Question

Czym były szare szeregi i jaki był ich udział w powstaniu warszawskim.

DAM NAJ

Answer 1

Szare Szeregi to kryptonim działającej od 27 września 1939 r. organizacji harcerstwa męskiego. Organizacja Harcerek kierowana przez hm. Józefinę Łapińską przyjęła kryptonim "Związek Koniczyn" (od 1943 r. "Bądź Gotów"). Szare Szeregi stały się kontynuatorem działań przedwojennego Związku Harcerstwa Polskiego. Na czele Szarych Szeregów stała Komenda Główna ("Pasieka"), jej ogniwami były: chorągwie ("ule"), hufce ("roje"), drużyny ("rodziny") i zastępy ("pszczoły"). Kolejnymi Naczelnikami Szarych Szeregów byli: Florian Marciniak ps. "J. Krzemień" (27.09.1939 - 06.05.1943), Stanisław Broniewski "Orsza" "K.Krzemień" "Nosowicz II" "Kozica" "Witold" (do 03.10.1944) i Leon Marszałek "Adam" do 18.01.1945, kiedy rozwiązano organizację.
Program Szarych Szeregów ujęto w trzech hasłach: "Dziś - Jutro - Pojutrze" (bądź "piątek - sobota - niedziela"). Hasło "dziś" oznaczało okres konspiracji (sabotaż, nauka, przygotowanie do walki), "jutro" - otwartą walkę zbrojną z okupantem, "pojutrze" - odbudowę kraju, służbę i pracę w wolnej Polsce.
Już w pierwszym okresie okupacji, szczególnie na terenach tzw. Generalnej Guberni powstawały spontanicznie, równolegle ze Związkiem Walki Zbrojnej ugrupowania i hufce harcerskie, których rola i zadania krystalizowały się łącznie z potrzebą służb pomocniczych w działalności wojskowej.
Szare Szeregi jako organizacja młodzieżowa i wychowawcza, a nie wojskowa nie podlegała jako całość scaleniu w Siłach Zbrojnych w Kraju. Szare Szeregi były zatem, w pewnym stopniu, autonomiczną (zgodnie z wytycznymi Komendanta Głównego AK) - częścią Armii Krajowej. Oficjalnym przedstawicielem Komendanta Głównego Armii Krajowej we wszelkich rozmowach i spotkaniach z Szarymi Szeregami był płk Antoni Sanojca (pseudonim "Kortum"), szef Oddziału Organizacyjnego Komendy Głównej.
Chorągiew Warszawska, najliczniejsza z całej organizacji, w 1942 r. dokonała podziału swych członków na grupy wiekowe: mający ponad 18 lat zaliczeni zostali do "Grup Szturmowych", młodsi: 16-17-latkowie stali się członkami "Bojowych Szkół". Jednocześnie powołano do życia organizację najmłodszych, 12-15-latków - "Zawiszacy". Opracowane zostały programy szkolenia -i zadań dla poszczególnych szczebli oraz nawiązano ścisłe kontakty z Armią Krajową. "Grupy Szturmowe" stały się jej integralną częścią i weszły jako m.in. bataliony "Zośka" i "Parasol" w skład Kedywu.
Zgodnie z rozkazem Komendanta Głównego AK z marca 1942 roku, Naczelnik Szarych Szeregów hm. Florian Marciniak opracował plany organizacji pomocniczej służby wojskowej harcerstwa w dziedzinie łączności, wywiadu, obsługi punktów obserwacyjno-alarmowych, regulacji ruchu, służb sanitarnych oraz stosownie do sytuacji, małego sabotażu i dywersji (Grupy Szturmowe).
Główna Kwatera Szarych Szeregów "Pasieka" wydała w maju 1942 roku instrukcję organizacyjną działalności harcerskiej Szarych Szeregów. Do pracy z młodzieżą stanęli najlepsi instruktorzy, w tym hm. Stefan Mirowski i hm. Jerzy Kozłowski jako kmdt. harcerskiej pracy wychowawczej "Zawisza".
Formacje Grup Szturmowych Szarych Szeregów wykonały w Warszawie kilkadziesiąt akcji dywersyjnych, w tym 26.03.1943 r. - odbicie przewożonych z al. Szucha na Pawiak więźniów Gestapo; słynna akcja "Pod Arsenałem" z dowódcą "Orszą" Stanisławem Broniewskim oraz zamach na F. Kutscherę - szefa policji i SS dystryktu warszawskiego.
Starsi chłopcy walczyli w oddziałach partyzanckich ("Jędrusie", zwiad i łączność mjr Jana Piwnika "Ponurego", akcja "Wachlarz"), pełnili odpowiedzialne funkcje w Komendzie Głównej AK, (np. Aleksander Kamiński był redaktorem naczelnym "Biuletynu Informacyjnego" - głównego pisma Polski Podziemnej). Brali udział w akcji "Burza" i Powstaniu Warszawskim. Przed sierpniem 1944 r. Organizacja Harcerzy liczyła ok. 9 tys. członków.
Formacje Szarych Szeregów w planach "Burza" stanowiły służby żołnierskie współdziałające i podległe terenowym formacjom AK. Szare Szeregi w Powstaniu Warszawskim realizując program "Jutro", działały, zarówno w służbach pomocniczych utrzymaniu łączności ("Harcerska Poczta Polowa") i służb sanitarnych jak i na pierwszej linii frontu bohaterskie oddziały "Zośki" i "Parasola" "Wigry" oraz pododdziały harcerskie w batalionach "Baszta", "Gustaw", "Kiliński", "Gurt" "Chrobry II". W okresie Powstania był wydawany był "Brzask - Pismo harcerskich Oddziałów Armii Krajowej". 
Główna Kwatera Szarych Szeregów w chwili wybuchu Powstania mieściła się przy ul. Śniadeckich 23, od 2 sierpnia ul. Świętokrzyskiej 28 a od 3 września przy ul. Wilczej 41. 
Dowodem uznania "wybitnych czynów męstwa i odwagi okazanych w czasie działań bojowych Armii Krajowej w okresie walk 1939-45" (jak głosi Zarządzenie Prezydenta RP na Uchodźstwie z 19 marca 1989 r.) było nadanie Szarym Szeregom Orderu Wojennego Virtuti Militari, który zdobi sztandar Stowarzyszenia Szarych Szeregów.