Question

jakie czynniki zadecydowały o sile militarnej imperium tureckiego?

Z góry dziękuję.

Answer 1

Różnice językowo-etniczne pomiędzy polskimi właścicielami dóbr ziemskich, a ukraińską ludnością chłopską, upośledzenie prawosławia wobec katolicyzmu i unii, konflikt między aspiracjami Kozaków a dążeniem magnaterii kresowej do poddania kozaczyzny systemowi pańszczyźnianemu to tylko niektóre narosłe na Ukrainie konflikty. Główną kwestią sporną pozostawało określenie statusu prawnego, politycznego i społecznego Kozaków. Wciągnięcie ich do rejestru poddawało ich własnym dowódcom, a najwyższej instancji hetmanowi wielkiemu koronnemu i królowi. Pozostawienie poza rejestrem oznaczało zależność, na równi z chłopami, od starosty i szlachty. Napiętą sytuację wykorzystał jeden z dowódców wojska zaporoskiego, Bohdan Chmielnicki. W styczniu 1648r. wzniecił on na Siczy powstanie, którego rozwój wymknął się spod jego kontroli. Zwycięstwa powstańców spowodowały wybuch Powstania Chłopskiego na całej Ukrainie. Przeciągające się walki uzmysłowiły Chmielnickiemu, że musi się oprzeć na jakimś mocarstwie. Zdecydował się na połączenie Ukrainy z Rosją, co nastąpiło w wyniku ugody perejesławskiej w 1654r. Odtąd powstanie Chmielnickiego przestało być polskąwojną domową króla, magnatów i szlachty z kozackimi poddanymi i ukraińską „czernią”. Ugoda perejesławska umiędzynarodowiła zatem sprawę kozacką i wydała nieszczęsną Ukrainę na łup rywalizacji między Polską, Rosją, Szwecją i Turcją. Sam Chmielnicki zmieniał koncepcję m.in. usiłując dokonać wespół z trzema partnerami rozbioru Polski w 1657r. i utworzyć niezależne państwo. Jego następca Jan Wyhowski, zawarł z Polską ugodę w Hadziczu w 1658r. Przewidywała ona utworzenie trzeciego członu federacyjnej Rzeczpospolitej - Księstwa Ruskiego z własnym hetmanem, trybunałem sądowym i uszlachceniem starszyzny kozackiej. Hetman wielki koronny Jerzy Lubomirski nie dopuścił do połączenia się armii Rosjan i Kozaków, i podjął ich w dwóch świetnie rozegranych bitwach - pod Połonką i Cudnowem. Zamęt w kraju zniszczonym przez „potop” i rokosz wszczęty przez tegoż Lubomirskiego uniemożliwiły polityczne wykorzystanie zwycięstwa. Końcowym etapem wojen ukraińskich był pokój Polski z Rosją zawarty w Andruszowie w 1667r. W jego wyniku:
- Ukraina została podzielona pomiędzy obydwa państwa wzdłuż Dniepru
- Smoleńsk pozostał przy Moskwie. 
Potop szwedzki (1655 - 1660) był częścią wojny północnej, w którą zaangażowanych było wiele państw europejskich. Szwecja nie zrezygnowała z idei „mare nostrum” - naszego morza. Wojowniczy król Szwecji, Karol X Gustaw, nie zdecydował się uderzyć na Polskę rozdzieraną wojnami z Kozakami i Moskwą. Pretekstem był król polski Jan Kazimierz z rodu Wazów, który nadal uważał się za prawowitego władcę Szwecji. Karol Gustaw rozpoczął triumfalny marsz w głąb Polski, opanował Warszawę i Kraków, mimo dzielnej obrony Stefana Czarnieckiego, i zmusił króla Jana Kazimierza do ucieczki na Śląsk. W tym czasie Chmielnicki oblegał Lwów. Cała Polska, włącznie z wojskiem koronnym, uznała protektorat nowego króla. Skandynawowie rozpoczęli gruntowne łupienie Rzeczpospolitej, ładując na statki olbrzymie skarby, w tym zabytki kultury, które już do Polski miały nigdy nie wrócić. Szwedzi nie zdołali zdobyć z większych miast jedynie Gdańska, Lwowa, Zamościa oraz Jasnej Góry.
Spalenie osad, zniszczenie plonów i wytrzebienie zwierząt gospodarskich pozbawiło środków utrzymania mieszkańców wsi. Ucieczki ludności wiejskiej przed zagonami nieprzyjaciół były przyczyną rozbicia struktur społecznych i gospodarczych wsi. Straty ludnościowe spowodowane działaniami wojennymi i epidemiami były ogromne. Rabunek wsi wywołał ogromne straty demograficzne, załamał strukturę rolną. Miarą spustoszeń było aż 60% ziemi uprawnej leżącej odłogiem. Nastąpił regres w dziedzinie techniki i produkcji rolnej. Po kilkusetletniej przerwie pojawiły się żarna ręczne, zastępując zniszczone młyny. Zwiększyły się powinności chłopów. Nagminną praktyką stawało się sprzedawanie rodzin chłopskich - zarówno z ziemią jak i bez niej. Pojawiło się też zjawisko przyjmowania poddaństwa przez ludzi wolnych, lecz pozbawionych środków do życia: kmieci, mieszkańców zdewastowanych miasteczek, a nawet przez wyzutą z majątku szlachtę. Zubożenie chłopów i zerwanie ich kontaktu z rynkiem pozbawiło miasta źródeł dochodów. Mieszczanie nie dysponowali rezerwami kapitałowymi, toteż najpewniejszym sposobem przeżycia stała się uprawa roli.
W tej sytuacji rozpoczął się proces agraryzacji miast - wzrostem funkcji rolniczej miast, kosztem przemysłowej. Możliwości odbudowy miały te miasta prywatne, które były ośrodkami latyfundiów, oraz miasta stołeczne. Najszybciej odbudowała się Warszawa, gdzie dużą rolę odgrywały siedziby szlacheckie i magnackie. Wolniej Kraków, gdzie kościół przejmował coraz więcej placów i budynków, a budowle sakralne były jedynymi nowymi obiektami. Instytucje kościelne oraz magnaci i szlachta, którzy powiększali swój stan posiadania w miastach królewskich, nie uznawali władz miejskich i nie płacili podatków. Zwiększyli tym samym obciążenia pozostałej ludności. Na swoich terenach wyznaczonych spod sądownictwa miejskiego (jurysdykcji), zwanych jurydykami, magnaci rozwijali handel i rzemiosło, co dawało im znaczne dochody. Upadek gospodarczy odbił się więc najsilniej na skarbowości państwa.
Wielka wojna północna, czyli wojna ze Szwecją, rozpoczęła się w 1700r. uderzeniem Augusta II, jako elektora saskiego na Inflanty. Uczynił to bez zgody sejmu co pogłębiło jeszcze bardziej istniejący w Rzeczpospolitej konflikt wewnętrzny. Wraz z uderzeniem armii Karola XII na Polskę i zajęciem głównych miast Korony, zapoczątkowany na Litwie podział objął całą Rzeczpospolitą. Polska nie biorąc oficjalnie udziału w wojnie, stała się nie tylko jej terenem i zapleczem, ale sama pogrążyła się w wojnie domowej. Przeciwnicy Augusta II zawiązali w Wielkopolsce konfederację i ogłosili jego detronizację w 1704r. Wkrótce potem ogłosili królem stronnika Szwecji, wojewodę poznańskiego, Stanisława Leszczyńskiego. Traktat sojuszniczy ze Szwecją podpisany w Warszawie w 1705r. całkowicie podporządkował Rzeczpospolitą Karolowi XII, oddawał najeźdźcom Kurlandię i nakazywał Polakom zrzeczenie się pretensji do Inflant. Bałtyk zamknięty został w kleszczach imperium szwedzkiego, sięgającego teraz, poprzez uzależnioną Polskę do granic tureckich. We wrześniu 1706r. August II abdykował w Rzeczpospolitej na rzecz Leszczyńskiego. Po pierwszym rozbiorze Polska weszła w okres spokoju pod protektoratem Rosji. Choć suwerenność królewskich rządów została poważnie ograniczona przez ambasadora Rosji, von Strackelberga, Stanisław August podjął jednak dzieło reform na tyle, na ile zezwalała mu wola Katarzyny II i jej ambasadora. Widocznym sukcesem dworu było wycofanie się wojsk rosyjskich z terytorium polskiego w 1780r.
Reformy Stanisława Augusta:
· Sekularyzacja klasztorów i przejęcie przez kler parafialny zadań oświatowych.
· Reformy oświatowe:
- zmiana programów nauczania w kolegiach pijarów oraz jezuitów
- powstanie pierwszej świeckiej uczelni w Polsce, Szkoły Rycerskiej
- powołanie Komisji Edukacji Narodowej (1773r.), w wyniku rozwiązania zakonu 
jezuitów
- stworzenie programów nauczania (Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych) i 
seminariów nauczycielskich.
· Rozwój gospodarczy (podstawę stanowiły regulacje prawne zainicjowane przez króla):
- zakładanie manufaktur przez Stanisława Augusta
- tworzenie się rynku kapitałowego
- aktywizacja nowych kierunków handlu
- ożywianie przemysłu wydobywczego.

Wespół z reformami dokonywały się przekształcenia społeczeństwa: 
· Pomniejszyło się znaczenie wielkich rodów magnackich
· W obrębie szlachty dokonały się dalsze podziały na:
- posesjonatów
- szlachtę zaściankową i gołotę.
· Powolny wzrost znaczenia bogatych mieszczan większych miast.
· Powstanie nowej warstwy społecznej - inteligencji (wolne zawody, nauczyciele, urzędnicy)
· Wzrost znaczenia Żydów jako konkurentów gospodarczych (np. jako areudarze - dzierżawcy, faktorzy - pełnomocnicy magnatów w interesach).
· Kultura polska w szerzącej przecież kosmopolityzm „epoce świateł” zachowała elementy własne, narodowe, sarmackie.

 

Troche duzo skróc to troche