Question

Kiedy ukształtowała się sieć rzeczna w Polsce? Co się wykształciło? I z jakim czynnikiem rzeźbotwórczym ma to związek? Konkretne, krótkie odp. plizzzz ;D

Answer 1

W lodowcach na kuli ziemskiej znajduje się obecnie około 2,1 % całej wody zgromadzonej na naszej planecie. Topniejący śnieg działa erozyjnie na powierzchnię Ziemi. Proces przekształcenia powierzchni ziemi na skutek topnienia śniegu nazywany jest niwacją. Zjawisko to można spotkać na obszarach polarnych i w wyższych partiach gór, gdzie nie występują lodowce. Niwacja zachodzi w miejscach, w których opady śnieżne są zbyt małe, aby mogły powstać lodowce, a temperatura powietrza zbyt niska, by śnieg, mógł całkowicie stopnieć. W strefie niwacji śnieg leży na powierzchni terenu przez długi okres. Wody, które wypływają z topniejącego śniegu przenikają w głąb gruntu. Kiedy woda znajdująca się w gruncie zamarznie ulega on rozsadzeniu, a okruchy skalne mogą zostać wyciśnięte ku górze. W wyniku tego procesu zbocze, na którym leży śnieg może ulec spłaszczeniu. Może nawet utworzyć się niewielkie zagłębienie w podłożu, które nazywane jest niszą niwalną. Kiedy spadek terenu, na którym zalega pokrywa śnieżna jest zbyt duży, wtedy śnieg może się osuwać w dół tworząc lawiny. Wraz ze śniegiem po stoku przemieszczają się wówczas fragmenty podłoża (bloki skalne, kamienie itd.). W taki właśnie sposób zachodzi erozyjna działalność lawin.

 

Niszcząca działalność lodowca

 

Formy i osady polodowcowe można spotkać nie tylko w miejscu współczesnej obecności lodowca. Zachowały się one także na obszarach, które zostały objęte wielkimi zlodowaceniami w przeszłości. W różnych miejscach można zaobserwować skutki zarówno niszczącej, jak również budującej działalności lodowców. Niszcząca działalność lodowca polega głównie na żłobieniu podłoża, wyrywaniu okruchów i bloków skalnych, oraz na zdzieraniu powierzchni skalnej przez nasuwające się czoło lodowca. Lód poruszający się w lodowcu zawiera sporą część materiału skalnego, który pochodzi z wietrzenia mechanicznego. Materiał ten jest także wyrywany z podłoża przez lód. Wyrywanie fragmentów skał z podłoża przez lodowiec to detrakcja. Proces ten zachodzi tym intensywniej, im skała, po której przemieszcza się lodowiec jest popękana. Detersją natomiast określa się proces wygładzania i szlifowania powierzchni skalnej przez poruszające się masy lodowe. Materiał, który przedostał się do lodowca ściera skały podłoża, po których przesuwa się lodowiec. Zjawisko to nosi nazwę egzaracji lodowca. Przejawem egzaracji lodowca w dnie doliny są charakterystyczne, kopulaste formy skalne wygładzone przez lodowiec, wystające spod pokrywy roślinnej. Na takich wypolerowanych powierzchniach skalnych można zaobserwowaćrysy lodowcowe. Są to zadrapania powierzchni skalnych przez ostre krawędzie okruchów niesionych kiedyś przez lodowiec. Na podstawie przebiegu rys lodowcowych można odczytać kierunek ruchu dawnego lodowca. Innymi formami powstałymi na skutek erozji lodowcowej są mutony (barańce). Muton jest to rodzaj pagórka, lub wyniosłości skalnej o wysokości od kilkunastu centymetrów do kilkudziesięciu metrów.  Powstaje on w wyniku procesu mechanicznego niszczenia podłoża skalnego wywoływanego przez działalność lodowca. Mutony odznaczają się charakterystycznym podłużnym kształtem, co związane jest z kierunkiem ruchu lodowca.