Question

1 podział ziem polskich po kampanii wrześniowej 2 okupacja hitlerowska i sowiecka ziem polskich 3 utworzenie rządu i wojska polskiego na emigracji 4 początki polskiego państwa podziemnego 5 układ polsko-radziecki 1941r.- powstanie armii gen.Andersa 6 polskie państwo podziemne- różne formy walki z okupantem 7 świat po II woj.światowej - podział polityczny świata 8 Europa zachodnia po II wojnie światowej 9 rola USA po II wojnie światowej 10 wzrost znaczenia ZSRR po II wojnie światowej 11 ,,zimna wojna ,, 12 powstanie państw III świata 13 początki systemu sowieckiego w Polsce w latach 1942-1944 14 plan burza na wschodzie i powstanie warszawskie 15 kształtowanie się systemu sowieckiego w Polsce ( 1944-1949) 16 polska w okresie stalinowskim 17 polski ,, Październik,, 18 polska w okresie rządów Gomułki 19 polska w latach 70-tych 20 polska w latach 80-tych 21 świat w latach 60-tych, 70-tych,80-tych

Answer 1

1.

Weiss Fall Niemiecki plan agresji na Polskę (Fall Weiss), opracowany w 1938, zatwierdzony przez Naczelne Dowództwo Wehrmachtu w kwietniu 1939, przewidywał zniszczenie w wyniku wojny błyskawicznej głównych sił Wojska Polskiego na obszarach położonych na zachód od linii Wisły iNarwi.

Liczebność i wyposażenie wojsk niemieckich: 1850 tys. żołnierzy, 5,8 tys. dział i moździerzy, 4 tys. dział przeciwpancernych, 2,5 tys. czołgów. Niemieckie wojska lądowe wspierały dwie floty lotnicze dysponujące łącznie 2 tys. samolotów (w tym 1640 bombowych i myśliwskich) oraz siły morskie złożone z 1 pancernika, 16 stawiaczy min i licznych mniejszych jednostek.

Plan Zachód Polski plan wojny z Niemcami - Zachód, opracowywany dopiero od marca 1939, przewidywał stoczenie bitwy granicznej, następnie odwrót na linię Wisły, Narwi i Sanu, gdzie miała powstać ostateczna linia obrony, o znacznie skróconej w stosunku do pierwszej fazy walk linii frontu.

Liczebność i wyposażenie wojsk polskich 1 września 1939: ok. 950 tys. żołnierzy, 4,3 tys. dział, 870 czołgów i samochodów pancernych. Siły lądowe wspierała brygada lotnictwa bombowego i brygada myśliwska (Brygada Pościgowa) oraz lotnictwo armijne, łącznie 400 samolotów. Siły morskie pod dowództwem kontradmirała J. Unruga składały się z 18 jednostek: 4 niszczycieli, w tym jedynie Wicher był na polskim wybrzeżu 1 września (trzy pozostałe - Grom, Burza i Błyskawica otrzymały 31 sierpnia rozkaz przejścia do Wielkiej Brytanii w celu ocalenia ich przed wpadnięciem w ręce niemieckie - wszystkie trzy okręty dotarły do celu), 6 trałowców - Czajka, Czapla, Jaskółka, Mewa, Rybitwa, Żuraw, 5 okrętów podwodnych - Orzeł, Ryś, Sęp, Wilk, Żbik, 2 kanonierek - Gen. Haller, Komendant Piłsudzki, 1 stawiacza min - Gryf, oraz okrętów pomocniczych.

Wojna obronna Polski miała stworzyć aliantom warunki do przeprowadzenia mobilizacji i uderzenie na Niemcy w 15 dniu wojny. Niezrealizowanie zobowiązań sojuszniczych przez Anglię i Francję stało się jedną z podstawowych przyczyn przegrania batalii polsko-niemieckiej.

Wrzesień 1939, agresja niemiecka

Pierwsze dni wojny Wojnę rozpoczął 1 września 1939 o godzinie 4.45 atak niemiecki na pozycje polskie rozmieszczone wzdłuż granic, od Morza Bałtyckiego poKarpaty (1600 km). W pierwszym dniu wojny Niemcom nie udało się zniszczyć polskiego lotnictwa, w związku z jego przemieszczeniem na lotniska polowe. Wojna od początku objęła nie tylko rejony rozwinięcia wojsk, lecz poprzez naloty lotnictwa niemieckiego także zaplecze frontu.

Akcje zbrojne wojsk niemieckich W trwającej do 3 września bitwie granicznej Niemcy przełamali polską obronę pod Mławą, zmuszając armię Modlin do odwrotu na linię Wisły i Narwi. Mimo szarży 18 pułku ułanów pułkownika K. Mastalerza pod Krojantami, 3 września doszło do połączenia sił niemieckiej 3 i 4 armii podGrudziądzem i odcięcia Pomorza Gdańskiego.

W wyniku tej operacji została częściowo rozbita armia Pomorze, tracąc część swych sił w Borach Tucholskich. Po rozbiciu pod Częstochową 7 dywizji piechoty armii Kraków, Niemcy otworzyli sobie drogę na Warszawę, otoczyli i rozbili organizującą się w rejonie Radomia i Kielc odwodową armię Prusy. Wycofujące się za Wisłę oddziały tej armii wiązały walką do 13 września 6 dużych ugrupowań wojsk niemieckich, uniemożliwiając im przekroczenie Wisły w jej środkowym biegu.

Warszawa w gruzach

Obrona granicy południowej Bardzo niekorzystny przebieg miała także obrona polskiej granicy południowej. W wyniku trwających od pierwszego dnia wojny zmasowanych ataków niemieckich, w nocy z 5 na 6 września Niemcy rozdzielili pod Myślenicami armię Kraków i armię Karpaty i zagrozili okrążeniem obydwu armii. Nie udało się okrążyć sił polskich na zachód od Wisły, jednakże Niemcy dysponując szybkimi dywizjami pancernymi i zmotoryzowanymi nie pozwolili na obsadzenie głównej polskiej linii obrony na środkowej Wiśle i Sanie.

Wrzesień 1939, bitwa nad Bzurą

3 armia z Prus Wschodnich przełamała polską obronę na Narwi i Bugu i 14 września osiągnęła Brześć. Oddziały 14 armii przekroczyły San i 12 września znalazły się pod Lwowem. Po zachodniej stronie Wisły pozostały trzy armie polskie: Łódź, Poznań i Pomorze. Armie Poznań i Pomorze stoczyły bitwę nad Bzurą, zakończoną, po początkowych sukcesach, klęską. ArmiaŁódź próbowała bezskutecznie przebić się do Warszawy, co udało się tylko jej części z dowódcą armii generałem J. Rómmlem. Reszta armii, pod dowództwem generała W. Thommée, 13 września podjęła obronę twierdzy Modlin.

Front Południowy Edward Rydz-Śmigły

Po okrążeniu Warszawy, wobec szybkich postępów wojsk niemieckich, 10 września Naczelny Wódz E. Rydz-Śmigły postanowił organizować obronę na obszarze Wołynia i Karpat (Front Południowy), oddając jednocześnie dowodzenie nad armiami Karpaty i Kraków oraz wszystkimi zorganizowanymi oddziałami wojskowymi na wschodnim brzegu Wisły generałowi K. Sosnkowskiemu. Dowódca Frontu Południowego zdecydował zorganizować obronę na linii Sanu, czyniąc równocześnie z Lwowa główny ośrodek oporu.

Bitwa pod Tomaszowem Lubelskim Armie Kraków i Karpaty oraz oddziały innych ugrupowań rozpoczęły koncentryczny marsz w kierunku Lwowa i Rawy Ruskiej, zatrzymując podTomaszowem Lubelskim wojska niemieckie. Trwająca od 17 do 26 września bitwa, była drugą po bitwie nad Bzurą, pod względem ilości sił zaangażowanych w walki. W pierwszej fazie bitwy, od 17 do 20 września, walczyły oddziały armii Kraków i Lublin pod dowództwem generała T. Piskora. Wobec dużych strat i braku amunicji Polacy skapitulowali. Nie zdążyły na czas zmierzające w rejon bitwy oddziały Frontu Północnego generała S. Dąb-Biernackiego, zatrzymane przez Niemców podKrasnymstawem.

21 września natarciem oddziałów polskich na pozycje niemieckie rozpoczęła się druga faza bitwy tomaszowskiej. Wobec zatrzymania natarcia przez Niemców, generał S. Dąb-Biernacki podjął decyzję o rozwiązaniu dowództwa Frontu Północnego. Walki ustały 26 września. W czasie trwania bitwy tomaszowskiej, 20 września w rejonie Brzuchowic, skapitulowały oddziały armii Małopolska.

Agresja ZSRR na ziemie polskie 17 września 1939 o godzinie 4.00 rano wojska radzieckie Frontów Białoruskiego i Ukraińskiego w sile 1 mln żołnierzy przekroczyły wschodnie granice Polski, łamiąc postanowienia paktu o nieagresji (1932), umowy wynikające z przynależności do Ligi Narodów oraz realizując ustaleniapaktu Ribbentrop-Mołotow.

Pakt Ribbentrop-Mołotow

Przekraczające granice wojska radzieckie napotkały niewielki opór jednostek Korpusu Ochrony Pogranicza i nielicznych oddziałów wojskowych, liczących łącznie 300 tys. żołnierzy. Dyrektywa Naczelnego Wodza nakazywała unikania walk z Armią Czerwoną i podejmowanie ich tylko w przypadkach prób rozbrojenia lub utrudniania marszu. Ze względu na brak łączności dyrektywa dotarła do niewielu oddziałów polskich.

Agresja radziecka na Polskę nastąpiła w chwili, gdy toczyła się bitwa nad Bzurą, broniły się Warszawa, Lwów, Modlin oraz Hel, a dowództwo wojsk polskich podejmowało próby organizacji obrony na tzw. przedmościu rumuńskim. Wobec szybkich postępów wojsk radzieckiego Frontu Ukraińskiego organizacja obrony stała się niemożliwa.

Odwrót do Rumunii i Węgier Oddziały wojska polskiego otrzymały rozkaz przekraczania granicy rumuńskiej i węgierskiej. Próby przebicia się do Rumunii lub na Węgrywiększych oddziałów kończyły się niepowodzeniem. Oddziały generała W. Andersa zakończyły swój marsz w kierunku granicy węgierskiej bitwą Nowogrodzkiej Brygady Kawalerii z wojskami radzieckimi pod wsią Władypol (27 września). Zgrupowanie wojsk Korpusu Ochrony PograniczaPolesie generała W. Orlik-Rückemana stoczyło ok. 40 potyczek i dwie większe bitwy (pod Szackiem i Wytycznym) i ostatecznie 1 października w okolicach Włodawy zostało rozwiązane.Koniec wojny obronnej Najdłużej walczącym związkiem operacyjnym w wojnie obronnej Polski była Samodzielna Grupa Operacyjna (SGO) Polesie, dowodzona przez generała F. Kleeberga. SGO Polesie rozpoczęła walki z Niemcami od 14 września, zakończyła zwycięską bitwą pod Kockiem 2-5 października, która była ostatnią bitwą regularnych sił Wojska Polskiego. Kampania wrześniowa 1939 zakończyła się rozbiciem armii polskiej.Bilans strat Straty polskie wyniosły ok. 70 tys. poległych, 130 tys. rannych i zaginionych i 620 tys. wziętych do niewoli (w tym 242 tys. do niewoli radzieckiej). Na Węgry przedostało się 40 tys. żołnierzy, do Rumunii 30 tys. żołnierzy, do krajów nadbałtyckich (Litwa i Łotwa) 15 tys. żołnierzy. Straty niemieckie, wg oficjalnych źródeł, wyniosły ok. 45 tys. zabitych, rannych i zaginionych (inne źródła podają liczby nawet trzykrotnie większe). Niemcy ponieśli duże straty w sprzęcie pancernym i lotnictwie sięgające 1/3 samolotów i czołgów. Straty Armii Czerwonej - 10 tys. zabitych, rannych i zaginionych. 2.  

 

W dniu 28 września 1939 roku Niemcy oraz Związek Radziecki podpisały tzw. Układ dwustronny o przyjaźni i granicach. Na mocy wspomnianego układu, wymienione państwa nie tylko, że dokonały pomiędzy sobą aktu rozbioru ziem polskich, ale także zobowiązały się do podejmowania wspólnych działań mających na celu zwalczanie tamtejszego, narodowego ruchu oporu.

1 września 1939 roku Niemcy zaatakowały zbrojnie Polskę. Rozpoczęła się II wojna światowa. 17 września 1939 roku Polska doświadczyła podobnej napaści, napaści ze wschodu, ze Związku Radzieckiego.

Pomimo gwarancji złożonych przez władze litewskie na ręce dyplomacji polskiej, w sprawie nie skorzystania przez państwo litewskie z agresji radzieckiej na ziemie polskie, Litwini zmuszeni zostali do odebrania Rzeczpospolitej Wilna. 14 października 1939 roku szantażowani przez ośrodek decyzyjny w Moskwie, zmuszeni zostali Litwini do nastania na polską Wileńszczyznę. Niemal natychmiast Rosjanie oraz delegowana przez nich Armia Czerwona, stworzyły na obszarze litewskim liczący sobie około 30 tysięcy żołnierzy, garnizon.

 3.Klęska wrześniowa postawiła przed głównymi siłami politycznymi przedwojennej Polski problem utrzymania ciągłości władzy państwowej, co wiązało się z powołaniem rząduemigracyjnego, który powołano już we wrześniu 39r., a okres jego największej aktywności przypadł na lata 1939-45. 

Już 30 IX 1939 r. gen. Władysław Sikorski przyjął z rąk prezydenta Rzeczpospolitej na emigracji, Władysława Raczkiewicza, nominację na premiera rządu RP na emigracji.
W skład tego rządu weszli politycy z dawnych stronnictw opozycyjnych i mniej skompromitowani przedstawiciele sanacji. Rząd ten został natychmiast uznany przez Francję i Wielką Brytanię za legalne przedstawicielstwo narodu polskiego. Siedzibą rządu stało się miasto Anders, w pobliżu Paryża.

Powstanie i uznanie przez mocarstwa zachodnie, a następnie przez większość państw neutralnych, polskich władz na emigracji, miało doniosłe znaczenie dla walki o narodowe wyzwolenie Polaków.

Na przełomie 1939 i 1940 roku rząd RP nakreślił program swojego działania: w sprawach polityki bieżącej. Za główne swoje cele uznał konieczność utrzymania kontaktu z narodem, prowadzenie aktywnej walki zbrojnej z Niemcami przy bloku Francji i Wielkiej Brytanii oraz współpracę z aliantami dla zagwarantowania Polsce udziału w ustalaniu warunków przyszłego pokoju w Europie.

Rząd gen. Sikorskiego uznał, że Polska znajduje się w stanie wojny zarówno z Niemcami jak i ze ZSRR. Jednakże stanowiska tego nie chciały poprzeć państwa alianckie, które liczyły się z możliwością ewentualnego wspólnego, ze ZSRR, frontu przeciw Niemcom i chciały uniknąć zadrażnień na temat prawy polskiej. Kolejną kwestią, która różniła rząd polski i państwa sojusznicze była sprawa przyszłych granic na wschodzie, gdzie rząd polski postulował utrzymanie granicy z przed 1939 r. oraz pozyskanie dla przyszłej Polski terenów obejmujących Prusy Wschodnie. 

W grudniu 1939 r. rząd polski wydaje deklarację w kwestii powojennego ustroju społeczno-politycznego. Głosiła ona, że państwo polskie będzie państwem demokratycznym, opartym o najszersze warstwy narodu. Kontrolę nad przyszły RP ma przejąć przedstawicielstwo narodowe, wybrane w uczciwych wyborach, dokonywanych na podstawie demokratycznej ordynacji wyborczej. W stosunkach gospodarczo-społecznych Polska miałaby urzeczywistnić zasady sprawiedliwości, prawa do pracy i prawa do ziemi. Rząd gen. Sikorskiego pozostawił całkowicie otwartą kwestię w sprawach ustrojowych.
Kluczową rolę w realizacji programu politycznego miały odegrać siły zbrojne. Dlatego też zasadniczy wysiłek rządu skoncentrowany był na sformowaniu we Francji ok. 100 tyś. Armii, która wzięłaby udział w wojnie z Niemcami jako odrębna polska siła zbrojna. Już 9 IX 39 r. podpisana została polsko-francuska umowa o utworzenie we Francji jednej polskiej dywizji oraz o stopniowym zwiększaniu liczby żołnierzy różnych formacji. W listopadzie 39 r. podpisano również układ z Wielką Brytanią o warunkach współpracy wojskowej: polskie okręty wojenne wraz z załogami miały podlegać brytyjskiemu dowództwu, a polscy piloci mieli służyć w brytyjskim lotnictwie.

Agresja Niemiec na kolejne kraje Europy Zachodniej przerwały proces formowania kolejnych jednostek Polskich Sił Zbrojnych we Francji, które na wiosnę 1940r. liczyły już ponad 80 tys. żołnierzy.
W obliczu klęski armii francuskiej gen. Sikorski zawarł porozumienie z premierem brytyjskiego rządu o ewakuacji Wojska Polskiego do Wielkiej Brytanii, z jednoczesną ewakuacją rządu RP.

Po klęsce Francji, rząd polski, rezydujący w Londynie podjął próbę określenia dalszej swojej polityki. Podstawą dalszych działań politycznych było założenie, że w niedługim czasie wybuchnie konflikt niemiecko-rosyjski, a Polska i ZSRR znajdą się we wspólnej grupie państw koalicji antyhitlerowskiej. W tej sytuacji gen. Sikorski złożył w czerwcu 1940r. na ręce brytyjskiego premiera memoriał, w którym dał wyraz pragnienia poprawy stosunków ze ZSRR, niezależnie od istniejących różnic w sprawie granic. Premier polskiego rządu planował utworzyć w ZSRR 300 tys. armię, składającą się z internowanych w tym kraju polskich żołnierzy oraz z uchodźców wojennych. Memoriał ten wywołał sprzeciw sanacyjnych polityków, przebywających na emigracji, grupa ta podjęła starania o zdymisjonowanie Sikorskiego, co prezydent uczynił w lipcu 1940r. Decyzja ta wywołała jednak sprzeciw rządu brytyjskiego i grupy wyższych oficerów polskich i pod presją – Raczkiecz wycofał się z poprzedniej decyzji.

Najwięcej uwagi rząd poświęcał jednak rozbudowie sił zbrojnych. W sierpniu 1940r. podpisana została polsko-brytyjska umowa wojskowa. Przewidywała ona, że formacje polskie będą użyte do walki z Niemcami pod dowództwem brytyjskim. Fundusze na wyposażenie, uzbrojenie i utrzymanie Polskich Sił Zbrojnych rząd polski miał czerpać z przyznanych mu przez Wielką Brytanię kredytów. 

Sytuacja na ziemiach polskich i wejście ZSRR do koalicji antyhitlerowskiej zmuszały polski rząd emigracyjny do zawarcia porozumienia ze Związkiem Radzieckim. W tej sytuacji w lipcu 1941r. gen. Sikorski, przy dużym zaangażowaniu dyplomacji brytyjskiej, podpisał układ polsko-radziecki o wspólnej walce z Niemcami. Podpisanie porozumienia i brak w nim klauzuli dotyczącej uznania przez ZSRR wschodniej granicy Polski sprzed 1 IX 1939r. wywołały kolejną falę ataków na gen. Sikorskiego ze strony emigracyjnych polityków sanacyjnych i endeckich. Doszło do kryzysu rządowego, nie udało się jednak opozycji doprowadzić do politycznej izolacji i obalenia rządu gen. Sikorskiego.

Następstwem normalizacji stosunków polsko-radzieckich było zawarcie w sierpniu 1941r. umowy wojskowej w sprawie zorganizowania na terenie ZSRR Armii Polskiej, na dowódcę, której rząd polski wyznaczył gen. Andersa.
Na początku 1942r. rząd radziecki przedstawił propozycję wysłania jednej dywizji polskiej na front, lecz gen. Anders chciał najpierw uzyskać zdolność bojową wszystkich swoich jednostek. Spowodowało to kryzys w stosunkach polsko-radzieckich, a kulminacyjnym punktem stało się nagłośnione przez propagandę hitlerowską odkrycie ciał pomordowanych przez ZKWD, polskich oficerów w lasach koło Katynia. Strona radziecka zerwała stosunki dyplomatyczne z polskim rządem na emigracji. Od tego momentu rząd polski w Londynie zaczął tracić swoją pozycję na arenie międzynarodowej, a i w sprawa polska uległa znacznemu skomplikowaniu, sytuacja ta pogłębiła się po 4 lipca 1943r., gdy w katastrofie nad Gibraltarem zginął gen. Sikorski. Śmierć polskiego premiera i Naczelnego Wodza stała się poważnym wydarzeniem politycznym, zginął, bowiem znaczny w świecie i ceniony polityk.4.Propozycje kontynuacji walki i oporu metodami konspiracyjnymi sformułowano na spotkaniach między z władzami cywilnymi Warszawy (prezydentem Stefanem Starzyńskim, Radą Obrony stolicy i gen. Juliuszem Rómmlem (dowódca obrony Warszawy) 25 września). Brał w nich udział gen. Michał Tokarzewski-Karaszewicz. W międzyczasie gen. Rómmel otrzymał od Naczelnego Wodza pełnomocnictwo dowodzenia na terenie całego kraju. Gen. Tokarzewski zaproponował, aby w związku z powyższym to pełnomocnictwo gen. Rómmel przekazał jemu, w celu zorganizowania zakonspirowanych agentur bądź delegatur wojskowo-politycznych państwa polskiego. Efektem tego był rozkaz gen. Rómmla.5.Dotychczasowi sojusznicy stali się stronami konfliktu wojennego, a dla Józefa Stalina było oczywiste, że pomocy w wojnie przeciw Niemcom szukać należy wśród państw tworzącej się koalicji antyhitlerowskiej. Pozytywnie na ofertę współpracy zareagowała szczególnie Anglia, której premier Winston Churchill zdawał sobie sprawę, że pomoc ze strony tak dużego i ludnego państwa jak ZSRR może mieć przełomowe znaczenie dla losów całej wojny. Brytyjczykom zależało jednak równocześnie na tym, by antyniemiecka koalicja była zintegrowana wewnętrznie, tzn. by nie pojawiały się spory między jej członkami. W związku z tym konieczne stało się nawiązanie stosunków dyplomatycznych między Polską i Związkiem Radzieckim – od II połowy 1941 roku członkami tej samej koalicji. Premier Sikorski nie odrzucał takiej ewentualności, jako warunek postawił jednak zgodę ZSRR na przywrócenie po wojnie granicy według ustaleń traktatu ryskiego, uwolnienie Polaków więzionych na terytorium radzieckim i utworzenie tam polskich placówek dyplomatycznych i wojska. Strona radziecka odrzuciła pierwszy postulat, zgadzając się tylko na zapis, iż ZSRR unieważnia traktaty rozbiorowe z Niemcami z 1939 roku. Pod naciskiem Brytyjczyków,którzy nie chcieli z powodu Polski tracić tak silnego sojusznika jak ZSRR, rząd Sikorskiego zgodził się nawiązać stosunki dyplomatyczne z państwem radzieckim. Nastąpiło to oficjalnie w Londynie 30 VII 1941 roku. Pod dokumentem podpisani byli Władysław Sikorski i ambasador radziecki w Anglii Iwan Majski, stąd dokument ten przeszedł do historii jako układ Sikorski-Majski. Zgodnie z nim, oprócz nawiązania wzajemnych stosunków dyplomatycznych, rząd radziecki ogłosił amnestię dla Polaków, z których w miejscowościach Tatiszczewo i Tockoje utworzono polską armię pod dowództwem Władysława Andersa, także więźnia radzieckich łagrów. W Kujbyszewie z kolei powstała polska ambasada, którą kierował Stanisław Kot. Mimo iż oficjalnie rządy obu państw uznawały się, to jednak wzajemne stosunki dalekie były od poprawności. Stronie polskiej trudno było zapomnieć o agresji z 17 IX 1939 roku. Obawy co do postawy Rosjan budził także fakt, iż mimo interwencji Sikorskiego do tworzącej się polskiej armii nie zgłaszali się oficerowie i żołnierze wzięci do niewoli jesienią 1939 roku (odszukano w Griazowcu 400 oficerów, brakowało jednak około 15 tys. żołnierzy, o których wiedziano tylko, że więzieni byli przez Rosjan w Ostaszkowie, Kozielsku i Starobielsku). Stalin natomiast miał za złe polskiemu rządowi desygnowanie na stanowisko ambasadora znanego z antykomunistycznych poglądów Stanisława Kota, a także decyzję podjętą 26 V 1942 roku o ewakuacji armii gen. Andersa na Bliski Wschód, na teren objęty brytyjskimi działaniami zbrojnymi. Krok ten podyktowany był brakami w zaopatrzeniu Polaków w żywność, do czego zobowiązała się strona rosyjska. Stalin oficjalnie więc zgodził się na wyjście wojska polskiego z terenu ZSRR (następowało to od sierpnia 1942 roku), ale uznawał swą decyzję za wymuszoną, a sojusznika polskiego za nielojalnego. Sprawy te, jakkolwiek powodujące kryzys w stosunkach polsko-radzieckich, nie doprowadziły do ich zerwania. Stało się to dopiero w wyniku tzw. sprawy katyńskiej.