Question

1. Scharakteryzuj położenie fizyczno-geograficzne i polityczne Polski.

2. Wymień najważniejsze wydarzenia geologiczne na terenie Polski oraz podaj nazwy 3 wielkich struktur geologicznych Polski.

3. Wymień nazwy 3 zlodowaceń na obszarze Polski i wymień najważniejsze formy polodowcowe.

Answer 1

Polska leży w strefie czasu środkowoeuropejskiego, określanego według czasu słonecznego południka 15* długości geograficznej wschodniej (czas zimowy), Polska leży na półkuli północnej i wschodniej między 49*00’ a 54*00’ szerokości geograficznej północnej oraz między 14*07’ a 24*08’ długości geograficznej wschodniej. Polska zajmuje obszar 322,6 tyś. km2 z czego 8,7 tyś. km2 przypada na morze terytorialne, zaś 1,2 tyś. km2 na zalewy – Szczeciński i Wiślany. Lądowa część kraju liczy więc 312,7 tyś. km2.

Polska obecnie graniczy z siedmioma państwami:
1) Niemcy-stolica Berlin-długość granicy 467 km (13%)
2) Czechy-stolica Praga- długość granicy 790 km (22,2 %)
3) Słowacja- stolica Bratysława- długość granicy 539 km (15%)
4) Ukraina- stolica Lwów- długość granicy 529 km (14,8 %)
5) Białoruś- stolica Mińsk- długość granicy 416 km (11,6%)
6) Litwa-stolica Wilno- długość granicy 103 km (2,9%)
7) Rosja-stolica Kaliningrad- długość granicy 210 km (5,9%)

Granica jest to umowna linia lub strefa, która oddziela dwa różniące się między sobą obszary.
Granica lądowa-3054 km (85,3 %)
Granica morska-528 km (14,7 %)

Ludność Polski - 38,6 tyś.

Najbardziej wysunięte punkty:
- na północy Przylądek Rozewie 54*50 szer geogr. N
- na wschodzie kolano Bugu na wschód od Strzyżowa 24*08 szer geogr. E
- na południu szczyt Opołonek lub Przełęcz Użocka 49*00 szer geogr. N

- na zachodzie zakole Odry na zachód od Cedyni szer geogr. 14*07 E

 

 

 

 

2.Obszar Polski zaczął tworzyć się w prekambrze i uczestniczył niemal we wszystkich wydarzeniach geologicznych, które miały miejsce w Europie. Przegląd najważniejszych wydarzeń geologicznych, które zachodziły na obszarze Polski, został przedstawiony poniżej.

– W prekambrze w północno-wschodniej Polsce, na obszarze Platformy Wschodnioeuropejskiej, powstały skały krystaliczne (granity, sjenity, gabra) i metamorfi czne (gnejsy, łupki krystaliczne, kwarcyty), w których stwierdzono występowanie rud żelaza oraz tytanu i wanadu, zalegających w rejonie Suwałk na głębokości 800 m.

– W kambrze powstały piaskowce kwarcytowe i łupki ilaste budujące Łysogóry oraz wapienie występujące w Górach Kaczawskich (Sudety).

– Na przełomie kambru i ordowiku miały miejsce ruchy górotwórcze, którym towarzyszyła działalność wulkaniczna – wylewy diabazów.

– W karbonie na terenach nizinnych, często bagnistych, panował gorący, wilgotny klimat sprzyjający rozwojowi bujnej roślinności (paprocie, widłaki, skrzypy). Obszary te były zasypywane materiałem pochodzącym z niszczenia wypiętrzonych łańcuchów górskich. Powstały pokłady węgla kamiennego na Górnym i Dolnym Śląsku oraz na Wyżynie Lubelskiej.

– Pod koniec karbonu w Sudetach i Górach Świętokrzyskich wystąpiły intensywne fałdowania orogenezy hercyńskiej (wg najnowszych badań w górach tych nie stwierdzono fałdowań kaledońskich). Ruchom górotwórczym towarzyszyła działalność wulkaniczna (porfiry) i plutonizm – intruzje magmy granitowej w Karkonoszach, Strzegomiu, Strzelinie, Tatrach. Intruzje magmy powodowały przeobrażenia w skałach sąsiadujących – powstały złoża rud arsenu, kobaltu, baru i uranu.

– W połowie permu transgresja płytkiego morza objęła zachodnią, północną i środkową Polskę. W suchym i gorącym klimacie morze silnie parowało – powstały złoża soli kamiennej, gipsów i anhydrytów. Sól pod wpływem nacisku warstw nadległych została w późniejszych okresach wyciśnięta w postaci wysadów (diapirów), m.in. w okolicach Inowrocławia.

– W morzu permskim, na przedpolu Sudetów, osadziły się łupki miedzionośne, natomiast w osadach permskich zachodniej i północno-zachodniej Polski występują złoża ropy naftowej i gazu ziemnego.

– W środkowym triasie zaznaczyła się transgresja morska, która nie objęła tylko Gór Świętokrzyskich i części Sudetów. Powstały wapienie, margle i dolomity z rudami cynku i ołowiu (Wyżyna Śląska). Na południu zaczęła się formować geosynklina karpacka, w której osadzały się wapienie i dolomity (basen tatrzański).

Pod koniec jury poszerzyła się geosynklina karpacka – poza Tatrami objęła obszar obecnych Pienin i Karpat Zewnętrznych, na terenie których rozpoczęło się osadzanie zlepieńców, piaskowców i łupków ilastych – flisz karpacki.

– W kredzie rozpoczęła się orogeneza alpejska. Doszło do sfałdowania i wypiętrzenia Tatr, nieco później Pienin. W Tatrach ponad trzonem krystalicznym ku północy zostały przerzucone płaszczowiny.

– Alpejskie ruchy górotwórcze spowodowały wypiętrzenie wału kujawsko-pomorskiego i powstanie systemu niecek po obu jego stronach.

– W ciągu całego okresu kredowego na terenie Karpat Zewnętrznych, w głębokim morzu, tworzyły się grube warstwy fliszu.

– W trzeciorzędzie intensywne ruchy górotwórcze orogenezy alpejskiej spowodowały sfałdowanie i wypiętrzenie Karpat Zewnętrznych. Flisz karpacki nasunął się z południa w postaci płaszczowin, co doprowadziło do wgięcia skorupy ziemskiej i powstania Zapadliska Przedkarpackiego.

– W morzu wypełniającym Zapadlisko Przedkarpackie osadzały się wapienie, gipsy, anhydryty i złoża soli kamiennej (Wieliczka, Bochnia). W wyniku rozkładu gipsów wytworzyły się złoża siarki (Tarnobrzeg, Staszów).

– W Zapadlisku Przedkarpackim i na obszarze Karpat Zewnętrznych powstały złoża gazu ziemnego i ropy naftowej.

– Ruchy alpejskie stały się przyczyną licznych pęknięć, uskoków i przesunięć pionowych w starszych jednostkach tektonicznych. Powstał sudecki uskok brzeżny, wzdłuż którego góry rozpadły się na Sudety i Przedgórze Sudeckie. W rejonie sudeckim zachodziła intensywna działalność wulkaniczna – powstały pokrywy bazaltowe (Jawor, Złotoryja) i stożki wulkaniczne.

– W zachodniej i środkowej Polsce w trzeciorzędzie tworzyły się bogate złoża węgla brunatnego.

– Pod koniec trzeciorzędu nastąpiło wyraźne ochłodzenie klimatu.

– Czwartorzęd to okres obejmujący ostatnie 2 mln lat, który bardzo wyraźnie dzieli się na starszy okres zimny – plejstocen i młodszy – holocen, trwający do czasów współczesnych.

– W plejstocenie oziębienie klimatu i wzrost ilości opadów spowodowały tworzenie się na obszarze Skandynawii lądolodu, który swoim zasięgiem objął terytorium Polski.

– Po ustąpieniu lodowca powstało Morze Bałtyckie.

 

 

3 zlodowacenia

zlodowacenie bałtyckie

zlodowacenie środkowopolskie

zlodowacenie południowopolskie