecznej. Oznacza to, że w zdecydowanej większości przypadków dzieci przedstawicieli klasy robotniczej, których dotyka określony problem nierówności społecznych, będą borykały się w życiu z takimi samymi problemami, jak ich rodzice, również będąc przedstawicielami takiej klasy. Doskonale do tego schematu pasuje stwierdzenie, że „niedaleko pada jabłko od jabłoni”, co w tym przypadku oznacza właśnie opisaną zależność. Oczywiście nie można generalizować takiego stwierdzenia, bo często obserwować można międzypokoleniowe zmiany w tym zakresie, jednak znacznie częściej takie zjawisko nie ma miejsca. W odniesieniu do aspektów zależności między rodzicami i dziećmi, istotnym czynnikiem jest system wartości, zgodnie z którym postępują rodzice. Dzieci obserwują zachowania rodziców i podświadomie określone zachowania przejmują i sami stosują elementy systemu wartości rodziców. W przypadku młodzieży posiada ona najczęściej wykształcony własny system ocen i część elementów systemu wartości rodziców jest weryfikowana i poddawana ocenie, w wyniku czego postrzeganie zmienia się. Mimo, że dom rodzinny wywiera największy wpływ na dzieci, należy pamiętać o innych środowiskach, w jakich młodzież się obraca, czyli środowisko szkolne i środowisko rówieśników, a środowiska te również mogą zmieniać i kształtować system wartości jednostki.
Z omawianymi zagadnieniami ściśle wiąże się zagadnienie pozycji społecznej, która jest interpretowana jako wyróżnione i dokładnie określone w danej kulturze i strukturze społecznej miejsce pojedynczego jej przedstawiciela, czyli jednostki społecznej. Może ono być zajmowane przez znaczną liczbę osób. Pozycja społeczna określa prestiż jednostki, natomiast z jej zajmowania wynika rola społeczna jaką odgrywa jednostka.
klasa sredfnia inaczej trechnikum