Question

Jakie drobne formy terenu powstają wskutek działalności spływających wód opadowych po ulewnym deszczu?

Answer 1

Działalność wody.
Powierzchnia skał na pustyni pozbawiona jest zarówno ochrony, jaką daje szata roślinna, jak i warstwy wodochłonnego zwietrzałego gruntu. Woda, a zwłaszcza ulewne deszcze rzeźbią powierzchnię pustyni. Szczególnie widoczne jest to w górach pustynnych, w których w wyniku intensywnego wietrzenia mechanicznego gromadzą się olbrzymie piargi. Osłaniają one stoki i podłoża gór tak, że toną one niemal we własnej zwietrzelinie. Kiedy pustynię nawiedzi ulewa, woda deszczowej powodzi wsiąka zrazu w te masy żwiru i gruzu, a potem błotnisto- kamienistą lawiną spływa w najbliższe obniżenie terenu. Tworzą się krótkie dolinki, które swoje ujście znajdują w bezodpływowej niecce. Spływające po ulewie wody obciążone zwietrzeliną wypełniają nieckę olbrzymymi masami nanosów. W samym jej środku wytwarza się ilasto- gliniasta zasolona równina, na której obwodzie leżą stożki napływowe, złożone z grubszych materiałów. Na wielkich równinach spotyka się sieć suchych dolin zwanych „wadiami” lub „uedi”, powstałych w wyniku działalności czasowych rzek. Woda napełnia te doliny tylko na krótki czas po deszczach. Na niektórych pustyniach sieć wadiów tworzy całe systemy dolin, tak podobne do sieci wodnej naszego klimatu.
Na suchych, jałowych terenach rwące strumienie wody drążą w miękkich skałach labirynty szczelin oraz jarów. Takie obszary, charakterystyczne np. dla Południowej Dakoty w Stanach Zjednoczonych, nazwano po angielsku Bad Lands („złe ziemie”).
Zdarza się, że rzeka mająca swe źródło na terenach, gdzie wody nie brakuje, napotyka na swej drodze suche obszary pustynne i rzeźbi fantastyczne formy w ich suchych, sypkich skałach. Najbardziej charakterystycznym przykładem takiej erozji jest Wielki Kanion Kolorado, uważany za jeden z cudów świata. Kanion , osiągający głębokość 1,6 km, został wydrążony przez rzekę, która bierze swój początek początek górach Kolorado.
W modelowaniu obszarów pustynnych mają też swój udział rzeki stałe, biorące początek na obszarach o innych warunkach klimatycznych. pustynnych strefie wilgotnej rodzi się Nil i górny Niger, Niger gór spływa Amu- daria, Syr- daria, Kolorado Kolorado wiele innych rzek. Rzeki przepływające przez obszar pustynny albo dopływają do morza (Nil, Kolorado) albo uchodzą do jezior bezodpływowych (Syr-daria, Amu-daria). Jeziora na obszarach pustynnych zasilane przez rzeki stałe są jeziorami stałymi ( Aralskie, Bałchasz, Martwe), natomiast zasilane przez rzeki okresowe są jeziorami okresowymi lub trzęsawiskami (szotty).
Wody opadowe odgrywają bardzo dużą rolę w kształtowaniu rzeźby obszarów pustynnych. Do tej pory główną rolę przypisywano wietrzeniu i działalności wiatru. Obecnie przyjmuje się tezę, że to właśnie woda jest głównym czynnikiem modelującym obszary o klimacie skrajnie suchym. Za podstawowe procesy uważa się spłukiwanie bruzdowe i wąwozowe, zmyw warstwowy albo pokrywowy oraz działalność rzek okresowych. Wody opadowe nacinają zbocza gęstą siecią żłobków deszczowych. W skrajnie suchych pustyniach są one konserwowane w ciągu długich lat okresu bezdeszczowego. Przez wody epizodyczne są wycinane żleby i wąwozy oraz pogłębiane i odnawiane stare doliny rzeczne.