Egipt- W Egipcie za statych czasów do szkoły mogli chodzić tylko chłopcy. Jednakże nie wszystkie chłopaki chodziły do szkoły, gdyż chłopcy z ubogich rodzin nie mieli takiego prawa. Dzieci urzędników chodziły i uczyły się hieroglifów. Dopiero chłopcy którzy umieli pisać płynnie hieroglifami mogli pisaś na papirusach. Papirusy robiono wtedy z trzciny.
Grecja - Kształenie (kultura osobista) w platońskim rozumieniu jest artyst., plast. kształtowaniem człowieka wg wzorca, ideału człowieczeństwa. Wszędzie, gdziekolwiek myśl ta pojawia się w historii wychowania, jest ona dziedzictwem Greków, a pojawia się za każdym razem tam, gdzie ludzie odwracają się od prostej tresury, stosowanej by osiągnąć pewne określone, zewn. cele, a zwracają ku prawdziwej istocie wychowania W starożytnej Grecji ukształtowały się 2 zasadnicze typy wychowania: spartański i ateński; w Sparcie wychowanie było prawie całkowicie w rękach państwa; z Polityki Arystotelesa wywodzi się pogląd, że spartańskie było jednostronnym drylem wojskowym. Z drugiej strony, w Ustroju lacedemońskim Ksenofonta, będącym tworem filoz. i polit. romantyki IV w. p.n.e., jawi się idealny obraz Sparty i jej systemu wychowawczego; w rzeczywistości podlegał on ewolucji, skostnienie zaś nastąpiło dopiero w IV w. p.n.e.; wychowanie spartańskie miało surowy charakter; dzieckiem do 7. roku życia zajmowała się rodzina, do 18. dzieci obojga płci wychowywały się w państw. zakładach wychowawczych typu koszarowego, gdzie uprawiały ćwiczenia fiz. i wojsk.; chłopcy do ukończenia 20 lat przygotowywali się do służby wojsk., trwającej od 20. do 30. roku życia; celem tego systemu było wychowanie ludzi sprawnych fizycznie, walecznych i zdyscyplinowanych; organizację wychowania w Sparcie przypisuje się Likurgowi; opisał ją m.in. Plutarch w Żywocie Likurga. W Atenach ideałem wychowawczym było uformowanie człowieka wszechstronnie wykształconego; ideę swobodnego, harmonijnego i wszechstronnego wychowania (kalokagatia) realizowano przez wychowanie fiz. i tzw. muz. (od słowa muza), czyli umysłowe, moralne i estet.; kształceniem muz. chłopców 7–14-letnich zajmowali się prywatni nauczyciele, zw. gramatystami lub kitarystami; ćwiczenia fiz. odbywali chłopcy 15–16-letni pod okiem pedotryby w jego prywatnym zakładzie (palestrze); kształcenie kontynuowali w gimnazjonach, które w epoce hellenistycznej były zasadniczym typem średnich szkół publ.; uwieńczeniem cyklu kształcenia było 2-letnie przysposobienie wojsk. i obywatelskie w efebiach państw., wprowadzonych po 338 p.n.e.; dziewczęta ze wszystkich warstw społ. otrzymywały wychowanie domowe. Typ wychowania ateńskiego zwyciężył w świecie helleńskim; w Atenach kształtował się także typ szkół wyższych, których zaczątkiem były szkoły filoz., gł. Akademia Platońska.
Rzym - Po kilku latach, najczęściej około 7 roku życia, dziecko rozpoczynało edukację. W odniesieniu do chłopców i dziewcząt zróżnicowany był jedynie czas trwania. Chłopcy kształcili się do 15 roku życia, natomiast dziewczynki do 13 roku.
Obywatele mniej zamożni, czy też po prostu plebs, posyłał dzieci do szkół publicznych, mieszczących się częstokroć w budynkach publicznych, lub też w taberneach rzymskich domów. Zawód nauczyciela był w powszechnej pogardzie, zresztą ludzie do tej profesji rekrutowali się głównie z niewolników lub wyzwoleńców, najczęściej pochodzenia greckiego, którzy niemal zmonopolizowali ten zawód. Za naukę płacili sami rodzice, co nierzadko wiązało się z uzyskiwaniem przez pedagogów pensji wręcz głodowej. Nierzadko osoby trudniące się tą profesją szukały dodatkowych zajęć by móc w miarę normalnych warunkach prowadzić swą egzystencję. Z czasem jednakże niektóre szkoły czy tez raczej nauczyciele, uzyskiwali pewien prestiż, co ostatecznie mogło zaowocować mecenatem zamożnego Rzymianina, płacąc mu wynagrodzenie (honorarium). W tym miejscu warto wspomnieć, iż w historii przyjmuje się, że pierwszą szkołę publiczną założył w III wieku p.n.e. Spuriusz Karwiliusz, a szkoła opłacana przez państwo powstała za panowania Wespazjana. Rok szkolny rozpoczynał się po 23 marca. Wolne od nauki były nie tylko dni świąteczne, ale także wszystkie nundiny.
Zajęcia rozpoczynały się przed wschodem słońca, gdy cały Rzym budził się do życia. Uczniowie chadzali do szkoły, zaopatrzeni w świeczki, które zapewne służyły im w czasie pierwszych godzin pobytu w szkole. W czasie lekcji zarządzano jedną przerwę na posiłek, po czy kontynuowano naukę po popołudniu. Chłopcy w zamożnych domach znajdowali się pod ciągłą opieką pedagoga (pedagogus, comes, custos czy monitor), który pełnił funkcję zarówno wychowawcy jak i nauczyciela.
Początkowo nauka obejmowała czytanie, pisanie i elementy rachunkowości. Z czasem, program nauczania ulegał modyfikacjom. W końcu wykształcił się trzystopniowy etap nauczania, który był prowadzony przez różnych nauczycieli, którymi byli: Literator- był nauczycielem pierwszej klasy szkoły podstawowej. Uczył dzieci czytać i pisać. Pod kierunkiem nauczyciela rachunków (calculator, librarius), dzieci uczyły się podstawowych operacji matematycznych. Ćwiczenia te najpierw odbywały się to na palcach, przy czym palce lewej ręki służyły do przedstawiania jedności i dziesiątek, a prawej setek i tysięcy. Później sięgano po kamyczki, aby zakończyć na liczydłach. Oprócz tego uczono dzieci tabliczki mnożenia, do której najlepiej służyła pamięć. Nauczyciel wygłaszał działanie, a dzieci powtarzały chórem. Najważniejszą pomocą naukową literatora, była rożka, która była narzędziem "represyjnym". Gramaticus - jego głównym zadaniem, było nauczenie uczniów wypowiadania się oraz pojmowania treści. Nauczano również interpretacji, zasad stylistycznych panujących w poezji i całej sztuce piśmienniczej. Dodatkowo uczniów zaznajamiano z muzyką, astronomią, filozofią, geometrią i co najważniejsze, gramatyką. Podstawowym podręcznikiem był Homer. Oprócz jego utworów, czytano także klasyków tj. Liwiusza Andronikusa. Dopiero za czasów Oktawiana, nastąpił napływ młodszych autorów, tj. Horacego, Owidiusza i innych. Czytaniu utworów towarzyszyła analiza językowa i gramatyczna. Studia u retora często odbywały się w jamach tabaernae czy to Forum julium, czy też ekshedr Forum Trajana. Wiek rozpoczęcia nauki u retora był zależny od rodziców a także stopnia rozwoju młodzieńca. Retor - nauczyciel wymowy. Nauka składała się z teorii wymowy oraz ćwiczeń, które przybierały dwie formy: suasoriae - mowy wygłaszane na jakiś temat (monologi) oraz controversiae - połączenie mowy oskarżyciela i obrony. Oprócz tego, studenci dokonywali opisu postaci historycznych przedstawiając określoną sytuację faktyczną i dyskutowali na temat możliwych scenariuszy, gdyby przeprowadzić drobnych modyfikacji w zakresie powziętych przez danego męża decyzji. Uzupełnieniem studiów były na pewno publiczne przemowy (declamatio) tak istotne dla obowiązków życia publicznego.
Nauka dzieci rzymskich
Zwieńczeniem edukacji były studia filozoficzne w Atenach, nie bez przesady zwanym uniwersytetem dla Rzymian. W wieku 17-18 lat rozpoczynała się również służba wojskowa, co według Polibiusza, dotknąć miało jedynie tych bardziej ograniczonych intelektualnie. Ci "bardziej uzdolnieni" odbywali praktyki, czy to z zakresu jurysprudencji, administracji czy dyplomacji.
Ważnym aspektem rozwoju młodzieńca było także uznanie go za mężczyznę. Krok ten symbolizowało założenie tzw. togi virilis. Początkowo brak było jasnych regulacji dotyczących wieku związanego z uzyskaniem "pełnoletniości" i w dużej mierze uznanie tego stanu psychicznego zależało od woli ojca. Zazwyczaj następowało to w przedziale od 14 do 17 roku życia. Dopiero w okresie cesarstwa wiek pełnoletniości określono na 16 lat. Uroczystość odbywała się 17 marca w Liberalia, kiedy to przed larami młodzieniec zakładał bullę i togę praetexta często nazywane insignia pueritiae, by następnie ubrać wspomnianą już wyżej togę virilis w stylu odpowiednim dla określonej grupy społecznej.
Jednakże szkoła to nie całe kształcenie się przyszłego młodego Rzymianina. Oprócz zajęć nazwijmy to obowiązkowych, istniały także różne organizacje młodzieżowe. Przynależność do nich była dobrowolna. W Italii nazywały się one Iuvenes, podczas gdy w prowincji występowały pod nazwą Iuventus lub Collegium iuventutis. W tych miejscach, młodzież poszerzała swoje wykształcenie i rozwijała sprawność fizyczną. Na czele takiej Iuvenes stał praefectus lub curator.
Egipt- W Egipcie za statych czasów do szkoły mogli chodzić tylko chłopcy. Jednakże nie wszystkie chłopaki chodziły do szkoły, gdyż chłopcy z ubogich rodzin nie mieli takiego prawa. Dzieci urzędników chodziły i uczyły się hieroglifów. Dopiero chłopcy którzy umieli pisać płynnie hieroglifami mogli pisaś na papirusach. Papirusy robiono wtedy z trzciny.
Grecja - Kształenie (kultura osobista) w platońskim rozumieniu jest artyst., plast. kształtowaniem człowieka wg wzorca, ideału człowieczeństwa. Wszędzie, gdziekolwiek myśl ta pojawia się w historii wychowania, jest ona dziedzictwem Greków, a pojawia się za każdym razem tam, gdzie ludzie odwracają się od prostej tresury, stosowanej by osiągnąć pewne określone, zewn. cele, a zwracają ku prawdziwej istocie wychowania W starożytnej Grecji ukształtowały się 2 zasadnicze typy wychowania: spartański i ateński; w Sparcie wychowanie było prawie całkowicie w rękach państwa; z Polityki Arystotelesa wywodzi się pogląd, że spartańskie było jednostronnym drylem wojskowym. Z drugiej strony, w Ustroju lacedemońskim Ksenofonta, będącym tworem filoz. i polit. romantyki IV w. p.n.e., jawi się idealny obraz Sparty i jej systemu wychowawczego; w rzeczywistości podlegał on ewolucji, skostnienie zaś nastąpiło dopiero w IV w. p.n.e.; wychowanie spartańskie miało surowy charakter; dzieckiem do 7. roku życia zajmowała się rodzina, do 18. dzieci obojga płci wychowywały się w państw. zakładach wychowawczych typu koszarowego, gdzie uprawiały ćwiczenia fiz. i wojsk.; chłopcy do ukończenia 20 lat przygotowywali się do służby wojsk., trwającej od 20. do 30. roku życia; celem tego systemu było wychowanie ludzi sprawnych fizycznie, walecznych i zdyscyplinowanych; organizację wychowania w Sparcie przypisuje się Likurgowi; opisał ją m.in. Plutarch w Żywocie Likurga. W Atenach ideałem wychowawczym było uformowanie człowieka wszechstronnie wykształconego; ideę swobodnego, harmonijnego i wszechstronnego wychowania (kalokagatia) realizowano przez wychowanie fiz. i tzw. muz. (od słowa muza), czyli umysłowe, moralne i estet.; kształceniem muz. chłopców 7–14-letnich zajmowali się prywatni nauczyciele, zw. gramatystami lub kitarystami; ćwiczenia fiz. odbywali chłopcy 15–16-letni pod okiem pedotryby w jego prywatnym zakładzie (palestrze); kształcenie kontynuowali w gimnazjonach, które w epoce hellenistycznej były zasadniczym typem średnich szkół publ.; uwieńczeniem cyklu kształcenia było 2-letnie przysposobienie wojsk. i obywatelskie w efebiach państw., wprowadzonych po 338 p.n.e.; dziewczęta ze wszystkich warstw społ. otrzymywały wychowanie domowe. Typ wychowania ateńskiego zwyciężył w świecie helleńskim; w Atenach kształtował się także typ szkół wyższych, których zaczątkiem były szkoły filoz., gł. Akademia Platońska.
Rzym - Po kilku latach, najczęściej około 7 roku życia, dziecko rozpoczynało edukację. W odniesieniu do chłopców i dziewcząt zróżnicowany był jedynie czas trwania. Chłopcy kształcili się do 15 roku życia, natomiast dziewczynki do 13 roku.
Obywatele mniej zamożni, czy też po prostu plebs, posyłał dzieci do szkół publicznych, mieszczących się częstokroć w budynkach publicznych, lub też w taberneach rzymskich domów. Zawód nauczyciela był w powszechnej pogardzie, zresztą ludzie do tej profesji rekrutowali się głównie z niewolników lub wyzwoleńców, najczęściej pochodzenia greckiego, którzy niemal zmonopolizowali ten zawód. Za naukę płacili sami rodzice, co nierzadko wiązało się z uzyskiwaniem przez pedagogów pensji wręcz głodowej. Nierzadko osoby trudniące się tą profesją szukały dodatkowych zajęć by móc w miarę normalnych warunkach prowadzić swą egzystencję. Z czasem jednakże niektóre szkoły czy tez raczej nauczyciele, uzyskiwali pewien prestiż, co ostatecznie mogło zaowocować mecenatem zamożnego Rzymianina, płacąc mu wynagrodzenie (honorarium).
W tym miejscu warto wspomnieć, iż w historii przyjmuje się, że pierwszą szkołę publiczną założył w III wieku p.n.e. Spuriusz Karwiliusz, a szkoła opłacana przez państwo powstała za panowania Wespazjana.
Rok szkolny rozpoczynał się po 23 marca. Wolne od nauki były nie tylko dni świąteczne, ale także wszystkie nundiny.
Zajęcia rozpoczynały się przed wschodem słońca, gdy cały Rzym budził się do życia. Uczniowie chadzali do szkoły, zaopatrzeni w świeczki, które zapewne służyły im w czasie pierwszych godzin pobytu w szkole. W czasie lekcji zarządzano jedną przerwę na posiłek, po czy kontynuowano naukę po popołudniu.
Chłopcy w zamożnych domach znajdowali się pod ciągłą opieką pedagoga (pedagogus, comes, custos czy monitor), który pełnił funkcję zarówno wychowawcy jak i nauczyciela.
Początkowo nauka obejmowała czytanie, pisanie i elementy rachunkowości. Z czasem, program nauczania ulegał modyfikacjom. W końcu wykształcił się trzystopniowy etap nauczania, który był prowadzony przez różnych nauczycieli, którymi byli:
Literator- był nauczycielem pierwszej klasy szkoły podstawowej. Uczył dzieci czytać i pisać. Pod kierunkiem nauczyciela rachunków (calculator, librarius), dzieci uczyły się podstawowych operacji matematycznych. Ćwiczenia te najpierw odbywały się to na palcach, przy czym palce lewej ręki służyły do przedstawiania jedności i dziesiątek, a prawej setek i tysięcy. Później sięgano po kamyczki, aby zakończyć na liczydłach. Oprócz tego uczono dzieci tabliczki mnożenia, do której najlepiej służyła pamięć. Nauczyciel wygłaszał działanie, a dzieci powtarzały chórem. Najważniejszą pomocą naukową literatora, była rożka, która była narzędziem "represyjnym".
Gramaticus - jego głównym zadaniem, było nauczenie uczniów wypowiadania się oraz pojmowania treści. Nauczano również interpretacji, zasad stylistycznych panujących w poezji i całej sztuce piśmienniczej. Dodatkowo uczniów zaznajamiano z muzyką, astronomią, filozofią, geometrią i co najważniejsze, gramatyką. Podstawowym podręcznikiem był Homer. Oprócz jego utworów, czytano także klasyków tj. Liwiusza Andronikusa. Dopiero za czasów Oktawiana, nastąpił napływ młodszych autorów, tj. Horacego, Owidiusza i innych. Czytaniu utworów towarzyszyła analiza językowa i gramatyczna. Studia u retora często odbywały się w jamach tabaernae czy to Forum julium, czy też ekshedr Forum Trajana. Wiek rozpoczęcia nauki u retora był zależny od rodziców a także stopnia rozwoju młodzieńca.
Retor - nauczyciel wymowy. Nauka składała się z teorii wymowy oraz ćwiczeń, które przybierały dwie formy: suasoriae - mowy wygłaszane na jakiś temat (monologi) oraz controversiae - połączenie mowy oskarżyciela i obrony. Oprócz tego, studenci dokonywali opisu postaci historycznych przedstawiając określoną sytuację faktyczną i dyskutowali na temat możliwych scenariuszy, gdyby przeprowadzić drobnych modyfikacji w zakresie powziętych przez danego męża decyzji. Uzupełnieniem studiów były na pewno publiczne przemowy (declamatio) tak istotne dla obowiązków życia publicznego.
Nauka dzieci rzymskich
Zwieńczeniem edukacji były studia filozoficzne w Atenach, nie bez przesady zwanym uniwersytetem dla Rzymian. W wieku 17-18 lat rozpoczynała się również służba wojskowa, co według Polibiusza, dotknąć miało jedynie tych bardziej ograniczonych intelektualnie. Ci "bardziej uzdolnieni" odbywali praktyki, czy to z zakresu jurysprudencji, administracji czy dyplomacji.
Ważnym aspektem rozwoju młodzieńca było także uznanie go za mężczyznę. Krok ten symbolizowało założenie tzw. togi virilis. Początkowo brak było jasnych regulacji dotyczących wieku związanego z uzyskaniem "pełnoletniości" i w dużej mierze uznanie tego stanu psychicznego zależało od woli ojca. Zazwyczaj następowało to w przedziale od 14 do 17 roku życia. Dopiero w okresie cesarstwa wiek pełnoletniości określono na 16 lat. Uroczystość odbywała się 17 marca w Liberalia, kiedy to przed larami młodzieniec zakładał bullę i togę praetexta często nazywane insignia pueritiae, by następnie ubrać wspomnianą już wyżej togę virilis w stylu odpowiednim dla określonej grupy społecznej.
Jednakże szkoła to nie całe kształcenie się przyszłego młodego Rzymianina. Oprócz zajęć nazwijmy to obowiązkowych, istniały także różne organizacje młodzieżowe. Przynależność do nich była dobrowolna. W Italii nazywały się one Iuvenes, podczas gdy w prowincji występowały pod nazwą Iuventus lub Collegium iuventutis. W tych miejscach, młodzież poszerzała swoje wykształcenie i rozwijała sprawność fizyczną. Na czele takiej Iuvenes stał praefectus lub curator.